Chronische Obstructieve Longziekte (COPD)

Het wordt vaak afgedaan als een rokershoestje, en de kortademigheid wordt ook vaak direct gelinkt aan het roken. Maar in veel gevallen is er dan al veel meer aan de hand. Inderdaad, het komt door het roken, maar een eenvoudig onderzoek kan uitwijzen of het COPD kan zijn.

Wat is COPD precies?

De afkorting COPD staat voor de Engelse term Chronic Obstructive Pulmonary Disease. In het Nederlands wordt het Chronische Obstructieve Longziekte genoemd, en in gewone mensentaal heet het ‘Rokerslong’. Allemaal termen voor dezelfde aandoening: Door een extreme ontstekingsreactie in de longen door het inhaleren van schadelijke (tabaks-)rook of andere schadelijke stoffen ontstaat er een vernauwing in de luchtwegen waardoor het debiet van de luchtwegen beetje bij beetje minder wordt, en de patiënt het steeds moeilijker krijgt met ademen, met name bij zware inspanningen.

De oorzaken van COPD

Hoewel in de meeste gevallen tabaksrook de oorzaak is, kan COPD ook ontstaan als gevolg van het inademen van luchtverontreiniging of schadelijke stoffen tijdens het werk. Denk bij dit laatste bijvoorbeeld aan schilders of andere beroepen waarbij vluchtige stoffen worden gebruikt en/of verwerkt.

De grootste oorzaak ligt in het roken. Om COPD te ontwikkelen moet een roker wel minimaal 10 jaar lang één pakje sigaretten per dag roken. Ook is bekend dat vrouwen gevoeliger zijn voor het ontwikkelen van COPD, dan mannen.

Het moet wel gezegd worden dat niet alle rokers in hetzelfde tempo COPD kunnen ontwikkelen. Het roken is een belangrijk onderdeel, maar ook erfelijke factoren spelen hierin een belangrijke rol.

Andere mogelijke oorzaken die een kleinere rol spelen zijn: Een laag geboortegewicht, ondervoeding en infecties.

De typische symptomen van COPD

COPD is heel moeilijk om in een beginstadium op te sporen, eenvoudigweg omdat de patiënt in dit stadium (nog) geen klachten heeft. De gang naar de huisarts wordt vaak pas gemaakt als de COPD al in een vergevorderd stadium is. Meestal is dit pas na de leeftijd van 45 jaar. Met name door de meestal late ontdekking van deze aandoening, is het nooit volledig omkeerbaar en dus ook niet geneesbaar.

Ondanks het feit dat in veel gevallen de symptomen vrij duidelijk zijn, wordt het vaak niet direct gekoppeld aan COPD:

Chronische hoest

Deze constante hoest kan de hele dag aanwezig zijn, of alleen bij het opstaan. Probleem bij dit symptoom is dat in de helft van de gevallen deze hoest niet aanwezig is, of alleen in hele lichte mate. In de andere helft van de gevallen worden het hoesten vaak als ‘normaal’ verbonden aan het feit dat de patiënt een roker is. Het zogenaamde rokershoestje. Deze hoest kan overigens variëren van een licht kuchje tot een hele diepe en zware hoestbui waarbij de verbaasde omstanders soms het idee kunnen krijgen dat de patiënt geen lucht meer krijgt en bijna stikt.

Fluimen

Tijdens het hoesten kan het gebeuren dat er fluimen ontstaan. Fluimen (roggel) zijn opgebouwd uit speeksel, maar dan in een steviger structuur. Niet altijd een prettig gezicht, maar de enige manier om deze kwijt te raken is het uitspugen hiervan.

Kortademigheid

Met name op oudere leeftijd, in combinatie met zware inspanningen, kan er extreme kortademigheid ontstaan. Dit kan zich al manifesteren tijdens het traplopen. De patiënt moet halverwege de trap uitrusten om weer op adem te komen. Door de COPD is de patiënt dus heel ernstig gehinderd in de dagelijkse werkzaamheden.

Deze zelfde kortademigheid kan in allerlei gevallen optreden, zoals tijdens het werken in de tuin, tijdens bergopwaarts lopen of zelfs al tijdens een normale wandeling. Over het algemeen lopen de mensen met COPD in een langzamer tempo dan anderen van dezelfde leeftijd. Na verloop van tijd wordt de kortademigheid steeds erger en komt meer en meer voor bij relatief kleine inspanningen.

Ook deze kortademigheid wordt vaak niet in een vroeg stadium opgemerkt, omdat het vaak alleen maar gekoppeld wordt met het roken of het ontbreken van conditie, en niet direct met COPD.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Op het moment dat je de symptomen serieus neemt, en een afspraak bij de huisarts maakt, moet de definitieve diagnose gesteld worden. Gelukkig heb je hier geen specialist voor nodig, en kan dit gewoon door de huisarts uitgevoerd worden. Dit wordt gedaan met behulp van een spirometer. Dit is een klein elektronisch apparaat waar je zo hard mogelijk in moet blazen. De waarden die dit apparaat daarna aangeeft, bepalen of je inderdaad last hebt van COPD, en in welke mate.

Een spirometrisch onderzoek wordt gedaan met een soort blaastest die wel een beetje lijkt op een alcoholtest tijdens een politiecontrole.

Spirometrie kent de volgende meetwaarden:

ESW

De afkorting ESW staat voor de term Een Seconden Waarde. Dit is het maximale volume lucht wat je gedurende één seconde kunt uitblazen.

VC

De afkorting VC staat voor de Vitale Capaciteit. Dit is het maximale volume aan lucht wat tijdens een uit- of een inademing in totaal de mond passeert.

Om deze twee waarden te meten, moet je zo diep en zo hard mogelijk inademen, en daarna tot aan het einde de lucht weer uitblazen. Het apparaat meet de waardes voor de ESW en de VC. De verhouding tussen deze twee wordt de Tiffneau-index genoemd. Als deze lager is dan 70%, is er officieel sprake van COPD.

De mogelijkheden voor behandeling

Hoewel COPD beslist niet omkeerbaar is, zijn er wel behandelingen mogelijk die het allemaal wat gemakkelijker maken en in sommige gevallen de aandoening een klein deel terug kunnen draaien. Ik zet de mogelijkheden even overzichtelijk op een rijtje:

Een inkopper: Stoppen met roken

Voordat ook maar met enige vorm van behandeling wordt begonnen, mag het duidelijk zijn dat je eerst moet stoppen met roken. Dit is voor heel veel mensen een lastige opgave. Sommigen zullen direct slagen, anderen zullen meerdere pogingen nodig hebben, wel of niet in combinatie met professionele hulp. Hoe eerder je stopt met roken, hoe langer de longen in conditie blijven. Het verouderingsproces van de longen gaat erg snel tijdens het roken.

Op het moment dat je stopt gaat het verdere verouderingsproces in hetzelfde tempo als bij niet-rokers. Stoppen is dus belangrijk, maar je hebt wel een achterstand op niet-rokers.

Medicijnen

Medicatie is de basis van iedere behandeling tegen COPD. Er zijn grofweg twee soorten medicijnen te onderscheiden:

• Corticosteroïden: Deze vorm van medicatie is bedoeld om de luchtstroom door de luchtwegen de verbeteren. Dit is eigenlijk de basis van COPD, in matige tot zeer ernstige vorm.
• Bronchodilatatoren: Dit medicijn is de basis van een astmabehandeling, maar ook zeer goed toepasbaar bij ernstige tot zeer ernstige COPD. Deze medicatie wordt via inademing ingenomen, dus met een zogenaamde ‘puffer’.

Trainen van spieren

Op het moment dat je last hebt van COPD, heb je sterk de neiging om je maar niet in te spannen, om uiteindelijk kortademigheid zo veel mogelijk te voorkomen. Maar dit leidt tot een ander probleem: De spieren zullen sterk slinken en afzwakken door de immobiliteit. In deze staat hebben de spieren meer zuurstof nodig, en om dit te bereiken moet er dieper en efficiënter adem gehaald worden. Aangezien dit niet mogelijk is, beland je onherroepelijk in een vicieuze cirkel. Dit moet ten allen tijde voorkomen worden.

Om deze situatie te vermijden, zal de patiënt oefeningen moeten doen om de inspanningscapaciteit te verhogen en aan de andere kant het gebrek aan adem tijdens een inspanning te verminderen. Op deze manier kunnen de dagelijkse werkzaamheden weer gewoon opgepakt worden, zonder constant in ademnood te zijn.

Ergotherapie

Tijdens de ergotherapie kun je leren hoe je de ‘gewone’ dagelijkse bezigheden het beste uit kunt voeren, zonder onnodig veel energie te verbruiken, dus om ademgebrek te vermijden.

Ademhalings-kinesitherapie

Het opgeven van de ontstane fluimen kan bij sommigen grote problemen opleveren. Via speciale oefeningen kun je leren hoe je hier het beste mee om kunt gaan. Fluimen worden in veel gevallen in grote hoeveelheden geproduceerd, als je COPD-patiënt bent.

Voedingspatroon

Het is een feit dat heel veel mensen met COPD veel gewicht verliezen. Door het feit dat COPD-patiënten minder bewegen, klinkt dir wellicht erg tegenstrijdig. Maar het lichaam verbruikt constant heel erg veel energie om de grote inspanning van het ademhalen te voeden. Ook de inname van bepaalde medicijnen en eventuele gerelateerde ontstekingen zorgen ook voor een hoger energieverbruik. Het is juist de combinatie van een goed voedingspatroon en de oefeningen die de spieren steviger kunnen maken en behouden. Het resultaat is een hogere zelfstandigheid en een betere levenskwaliteit.

Conclusies en aanbevelingen

De strekking van dit artikel mag duidelijk zijn: Op het moment dat je kortademig wordt, en/of last krijgt van rokershoestjes, doe dit dan niet af met de woorden: “Het zal wel van het roken komen, niks aan de hand”. Het komt inderdaad van het roken, maar als er sprake is van COPD is er meer aan de hand.

Aarzel daarom niet en maak een afspraak met de huisarts voor de eerder genoemde eenvoudige test.

De Belgische overheid heeft een tijdje geleden een voorlichtingsfilmpje http://player.vimeo.com/video/44751180 gemaakt over COPD. Het maakt duidelijk hoe ernstig de aandoening kan zijn en wat de resultaten kunnen zijn van een goede en vooral tijdige behandeling.