Galstenen

Galstenen zijn stenen of klontjes die zich ontwikkelen in de galblaas of onze galwegen wanneer bepaalde stoffen zich daar verharden. Bepaalde chemicaliën die in de galblaas zitten zijn onder andere cholesterol, calciumbilirubinate en calciumcarbonaat. Deze kunnen stollen, dit kan tot één grote steen of meerdere kleine steentjes leiden.

Uit recentelijk onderzoek bleek dat galstenen bij volwassenen in de geïndustrialiseerde landen steeds vaker voorkwamen. Ongeveer 10% van alle volwassenen in geïndustrialiseerde landen hadden galstenen en dat nummer neemt nog steeds toe.

Wat zijn de verschillende onderdelen?

Om beter te kunnen begrijpen wat galstenen zijn hebben we eerst wat informatie over de galblaas en de galwegen nodig.

Wat is de galblaas?

De galblaas is een klein zakje aan de rechterzijde van het lichaam, en het bevindt zich aan de onderzijde van de lever. Gal is een groenbruine vloeistof die door de lever wordt geproduceerd. Gal wordt opgeslagen in de galblaas. Gal gaat richting de dunne darm via de galwegen om de spijsvertering te helpen. De galwegen bestaan uit smalle buisjes. Gal is vooral belangrijk voor het verwerken van vetten. Elke keer als we eten, dan wordt er wat gal vrijgegeven in de darmen.

Wat zijn galstenen?

Wanneer de chemische stoffen in de galblaas, cholesterol, calciumbilirubinate en calciumcarbonaat uit balans zijn, dan kan dit zorgen voor het ontstaan van galstenen. Er zijn twee verschillende soorten galstenen die regelmatig voorkomen:

• Cholesterol galstenen - Deze kunnen zich beginnen te vormen als er te veel cholesterol in het gal zit. Dit zijn de voornaamste soort galstenen in Nederland en de rest van Europa.
• Pigment galstenen - Deze kunnen zich beginnen te vormen wanneer er teveel bilirubine (een afvalstof die voornamelijk vrijkomt bij afbraak van oude rode bloedcellen) in ons gal zit. Ze komen vaker voor bij patiënten met een leverziekte, geïnfecteerde galbuisjes of bloedziekten, zoals sikkelcelanemie.

Wat zijn de symptomen van galstenen klachten?

De meerderheid van de mensen met galstenen hebben helemaal geen last van symptomen. Dit komt omdat de stenen over het algemeen in de galblaas zelf blijven en dus verder geen problemen veroorzaken. Echter, soms is het mogelijk dat galstenen kunnen leiden tot cholecystitis (een ontstoken galblaas). De symptomen van galblaasontsteking zijn:

• Pijn aan de rechterzijde van het lichaam, net onder de ribben
• Rugpijn
• Pijn in de rechter schouder
• Misselijkheid
• Braken
• Zweten
• Rusteloosheid

Galsteenkoliek

Soms gebeurt het dat de galstenen door de galwegen reizen richting de twaalfvingerige darm. Wanneer dit gebeurt dan wordt dit galsteenkoliek genoemd, een pijnlijke aandoening. De pijn is voelbaar in het bovenste deel van de buik, maar kan ook vanuit het midden van de buik, of juist daar iets rechts van voorkomen.

Pijn treedt vaak ongeveer een uur na het eten op, vooral als de patiënt een vetrijke maaltijd heeft gegeten. De pijn is vaak constant en zal een paar uur duren en dan weer gewoon verdwijnen. Sommige patiënten hebben 24 uur lang constant pijn, terwijl bij weer anderen de pijn in golven komt.

Infectie

Als de galstenen een galblaasinfectie hebben veroorzaakt dan is het mogelijk dat de persoon last krijgt van koorts en rillingen. In de meeste gevallen van een galsteen infectie betekent dit dat de persoon naar het ziekenhuis moet en de galsteen chirurgisch zal worden verwijderd.

Geelzucht

Als de galsteen de galblaas verlaat en vast komt te zitten in de galwegen, dan kan het de toevoer van gal naar de darmen blokkeren. Dat gal lekt dan in bloedbaan en zal bij de patiënt geelzucht symptomen opleveren. De huid en het wit van de ogen wordt geel. In de meeste gevallen zal deze complicatie de chirurgische verwijdering van de galsteen vereisen. Sommige patiënten hebben echter geluk en merken dat de galsteen uiteindelijk wel richting de darmen trekt.

Alvleesklierontsteking

Wanneer een kleine galsteen de galwegen passeert en de alvleesklierductuscellen blokkeert en ervoor zorgt dat er vloeistoffen en gal worden vrijgegeven in het kanaal, dan kan de patiënt een alvleesklierontsteking oplopen.

Waardoor worden galstenen veroorzaakt?

Experts zijn er nog niet uit waarom sommige mensen een chemische onbalans in hun galblaas ontwikkelen die voor de productie van galstenen zorgt, zeker omdat veel andere mensen hier geen last van hebben. We weten echter wel dat galstenen vaker voor komen bij:

• Overgewicht/ mensen met obesitas – Dit is vooral bij vrouwen het geval. Een onderzoek wees uit dat een uitpuilend middenrif bij een vrouw de kans op het ontwikkelen van galstenen en de noodzaak van een operatie om ze te verwijderen bijna verdubbelt. Ook is duidelijk geworden dat te zware kinderen een aanzienlijk hoger risico hebben op het ontwikkelen van galstenen in vergelijking met kinderen met een normaal gewicht.
• Vrouwen die zwanger zijn geweest.
• Mensen die onlangs veel gewicht hebben verloren.
• Mannen die gewicht hebben verloren en daarna weer zijn aangekomen. Deze mannen lopen een groter risico op het ontwikkelen van galstenen.
• Vrouwen die orale anticonceptiva gebruiken
• Vrouwen die een hoge dosis oestrogeentherapie ondergaan
• Mensen met een naast familielid die ook galstenen heeft gehad.
• Mensen van wie de inname van vet in hun voeding hoog is.
• Twee keer zoveel vrouwen als mannen krijgen last van galstenen.
• Mensen boven de 60 jaar.
• Mensen die statines (cholesterolverlagende medicijnen) nemen.
• Mensen met diabetes.

Hoe worden galstenen vastgesteld?

In veel gevallen worden galstenen bij toeval, vooral wanneer de patiënt wordt behandeld voor iets anders. Een arts kan denken aan galstenen na een cholesterol test, een echografie, een bloedonderzoek, of na een röntgenfoto. Bloedonderzoek kan worden gebruikt om tekenen van infectie, obstructie, pancreatitis of geelzucht vast te stellen.

Cholangiografie

Er wordt een kleurstof in de bloedstroom gespoten zodat deze zich concentreert in de galwegen en galblaas. Of het kan direct via een endoscoop in de galwegen worden gespoten. Deze kleurstof kunnen doctoren op röntgenfoto's weer terugzien. ERCP wordt ook gebruikt om stenen te lokaliseren en te verwijderen in het galkanaal.

De arts is in staat naar de röntgenfoto’s te kijken en mogelijke galblaas of galwegen aandoeningen zoals pancreatitis, kanker van de alvleesklier, of galstenen vast te stellen. De röntgenfoto toont aan of de kleurstof daadwerkelijk naar de juiste plek trekt – dat wil zeggen, naar de lever, galwegen, darmen en galblaas.

Als de kleurstof op een van deze plekken overslaat betekent het vaak dat een galsteen een blokkade veroorzaakt. Hierdoor hebben deskundigen een beter idee waar de galsteen is.

CT-scan

Deze niet-invasieve röntgenstraal geeft een dwarsdoorsnede van het inwendige deel van het menselijk lichaam weer.

Cholescintigrafie (HIDA scan)

Een kleine hoeveelheid onschadelijk radioactief materiaal wordt in de patiënt gespoten. Dit wordt opgenomen door de galblaas, die vervolgens wordt gestimuleerd om zich aan te spannen. Deze test kan abnormale samentrekkingen van de galblaas of een obstructie van de galwegen aantonen.

Wat is de behandeling voor galstenen?

Galstenen worden normaal gesproken alleen behandeld als ze voor een galblaasontsteking, verstopping van de galwegen, of andere problemen veroorzaken. Patiënten die behandeld moeten worden, worden vaak eerst overgezet op een vetarm dieet.

Cholecystectomie

Dit is de chirurgische verwijdering van de galblaas. Dit wordt meestal uitgevoerd met minimaal invasieve chirurgie - een kleine incisie ongeveer de grote van een sleutelgat. Echter, deze kijkoperatie is niet mogelijk voor ongeveer 10% van de patiënten, deze hebben een open cholecystectomie nodig.

Met open cholecystectomie wordt er een grote snede in de buik van de patiënt gemaakt. Patiënten die een open cholecystectomie ondergaan moeten rekening houden met een langere opnameduur en hersteltijd. Als de galblaas van een patiënt ernstig ontstoken is, dan is een open cholecystectomie nodig.

Ursodeoxycholinezuur

Als de galsteen van cholesterol is gemaakt, dan kan deze soms langzaam worden opgelost met ursodeoxycholinezuur. Deze behandeling kan maximaal 24 maanden duren voordat het beoogde resultaat behaald is. Deze behandeling is niet zo effectief als een operatie, maar soms de enige keuze voor patiënten die vanwege gezondheidsredenen geen algemene verdoving kunnen hebben.

Lithotripsie

Bij deze behandeling worden ultrasone schokgolven gericht op de galstenen om deze zo in stukken te laten vergruizen. Als ze eenmaal klein genoeg zijn dan kunnen ze vervolgens via de urine veilig het lichaam verlaten. Deze behandeling wordt niet vaak gebruikt en eigenlijk alleen een optie wanneer er weinig galstenen aanwezig zijn.

Hoe kun je galstenen voorkomen?

Bepaalde factoren die het risico op galstenen vergroten, zoals leeftijd, geslacht en etnische afkomst kunnen we niet veranderen. Hoewel het niet 100% bevestigd is lijkt het erop dat een vegetarisch dieet het risico van galstenen kan helpen verminderen. Vegetariërs hebben een beduidend lager risico op het ontwikkelen van galstenen in vergelijking met mensen die gewoon vlees eten.

Een goed dieet

Veel deskundigen zeggen dat een dieet met weinig vet en veel groenten en fruit, waaronder genoeg voedingsvezels, mensen zouden kunnen helpen te beschermen tegen het ontwikkelen van galstenen.

Een gezond lichaamsgewicht

Daarnaast geld ook dat het in balans houden van ons lichaamsgewicht zou kunnen helpen. Dit betekent concreet dat je niet te zwaar moet worden. Echter, crash diëten en snel gewichtsverlies zijn ook risicofactoren voor de ontwikkeling van galstenen. Dus mensen die te zwaar zijn en gewicht willen verliezen moeten dit op een verantwoorde manier doen.

Onderzoek met dieren heeft ook uitgewezen dat genoeg lichaamsbeweging het risico op het ontwikkelen van galstenen kan verminderen.

Kunnen we leven zonder onze galblaas?

Gelukkig kunnen we zonder onze galblaas leven. De lever zelf produceert genoeg gal om een normaal dieet te kunnen verteren. Als bij een persoon de galblaas wordt verwijderd dan gaat het gal vanuit de lever richting de dunne darm via de leverkanalen. Hierdoor wordt het niet meer opgeslagen in de galblaas. Een klein deel van de patiënten bij wie de galblaas verwijderd wordt hebben een tijd lang zachtere en meer frequente stoelgang doordat hun gal vaker in de dunne darm stroomt.

Heb je nog tips of suggesties? Laat het me weten!