Wat te doen met opgezette lymfeklieren?

Het is bekend dat we allemaal beschikken over een fantastisch mechanisme wat voedingsstoffen aanvoeren en afvalstoffen afvoeren, en dat heet het bloedvatenstelsel. Het bloed neemt voedingsstoffen en zuurstof mee door het hele lichaam en levert dit af op de plekken waar het op dat moment nodig is. Op de terugweg neemt het bloed afvalstoffen mee wat op verschillende plekken uit het bloed gehaald wordt zodat dit op een natuurlijke manier het lichaam weer kan verlaten. Maar het bloedvatenstelsel doet dit niet alleen. Naast het bloedvatenstelsel hebben we ook nog het lymfestelsel.

Het lymfestelsel bestaat uit lymfevaten, vergelijkbaar met de bloedvaten, en zogenaamde lymfeklieren. De lymfevaten lopen door het hele lichaam, terwijl de lymfeklieren in groepen voorkomen in de liezen, in de bekkenstreek, achter in de buikholte, bij de darmen, bij de longen, langs de luchtpijp en in de oksels. Met name de lymfeklieren die in de oksels, de hals en in de lies aanwezig zijn, liggen vlak onder de huid. Als de lymfeklieren op gaan zetten, zijn dit de plaatsen waar je dit het eerste merkt.

Het hele lymfesysteem heeft een aantal hele belangrijke functies:

• De afvoer van afvalstoffen en overtollige vloeistof rondom de lichaamscellen wordt afgevoerd
• De afvoer van vet wat we binnen krijgen via ons eten
• De afvoer van verteerd vet wat in het darmkanaal aanwezig is, en de afgifte hiervan aan het bloed.

De vloeistof die voor het transport zorgt, heet lymfe, en stroomt dus met de eerder genoemde stoffen via de lymfevaten door het lichaam. Maar voordat de lymfe in de lymfevaten komt, wordt de lymfe eerst gecontroleerd op eventueel aanwezige ziekteverwekkers zoals virussen en bacteriën. De controle vindt plaats in de lymfeklieren, een soort zuiveringsstations. In deze klieren zijn heel veel witte bloedlichaampjes aanwezig die het gevecht aan gaan met de ziekteverwekkers.

Daarbij worden ook nog eens antistoffen gemaakt die, samen met de schone lymfe, via de lymfevaten aan het bloed worden afgegeven. Het bloed gebruikt de aangeleverde antistoffen weer om de strijd aan te gaan met ziekteverwekkers elders in het lichaam.

Opgezette Lymfeklieren

Als er inderdaad sprake is van ziekteverwekkers, dan moeten de lymfeklieren flink aan het werk. Als directe reactie gaan de aanwezige witte bloedcellen zich razendsnel vermenigvuldigen. Door deze vermenigvuldiging kan het gebeuren dat je lymfeklieren in meer of mindere mate op gaan zetten. Bij de lymfeklieren in bijvoorbeeld je buik en langs je luchtpijp zal je hier nagenoeg nooit wat van merken, maar bij de lymfeklieren in bijvoorbeeld je oksels merk je dit wel omdat deze vlak onder huid liggen. Dit is niet direct reden tot paniek, want in feite is het teken dat je lymfeklieren druk aan het werk zijn, en op dat moment even een piekmoment hebben. In de meeste gevallen zullen de lymfeklieren na een paar weken weer de normale vorm aannemen, tenminste als het onraad succesvol bestreden is.

Als er sprake is van opgezette lymfeklieren, dan is dat meestal een gevolg van een wond en/of een infectie (bijvoorbeeld verkoudheid) in de buurt van het gebied met opgezette lymfeklieren. Vaak gaat het om één gebied, zoals bijvoorbeeld de oksels, maar in sommige gevallen kan het ook om meerdere gebieden met opgezette lymfeklieren gaan. In de meeste gevallen gaat het dus om iets relatief onschuldigs en de lymfeklieren zullen na een paar weken hun normale vorm weer aannemen als de infectie of de wond bestreden is.

De mogelijke oorzaken van opgezette lymfeklieren

Zodra de lymfeklieren opgezet zijn, zonder dat er sprake is van een infectie of een wondje, zoals eerder beschreven, dan is er meer aan de hand. Laten we de meeste voorkomende oorzaken even handig op een rijtje zetten:

Kwaadaardig

Om meteen maar even met het slechte nieuws te beginnen: In sommige gevallen kan er sprake zijn van een kwaadaardige aandoening als onderliggende oorzaak voor de vergrote lymfeklieren. Deze kwaadaardige aandoening betreft dan de lymfeklier zelf of een uitzaaiing van kanker op een andere plek in lichaam. Als het de lymfeklier zelf betreft, spreken we van het Hodgkin-lymfoom of het non-Hodgkin lymfoom.

In het geval van Hodgkin-lymfoom is er sprake van een oncontroleerbare celgroei van lymfeweefsel, en dan niet op één plek, maar in het hele lichaam. In sommige gevallen vindt deze ongecontroleerde celgroei ook plaats in de organen. Ook is er in de meeste gevallen sprake van een duidelijk lagere weerstand, dus een niet goed functionerend immuunsysteem.

In het begin voel je opgezette lymfeklieren, zoals dat ook het geval zou zijn van een vergroting naar aanleiding van een normale infectie. Maar na een paar weken trekt deze niet meer weg en wordt alleen maar harder. Na een poosje gaan ook andere lymfeklieren opzetten en groter worden. Als de aandoening dan verder gaat, zonder behandeling, dan kan komen er ook andere symptomen om de hoek kijken: nachtelijke zweetaanvallen, jeuk, duidelijk gewichtsverlies en koorts. Het goede deel van dit deel is het feit dat Hodgkin-lymfoom goed behandelbaar is, mits het tijdig ontdekt wordt.

Als er sprake is van het non-Hodgkin lymfoom zijn de symptomen nagenoeg gelijk, met het ene verschil dat de woekering van de celgroei veel kwaadaardiger en agressiever verloopt dan bij het ‘normale’ Hodgkin-lymfoom.

Systeemziekten

Systeemziekten zijn, zoals de naam al een klein beetje verklapt, aandoeningen die niet op één bepaalde plek van het lichaam schade veroorzaken, maar gevolgen hebben voor je hele lichaam, je hele systeem. Denk hierbij bijvoorbeeld aan weefselcellen, bloedcellen en zenuwcellen. Er zijn bepaalde soorten systeemziekten die ook een effect hebben op de lymfestelsel en zullen zorgen voor vergrote of opgezette lymfeklieren. In dit soort gevallen zijn de lymfeklieren vaak niet alleen op één bepaalde plek vergroot of opgezet, maar over je hele lichaam.

Ook de plekken die niet kunt zien of voelen, zoals de lymfeklieren in je buikholte en langs de luchtpijp. Op het moment dat de lymfeklieren vergroot zijn als gevolg van een systeemziekte, zal de zwelling lang aanhouden.

Voorbeelden van systeemziekten die een effect hebben op de lymfeklieren zijn:

• Lupus Erythematodes: Dit is een aandoening aan het bindweefsel waarbij je lichaam antistoffen begint te produceren die lichaamseigen stoffen aanvallen en vernietigen.
• Fibromyalgie: Hierbij worden spieren en spierweefsels aangetast. Ze worden steeds zwakker en worden op de langere termijn vervangen door bindweefsel, waardoor er helemaal geen kracht meer uitgeoefend kan worden door de betreffende spiergroep of spiergroepen.
• Reumatoïde Artritis: Hierbij vindt er vervorming van meerdere gewrichten plaats, als gevolg van chronische ontstekingen.

Wondjes

Het is de normaalste zaak van de wereld dat er bacteriën op je huid zitten. In normale gevallen helemaal niet erg. Maar als je een wondje hebt, dus een beschadiging van de huid, kunnen deze zelfde bacteriën met veel gemak je lichaam binnendringen via de wond.  Overigens gaat niet ieder klein wondje direct ontsteken door de bacteriën, en dat is dankzij het lymfestelsel en de reinigende werking van de lymfeklieren.

Maar er zijn ook mensen die erg gevoelig zijn hiervoor, waardoor een heel klein wondje de lymfeklieren direct veel stress geeft, waardoor deze direct op gaan zetten. De één is hier gevoeliger voor dan de ander. Opgezette lymfeklieren zijn in zo’n geval helemaal niet erg. Nog sterker, het is een teken dat deze hard aan het werk is om de ongenode gasten te vernietigen. Op het moment dat de ziekteverwekkers zijn uitgeschakeld, zal de vergroting van de lymfeklieren na een paar weken weer afnemen tot normaal formaat.

Infecties

Maar 98% van de gevallen gaat het om een infectie in de buurt van de opgezette lymfeklier. Denk hierbij aan ontstekingen zoals een schimmelinfectie, parasitaire infectie, bacteriële infectie of een virale infectie. Het is altijd de lymfeklier die in de buurt van de infectie zit die het werk gaat opknappen, en dus op gaat zwellen. Bij bijvoorbeeld een verkoudheid, een koortslip, een keelonsteking of een simpel griepje, zullen altijd de lymfeklieren in de hals het werk gaan doen, en dus groter worden. Vooral bij kleine kinderen kun je dit vaak heel goed zien.

De lymfeklieren in je lies worden vergroot als er sprake is van bijvoorbeeld een blaasontsteking of een infectie aan je benen of voeten. Bij opgezette lymfeklieren in je oksel is er vaak sprake van een infectie van je armen of handen.

Dit soort vergroting van de lymfeklieren is beslist niet erg en zal automatisch verdwijnen nadat de infectie bestreden is. Dit zal een paar weken duren.

Tot slot…

Ondanks het feit in de meeste gevallen sprake is van iets heel onschuldigs wat vanzelf weer verdwijnt, moet je toch oppassen hiermee. De kans is klein, maar natuurlijk altijd aanwezig dat er meer aan de hand, bijvoorbeeld het Hodgkin-lymfoom. Hou dit dus wel degelijk in de gaten, en als het te lang duurt, of je krijgt van andere symptomen, is het zaak om zo snel mogelijk naar de huisarts te gaan voor verder onderzoek.

Bij twijfel dus altijd je arts bellen, en dat geldt niet alleen voor je lymfeklieren…