[vc_row][vc_column][vc_column_text]

Wat is antibiotica-resistentie?

In het begin, toen de antibiotica werd uitgevonden en op grote schaal werd toegepast, leek het allemaal hét perfecte medicijn voor heel veel problemen en aandoeningen: Antibiotica. Maar inmiddels weten we wel beter. Natuurlijk is het nog steeds een onmisbaar medicijn, maar ook de evolutie van de te bestrijden bacteriën staat niet stil.

Deze bacteriën weten zich steeds beter en beter te wapenen tegen de antibiotica, waardoor ze resistent worden tegen dit medicijn. Gevolg: Antibiotica-resistentie waardoor op de lange termijn geen enkele aandoening meer genezen kan worden met behulp van antibiotica. Een negatief scenario?

Nee, een realistisch scenario. De World Health Organisation (WHO) waarschuwt hier al jaren voor (1). Maar wat is antibiotica-resistentie precies en wat kunnen we doen om het ogenschijnlijk onvermijdelijke te voorkomen?

Wat is een antibioticum

Het is erg lastig om een definitie van de term antibioticum te vinden, tenminste eentje die de hele lading dekt. De beste die ik kon vinden:

Antibioticum: Een door micro-organismen geproduceerde chemische substantie die de capaciteit heeft om, in verdunde oplossingen, de groei van andere micro-organismen te remmen of ze te vernietigen.

In het begin werd de term antibioticum alleen gebruikt voor stoffen die op een synthetische, kunstmatige, manier gemaakt zijn en als doel hebben om bacteriën in het lichaam te bestrijden. Als we hier over bacteriën praten, hebben we het natuurlijk over ziekteverwekkers, de slechte bacteriën.

Tegenwoordig wordt de term antibiotica veel breder gebruikt. Het bevat nu eigenlijk alle stoffen die aan een mens of een dier kunnen worden gegeven om bacteriële infectie te lijf te gaan.

We kennen grofweg twee grote groepen antibiotica:

Ten eerste de bacteriedodende versie, die uiteraard de ziekteverwekkers zal doden. Aan de andere kant is er een bacterieremmende versie, die de groei van de ziekteverwekkers zal voorkomen.

Even voor alle duidelijkheid: Antibiotica is alleen effectief tegen bacteriën, en beslist niet tegen virussen zoals griep en verkoudheid. Nog een ander wijd verbreid misverstand: Antibiotica zal niet de infectie zelf genezen, maar alleen de ziekmakende bacteriën doden of de groei hiervan afremmen. Hierdoor wordt het lichaam zelf in staat gesteld om antistoffen aan te maken en zichtzelf te genezen.

Wat zijn de oorzaken van de antibiotica-resistentie?

Er zijn allerlei oorzaken te noemen die aan de basis staan van de antibiotica-resistentie. Om te vermijden dat dit artikel té technisch wordt, behandel ik de meest belangrijke en meest herkenbare:

Té veelvuldig gebruik van antibiotica

Hoewel recent onderzoek uitwijst dat het gebruik van antibiotica in Nederland relatief gezien vrij laag is ten opzicht van andere landen, wordt er toch nog té gemakkelijk en vooral té veelvuldig antibiotica voorgeschreven. Een voorbeeld hiervan is voor de behandeling van een schimmelinfectie (candida). Zodra je daarmee naar de huisarts gaat, krijg je al snel een antibioticakuur voorgeschreven.

Aangezien candida weer terug kan komen, wordt er maar al te vaak meerdere kuren binnen een relatief kort tijdsbestek voorgeschreven. De kan dat die betreffende persoon op deze manier een resistentie ontwikkeld is heel groot. Op zich niet erg, maar wat als je bijvoorbeeld een ernstige longontsteking krijgt, en de enige oplossing antibiotica is? Als je dan al een resistentie opgebouwd hebt, heb je een gigantisch probleem.

De algemene opinie op dit moment is dat als er een probleem(pje) is, om dan even snel naar de huisarts te gaan voor een kuurtje en de problemen zijn snel weer weg. Ok, candida bestrijden is erg lastig zonder antibiotica, hoewel er ook homeopathische oplossingen zijn. Misschien moet de arts, en natuurlijk vooral de patiënt, zich richten op het voorkomen van de candida, in plaats van het te bestrijden als het kwaad al geschied is.

Kuur niet afmaken

Een veelgemaakte fout is het niet afmaken van een kuur. Als je dan toch eenmaal begonnen bent aan een antibioticakuur, moet je deze beslist afmaken, ook al voel je je niet meer ziek. Door het voortijdig stoppen zullen de bacteriën niet volledig gedood worden, en de overlevende bacteriën zullen zich aan gaan passen om de aanval van de antibiotica de volgende keer af te kunnen slaan.

Natuurlijk is het beter om géén kuur te nemen, maar als je er eentje neemt, is het dus erg belangrijk om deze af te maken.

Foutief gebruik van antibiotica

Het woord ‘foutief’ is misschien wat overdreven, maar het heeft weinig zin om een kuur voor te schrijven waarvan bekend is dat ze geen of slechts een marginaal effect hebben op de betreffende aandoening. Voor alle duidelijkheid: Antibiotica doodt bacteriën, of remt de groei hiervan af. Maar zal de ontsteking zelf niet oplossen.

Het doden van de bacteriën, of de remmende werking op de groei, stelt het lichaam in staat om het immuunsysteem weer op orde te krijgen en ‘zichzelf’ te genezen.

Resistente bacteriën uit het buitenland

In Nederland wordt inmiddels terughoudend antibiotica voorgeschreven door de huisartsen. Gelukkig loopt Nederland hierin voorop. Maar er zijn nog steeds landen die dit niet doen, en helaas zijn dat vaak zeer populaire vakantielanden. De kans dat je dus een resistente bacterie meeneemt van vakantie is dus erg groot.

Deze resistente bacterie heeft dan direct invloed op je eigen antibioticagebruik. Ook kan deze bacterie weer overgedragen worden op anderen. Bacteriën kennen natuurlijk geen grenzen, en daarmee is het antibioticabeleid in het buitenland ook een probleem voor ons als Nederlanders.

En wat dacht je van al die toeristen die Nederland jaarlijks bezoeken? Je kunt je voorstellen dat de uitwisseling van bacteriën enorm is. Ondanks het feit dat we hier erg terughoudend in zijn, blijft dit oppassen geblazen.

Wat zijn de gevolgen van de antibiotica-resistentie?

Om even de resistentie in het juiste perspectief te zetten: Het is een normaal gegeven dat bacteriën resistent worden tegen antibiotica. Het is een natuurlijk wet van de sterkste die gaat overleven. Op zich helemaal geen probleem, maar wat de commotie veroorzaakt is de snelheid en de massaliteit waarmee dit gebeurt.

De bacteriën die resistent zijn worden steeds talrijker, en steeds meer soorten antibiotica kunnen niet meer worden gebruikt voor grote groepen patiënten. Zolang het ongebreidelde, onnutte en onterechte gebruik van antibiotica maar door blijft gaan in het huidige tempo, zal de antibiotica binnen 10 a 15 jaar een nutteloos medicijn zijn (2).

Natuurlijk is de wetenschap op zoek naar nieuwe vormen, maar het blijft een kat en muis spelletje waarbij op een bepaald moment de tijd op is. Geen tijd meer om naar nieuwe vormen van antibiotica te zoeken.

Is er een oplossing?

Of er een oplossing is zal blijken uit de tijd die ons nog rest om nieuwe middelen te vinden die de ziekmakende bacteriën kunnen doden of afremmen in de groei. En die tijd zal alléén gegeven worden als het gebruik van antibiotica zéér drastisch teruggebracht wordt.

En, zoals we al eerder zagen, is dit niet alleen een probleem van Nederland, maar een probleem op mondiaal niveau.

Door het terugschroeven van het gebruik van antibiotica zal de evolutie van de ziekteverwekkende bacteriën langzamer gaan en wordt ons de tijd gegeven om naar een behoorlijk oplossing te zoeken. Helaas is, zowel op lokaal als op nationaal niveau, nog niet iedereen zich bewust van dit feit. Er moet dus meer en betere voorlichting gegeven worden om te voorkomen dat we straks met z’n allen voor een voldongen feit staan, en dat er geen tijd meer is om iets te doen.

Het zal dan bijvoorbeeld niet meer mogelijk zijn om bacteriële infecties te bestrijden, waardoor tot op heden prima behandelbare aandoeningen plotseling dodelijk worden.

Bij gezonde mensen is er een immuunsysteem wat na enkele dagen al een behoorlijke hoeveelheid antistoffen kan produceren om de ziekmakende bacteriën aan te kunnen. Het grootste deel van de infecties geneest dus spontaan. Denk bijvoorbeeld maar eens aan angina, middenoorontsteking, diarree en bronchitis.

In deze gevallen heeft het geen enkele zin om antibiotica in te nemen. Ook bij andere aandoeningen zoals candida is het verstandig om preventieve maatregelen te nemen, in plaats van brandjes te blussen met antibiotica. Alleen bij heel ernstige gevallen zoals longontsteking of hersenvliesontsteking, is ons lichaam niet in staat om snel genoeg te reageren.

Hierbij zal een behandeling met antibiotica onvermijdelijk zijn.

Het is daarom de functie van de arts om een weloverwogen beslissing te maken om wel of niet antibiotica in te zetten in het genezingsproces. Hij zal daarbij moeten kijken naar de aard en de ernst van de infectie, het medische verleden van de patiënt en mogelijke bijwerkingen. Dit, samen met de kans op resistentie, geeft de arts voldoende om een weloverwogen beslissing te maken.

Conclusie

Zowel patiënt als arts moeten zich er van bewust zijn dat er gevaren schuilen in het té veelvuldig gebruik van antibiotica. In sommige gevallen zal het onvermijdelijk zijn, maar in heel veel gevallen zal een andere oplossing soelaas moeten bieden. Dit alles om te voorkomen dat we straks voor het feit staan dat voorheen behandelbare infecties plotseling dodelijk worden. En dan zijn we weer terug in de middeleeuwen![/vc_column_text][vc_toggle title="Onderzoeken:" open="false"]1. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs194/en/
2. http://www.theguardian.com/society/2010/aug/12/the-end-of-antibiotics-health-infections[/vc_toggle][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width="1/1"][/vc_column][/vc_row]