Het gebruik van alcohol is al sinds jaar en dag een onderwerp van discussie. Met name het, soms overmatig, gebruik van alcohol door jongeren kan altijd op veel media-aandacht rekenen. Dit laatste wordt natuurlijk altijd in verband gebracht met de minimum leeftijd waarop een jongere alcohol kan kopen. Maar is het nu allemaal zo ernstig als de media ons voorspiegelen? Laten we eens naar wat feiten en cijfers kijken.
Alcoholgebruik in Nederland
Nederland is al van oudsher een land geweest waar alcoholgebruik door de samenleving breed wordt geaccepteerd. Als je de statistieken nakijkt, val je van de ene verbazing in de andere: Wist je dat we in 2009 per persoon maar liefst 73 liter bier, 22 liter wijn en 4 liter gedistilleerd opdronken? Dit klinkt heel erg veel, maar gelukkig is er een dalende trend waarneembaar. In de tweede helft van de zeventiger jaren en in de tachtiger jaren was de consumptie het grootst, waarna een lichte daling werd ingezet. Deze lichte daling zien we nu nog steeds in de statistieken verschijnen.
Als we alleen even naar de bierconsumptie kijken, dronken we in 2008 nog bijna 79 liter bier. In 2009 was dit gedaald naar 73 liter per persoon. Daarentegen is de wijnconsumptie licht gestegen van 17,5 liter per persoon in 1997, naar bijna 22 liter in 2009. Deze stijging kan een gevolg zijn van het feit dat wijn tegenwoordig ‘hip’ en beter betaalbaar is. Bier is ‘cool’, maar wordt veel geassocieerd met overmatig gebruik, terwijl wijn meer in verband wordt gebracht met ‘klasse’ en lekker eten.
Uit een meting van het Nederlands Prevalentie Onderzoek uit 2009 bleek dat ongeveer 84% van de ondervraagden, tussen de 15 en 64 jaar, in het afgelopen jaar alcohol had gedronken. In de jaren daarvoor was dit nog 85%. Een hele lichte daling dus. Maar dit zegt nog niks over het percentage zware drinkers en probleemdrinkers. 32% van de ondervraagden hadden in het afgelopen half jaar wel eens 6 of meer glazen alcohol per dag gedronken, het zogenaamde ‘binge-drinken’. Als je dit vergelijkt met de gemeten 40% in 2001 en de gemeten 35% in 2005, zien we hier een forse daling.
We kunnen hier ook een duidelijke scheiding maken in alcoholgebruik op het platteland en in stedelijke gebieden. Over het algemeen is de alcoholinname op het platteland hoger dan die in de stedelijke gebieden.
Nederland versus Europa
Volgens metingen van de Europese Commissie, beweegt Nederland zich in de hoge middenmoot voor wat betreft het alcoholgebruik per persoon. Over het algemeen heeft in 2009 ongeveer 76% van de Europese bevolking van 15 jaar en ouder in het afgelopen jaar alcohol gedronken. Dit is vergelijkbaar met de meting in 2006. Toch zijn er grote verschillen tussen de verschillende landen waar te nemen. In de bovenmoot zitten Denemarken (93%) en Zweden (90%). Dit zijn opmerkelijke cijfers gezien de extreem hoge prijs van alcohol in deze landen. En wat je misschien niet zou verwachten, scoren de zuidelijke landen het laagst: Portugal met 58% en Italië met 60%.
Jongeren en alcohol
Recent is het begrip ‘binge-drinken’ en ‘coma-drinken’ heel veel in het nieuws geweest. Als we even naar de definities van beide kijken, komen we op de volgende aantallen.
Binge-drinken is het drinken van 5 of meer drankjes in een relatief korte tijd. Het directe gevolg hiervan is een sterke vermindering van het denkvermogen en is er sprake van zeer impulsief gedrag in de vorm van vandalisme, vechtpartijen en onveilige seks. Ook komen black-outs en alcoholvergiftiging voor.
Coma-drinken, ook wel coma-zuipen genoemd, is het drinken van buitensporig veel drankjes in een relatief korte tijd, waardoor de jongeren buiten bewustzijn raken. Deze alcoholvergiftiging brengt je in een staat van bewusteloosheid of, erger nog, een staat van coma.
Het aantal jongeren die, als gevolg van een alcoholvergiftiging, in het ziekenhuis worden opgenomen is schrikbarend. Aangezien lang niet alle comazuipers in het ziekenhuis worden opgenomen, zijn de beschikbare cijfers waarschijnlijk een topje van de ijsberg. Om even een voorbeeld te noemen: In 2011 werden in de Gooi- en Vechtstreek maar liefst 50 kinderen opgenomen met alcoholvergiftiging.
De leeftijd varieerde van 12 tot 18 jaar, met een gemiddelde van ruim 15 jaar. Er waren evenveel meisjes als jongens, en ook opleidingsniveau en afkomst waren zeer divers. Hier is dus geen specifieke risicogroep aan te wijzen.
Verschil tussen jongeren en volwassenen
Als we spreken over het direct effect van alcohol, is er een duidelijk verschil tussen jongeren en ouderen. Dit heeft te maken met de ontwikkeling van de hersenen. Jongeren, met nog onvoldoende ontwikkelde hersenen, reageren anders op alcohol dan volwassenen.
Volwassenen merken bij ieder extra glas dat het alcohol effect heeft op hun lichaam: Ze reageren trager, gaan onvast lopen en gaan praten met een dubbele tong. Volwassenen kunnen dus beter inschatten wanneer te stoppen. Ook de omgeving kan tijdig ingrijpen omdat de effecten erg duidelijk zijn.
Jongeren kunnen soms enkele uren in een hoog tempo stevig doordrinken zonder iets noemenswaardigs te merken. Hierdoor ontstaat veel bravoure, omdat er ogenschijnlijk niets aan de hand is. Tot het moment dat diegene , zonder enige waarschuwing, plotseling omvalt en buiten bewustzijn blijkt te zijn. De ademhaling is dan heel oppervlakkig of zelfs helemaal afwezig. Snelle hulp is dan letterlijk van levensbelang.
Alcohol en verkeer
De regels in Nederland zijn recent nog aangepast en zeer duidelijk:
Als je minder dan 5 jaar je rijbewijs hebt, is een percentage van 0,2 promille toegestaan.
Dit komt overeen met ongeveer één drankje binnen een uur. Voor de gevorderde rijders is het maximum 0,5 promille. Dit komt overeen met 2 glazen binnen een uur. Bedenk hierbij goed dat het anderhalf uur duurt voordat één drankje volledig door het lichaam is afgebroken!
Als we kijken naar het aantal bestuurders onder invloed, kunnen we constateren dat dit vrijwel stabiel is gebleven in de afgelopen 10 jaar.
Er is een duidelijke trend waarneembaar in het jaarlijkse aantal alcohol gerelateerde verkeersslachtoffers. Relatief gezien was in 1996 ongeveer 19% van alle verkeersslachtoffers in verband te brengen met alcohol, tegen ongeveer 14% in 2008. In absolute cijfers (2008) komt dit overeen met ongeveer 2.500 slachtoffers. Dit is het directe gevolg van zwaardere controles en hogere straffen. Ook de nieuwe regelgeving voor beginnende bestuurders is hier duidelijk debet aan.
Het zal geen verrassing zijn dat er ongeveer twee keer zo veel mannen onder invloed rijden dan vrouwen.
Alcohol als doodsoorzaak
In tegenstelling tot eerdere cijfers, tonen de cijfers over alcohol als algemene doodsoorzaak een jaarlijkse stijging in de periode 1996 tot en met 2003. Een hoopgevende daling werd in 2004 ingezet, maar sindsdien zijn de cijfers redelijk stabiel.
Uit de statistieken van het Centraal Bureau voor Statistiek blijkt dat in 2009 bijna 1.800 mensen stierven, waarbij alcohol expliciet als doodsoorzaak wordt genoemd. Ten opzichte van 2008 een stijging van 2 procent. Deze cijfers zijn waarschijnlijk een topje van de bekende ijsberg, want hierin zijn natuurlijk niet de sterftecijfers opgenomen waarbij alcohol als indirecte oorzaak aan te wijzen is.
De grootste alcoholsterfte is te vinden in de leeftijdsgroep van 55 tot 64 jaar. Hiervan zijn 23% van de overledenen van het vrouwelijk geslacht, tegen 77% mannelijk.
Maatschappelijke kosten van alcohol
De maatschappelijk kosten van alcoholgebruik zijn altijd een punt van heftige discussie geweest. Als we deze kosten op een rijtje zetten, komen we op het volgende lijstje:
- 1554 miljoen euro: Kosten met betrekking tot werk. Hierbij moet je denken aan ziekte, werkeloosheid, uitkeringen en verzuim.
- 68 miljoen euro: Kosten voor verslavingszorg, dus de hulp aan probleemdrinkers.
- 115 miljoen euro: Kosten voor ziekenhuisopname en huisartsenhulp.
- 841 miljoen euro: Kosten voor overtredingen en misdrijven. Hierbij moet je denken aan vernielschade, justitiële kosten en verkeersongevallen.
In deze cijfers zijn niet de kosten opgenomen voor door alcohol veroorzaakte kanker meegenomen.
Klik hieronder om deel 2 te lezen:
Alcohol special deel 2: De effecten van alcohol op je lichaam en je directe omgeving!
