Speltproducten voor je gezondheid

Sommige mensen denken dat je spelt alleen kunt gebruiken om brood en pasta mee te maken, dat is echter niet waar. Er zijn veel verschillende producten waarvan je een speltvariant zou kunnen kopen, waaronder: lange vingers, koekjes, muffins, wafels, bak mix, roomboter koekjes, pannenkoeken, beschuit en nog veel anderen.

Sterker nog, als je weet hoe je spelt precies moet gebruiken in de keuken dan merk je al heel snel dat je het in veel van jouw favoriete gerechten zou kunnen inzetten zonder daar problemen mee te ervaren.

De geschiedenis van spelt

Spelt bestaat al ongeveer 9000 jaar. Er is bewijs dat spelt duizenden jaren geleden werd gecultiveerd door de oude beschavingen in Europa en het Midden-Oosten. Spelt wordt vermeld in het Oude Testament en in verschillende Romeinse teksten. Er zijn koolzuurhoudende spelt korrels gevonden in veel opgravingen die dateren uit het stenen tijdperk door heel Europa, waaronder Groot-Brittannië.

De populariteit van spelt was tot het einde van de 19e eeuw groot, vooral in Oost-Europa. De administratie van een Duitse regio, gedateerd uit 1850, toonde aan dat 94 procent van alle graangewassen die werden geproduceerd uit spelt bestonden en slechts 5 procent besteed werd aan de productie van brood tarwe.

De snelle val van spelt werd weerspiegeld door de snelle ontwikkelingen in de moderne landbouw. Zodra oogstmachines werden ingevoerd was het ineens veel gemakkelijker om in een klap een complete tarweoogst binnen te halen, hierdoor zou het niet meer zo aantrekkelijk geweest zijn voor boeren om spelt te verbouwen.

Dit komt omdat elke individuele korrel van spelt wordt gedekt door een taaie buitenste schil die verwijdert moet worden, dit in tegenstelling tot zachte tarwe dat kan worden geoogst en gelijk kan worden gemalen tot meel.

Spelt is extreem veelzijdig

Spelt wordt door veel mensen gebruikt in plaats van witte bloem en volkoren meel, spelt meel is net zo veelzijdig als het tarwe alternatief. Het is meer dan geschikt voor het maken van pasta, brood bakken, pizzabodems, voedingsrepen, stevige muesli, muffins, gebak, pannenkoeken, taarten, koekjes, croissants, en volkoren crackers - de lijst kan en zal maar door gaan.

Naast het spelt meel is spelt ook beschikbaar in de gepelde, hele korrels, deze worden vaak aangeduid als spelt bessen. Deze worden door veel mensen klaargemaakt als rijst. Het gevolg hiervan is dat je een lange lijst van ontbijt, lunch, diner, en dessert opties hebt vanwege de vele keuzes met spelt.

De afkomst, genetische opmaak, en voedingswaarde van spelt

Spelt is een oer graan dat de laatste paar jaren een comeback beleeft in Noord-Amerika, maar het is al veel langer redelijk populair in veel Europese landen. Spelt is een niet-hybride verre afstammeling van de tarwe van vandaag.

Spelt is uniek vanwege de genetische opmaak en voedingsprofiel. Spelt heeft een hoge oplosbaarheid in water, hierdoor kunnen voedingsstoffen gemakkelijker worden geabsorbeerd door het lichaam en is het ook gemakkelijk te verteren.

Het is rijk aan eiwitten (aanzienlijk rijker dan tarwe), bevat meer vitamine B-complex, en spelt bevat zowel eenvoudige als complexe koolhydraten. Deze complexe koolhydraten spelen een belangrijke factor bij de bloedstolling en het stimuleren van het immuunsysteem van het lichaam. Spelt is ook een fantastische bron van vezels.

De nootachtige smaak van spelt is niet alleen heerlijk, het heeft zo veel andere nutritionele voordelen die verbazingwekkend goed voor je zijn.

Spelt is moeilijker te verwerken dan de moderne tarwe varianten, dit is de reden dat het vaak een beetje duurder is. De schil van spelt beschermt tegen schadelijke stoffen en insecten, dit maakt het voor mensen die spelt verbouwen mogelijk om het gebruik van pesticiden te verminderen. Dit in tegenstelling tot andere granen.

De schil dient mechanisch te worden gescheiden van de kern voordat het kan worden gemalen (dit wordt gedaan nadat deze is afgeranseld en geoogst). Spelt wordt opgeslagen in goede plekken met een laag vochtgehalte om de kern te beschermen, hierdoor worden voedingsstoffen behouden en garandeer je de versheid van spelt. Gedurende de laatste tientallen jaren is de moderne tarwe genetisch drastisch veranderd om zo gemakkelijker te kweken en te oogsten te zijn.

Dit verhoogt de opbrengst en zorgt voor een hoog glutengehalte in de tarwe om commerciële gebakken goederen in bulk te produceren. Aan de andere kant heeft spelt veel van de oorspronkelijke kenmerken behouden en blijft nog zeer voedzaam en vol van smaak. En daarbij komt nog eens dat je met spelt ook heel goed kunt bakken en koken.

Een opmerking over gluten

Vergeet niet dat spelt gluten bevat. Gluten bestaat uit glutenine en gliadine moleculen. Gluten zorgen voor de elasticiteit van het deeg, hierdoor kan brood rijzen. Hoewel gluten in spelt kwetsbaarder zijn dan andere tarwesoorten, bevat het brood ook minder luchtzakken, is het goed gevormd, en handhaaft het een duidelijke smaak.

Bakken met spelt

Er zijn mensen die al meer dan 20 jaar met spelt bakken en veel verschillende, heerlijke producten kunnen maken met een graan waarvan veel mensen dachten dat het niet doeltreffend zou kunnen worden gebruikt. Maar zoals we eerder hebben gezegd, spelt reageert niet altijd zoals tarwe dat doet.

Hoewel sommige recepten worden weergegeven als een vervanging van de ‘traditionele’ graanproducten, verschilt het bakproces nogal met gewone tarwe. Veel tarwemeel bevat stabilisatoren en andere toevoegingen waardoor het gemakkelijker is om thuis te gebruiken als je gaat bakken. Spelt heeft geen van deze toevoegsels en een breed scala van eiwitten waardoor het moeilijker kan zijn om met spelt te gaan bakken.

Het verschil qua oplosbaarheid in water verandert de hoeveelheid vloeistof die nodig is voor bakken met spelt, maar alles kan worden gemaakt met spelt. Je kunt zelfs van spelt de mooiste, zachtste croissants maken, maar je moet wel precies weten hoe je deze producten maakt. Spelt houdt niet graag van hoge temperaturen, als je een witte saus of jus wilt maken dan kun je beter geen gebruik maken van kokende vloeistof wanneer je spelt gebruikt.

Zorg ervoor dat de kookplaat op midden-hoog vuur staat en je zult al snel merken dat dit veel betere resultaten oplevert. [pullquote]Spelt is echt een geweldig graan![/pullquote]

• Rijk aan eiwitten
• Volledige proteïne: bevat alle essentiële aminozuren die nodig zijn voor het menselijk lichaam
• Rijk aan vitaminen
• Veel complexe koolhydraten
• Veel vezels
• Een duidelijke smaak
• Licht verteerbaar

Drie tips als je gaat koken en bakken met spelt

Natuurlijk kun je uiteindelijk van alles met spelt maken. Je hoeft je dus niet beperkt te voelen met de voorbeelden die we uiteindelijk geven. Maar onthoudt deze volgende drie tips wel:

1. Bakken met spelt is vergelijkbaar met het bakken met andere meelsoorten, echter, als gevolg van de oplosbaarheid van spelt merken bakkers vaak dat er een beetje minder water nodig is. Wanneer jij een favoriet recept wil maken met spelt dan is het een goed idee dat je 3/4e gebruikt van de vloeistof die je normaal zou gebruiken. Je kunt altijd nog meer vloeistof toevoegen om ervoor te zorgen dat het geheel mooi samenkomt. Het is echter niet mogelijk om er water uit te halen.
2. Spelt heeft breekbare gluten, dit betekent dat de eerste mix (wanneer water voor het eerst wordt toegevoegd aan het meel) niet langer moet zijn dan 4 minuten - maar 3 ½ minuten mixen is ideaal.
3. Meng de bloem en de vloeistof genoeg om het deeg homogeen (glad) te krijgen. Eenmaal gemengd kun je het deeg net zo behandelen alsof het gemaakt is met gewone tarwe.

Tips voor het voorbereiden en koken

• Zoals bij alle granen moet je spelt bessen voor het koken even onder stromend water houden en alle eventuele vuiltjes die je kunt vinden weg laten spoelen.
• Na het spoelen kun je spelt ongeveer acht uur (of ’s nachts) in water laten weken.
• Giet de spelt af, voeg drie delen water aan elk deel spelt toe.
• Breng het geheel aan de kook, draai het vuur laag, en laat ongeveer een uur staan. Je hebt nu een heerlijk rijst alternatief.

Een paar snelle ideeën

• Gebruik spelt brood voor de volgende stevige boterham. De robuuste smaak van spelt verbetert echt oude Nederlandse favorieten zoals een broodje kaas.
• Serveer gekookte spelt als bijgerecht ter vervanging van rijst of aardappelen.
• Combineer speltpasta met olijven, tomaten, en feta kaas voor een snelle en eenvoudige mediterrane salade.
• Voeg wat speltmeel toe aan je favoriete brood, muffin, of wafel recept.

Vijf voordelen die spelt kan hebben voor je gezondheid

Spelt kan ons helpen met migraine, een verlaging in het risico op type II diabetes, hart- en vaatziekten, en kan zelfs helpen voorkomen dat vrouwen last krijgen van galstenen en borstkanker.

Hoe werkt dat precies?

Spelt heeft de juiste combinatie van voedingsstoffen: Riboflavine (vitamine B2), mangaan, Niacine, thiamine, en koper. Mede hierdoor krijgen mensen veel verschillende voordelen voor de gezondheid bij het eten van spelt.

Migraine hoofdpijn

Van het eten van voedsel met riboflavine (spelt is één van deze voedingsmiddelen) is aangetoond dat het de frequentie van migraineaanvallen kan helpen verminderen. Het eten van slechts twee ons brood of andere gebakken goederen gemaakt met volkoren spelt geeft ons al 76,5% van onze dagelijkse hoeveelheid voor riboflavine.

Atherosclerose en hart- en vaatziekten

Atherosclerose is de verharding van de slagaders en wordt veroorzaakt door hoge niveaus van slechte cholesterol. Dit draagt ook bij aan hart- en vaatziekten. Niacine kan helpen het totale cholesterolgehalte te verminderen. Het eten van spelt helpt bij het verhogen van onze dagelijkse Niacine inname.

Niacine kan ook bijdragen tot het verminderen van de vorming van bloedstolsels. Het eten van twee ons spelt levert 24% van onze dagelijkse hoeveelheid voor Niacine. Ook kunnen de vezels in spelt onze totale en LDL-cholesterol helpen verminderen. Het eten van volle granen, niet geraffineerde granen, zoals spelt minstens 6 keer per week is een goed idee voor postmenopauzale vrouwen met een hoog cholesterolgehalte, hoge bloeddruk, of andere vormen van hart- en vaatziekten.

Het eten van spelt kan ervoor zorgen dat de voortgang van atherosclerose vertraagd wordt. Spelt kan het misschien niet helemaal genezen, maar het blijkt een natuurlijke manier om de situatie te verbeteren!

Diabetes type 2

Spelt en andere volkoren granen zijn een rijke bron van magnesium. Van magnesium is aangetoond dat het ons risico op type II diabetes kan verlagen. Volle granen bieden speciale voordelen bij het bevorderen van een gezonde bloedsuikerspiegel. De dagelijkse consumptie van vetarme zuivelproducten was ook goed, het kon het risico op type 2 diabetes zelfs met 13% verlagen.

Galstenen

Een studie gepubliceerd in het American Journal of Gastroenterology toonde aan dat het eten van voedingsmiddelen met veel onoplosbare vezels, waaronder spelt, vrouwen kan helpen bij het voorkomen van galstenen. Waarom zouden deze onoplosbare vezels helpen bij het voorkomen van galstenen?

Onderzoekers denken dat onoplosbare vezels niet alleen de snelheid verhoogt hoe snel ons voedsel door de darmen beweegt, maar ook de afscheiding van galzuren sterk vermindert. Deze galzuren dragen in grote hoeveelheden bij aan de vorming van galstenen. De onoplosbare vezels verhogen ook de insulinegevoeligheid en verlagen triglyceriden (vetten in het bloed).

Borstkanker

Vezels geleverd door volle granen zorgden voor de meeste bescherming tegen borstkanker. Premenopauzale vrouwen die tenminste 13 gram volkoren vezels per dag aten hadden 41% minder risico op borstkanker wanneer ze vergeleken werden met de vrouwen met de laagste inname van volkoren voedingsvezels (4 gram per dag).

Persoonlijk eet ik nu dagelijks speltbrood en merk dat mijn spijsvertering er op vooruit is gegaan. Daarbij eet ik ook steeds meer verschillende soorten speltproducten en bevalt goed!

Heb je zelf nog goede tips wat betreft spelt? Laat het mij weten door hieronder een reactie achter te laten.