Wat is een bipolaire stoornis? + 6 belangrijke tips

Ken je iemand of ben je iemand die met een terugkerende frequentie extreme stemmingswisselingen ervaart? Ik heb het dan over manische ‘opgewekte’ perioden, waarin er veel energie wordt afgewisseld met zeer ‘sombere’ perioden van depressie. Als dat zo is, kan dit een teken zijn van een bipolaire stoornis.

Hoewel er veel mensen zijn, die met een bipolaire stoornis kampen, worden er ook veel mensen nooit nauwkeurig op gediagnosticeerd.

Terwijl zelfs ‘gezonde’ mensen gedurende de dag en in de loop van hun leven veel veranderingen in hun humeur ervaren, zijn mensen met een bipolaire stoornis vatbaar voor veel meer abrupte en drastische 'ups en downs'. De meerderheid van de mensen met een bipolaire stoornis ervaart zoveel sombere (depressie) en opgewekte (manie) fasen, dat hun kwaliteit van leven aanzienlijk verminderd. Dit heeft grote invloed op hun vermogen om normaal te leven, relaties te onderhouden, voor hun lichaam te zorgen, te werken en met anderen te communiceren.

Een bipolaire stoornis beïnvloedt zowat elk facet van iemands leven, inclusief de gedachten van die persoon, de lichamelijke gewaarwordingen, de slaap, de persoonlijkheid, emoties, en het gedrag. Tijdens de opgewekte manische perioden ervaart de persoon symptomen zoals rusteloosheid, woede, hallucinaties en agressie. Aan de andere kant zijn de symptomen van de sombere momenten vaak depressie, vermoeidheid, wanhoop, verlies van motivatie en sociaal isolement. Hoewel de exacte oorzaak van een bipolaire stoornis nog niet volledig bekend is, zijn enkele van factoren zoals genetica, de hersenchemie, de kindertijd en gebeurtenissen in het leven, die bijdragen aan de ontwikkeling ervan.

Net als een ernstige depressie en andere mentale stoornissen, is een bipolaire stoornis een aandoening die gedurende iemands leven zorgvuldig moet worden gecontroleerd. Door voorlichting te krijgen over de aandoening en de vroege waarschuwingssignalen, professionele hulp te zoeken en angst en depressie te verminderen door een gezonde levensstijl en het verminderen van stress, kunnen episodes van een bipolaire stoornis worden verholpen. Het vinden van alles wat je kunt over hoe een bipolaire stoornis zich ontwikkelt, vordert en aanhoudt, kan jou of een familielid helpen omgaan met de symptomen van deze soms verlammende aandoening.

Depressie versus bipolaire stoornis

Het belangrijkste verschil tussen depressie (of het nu een klinische, een korte of een grote depressie is) en een bipolaire stoornis, is dat mensen met een depressie geen manische of ‘opgewekte’ episodes ervaren. Degenen met een depressie hebben de neiging om doorlopend sombere gemoedstoestanden te ervaren en te lijden aan episodes van extreme droefheid, verlies van motivatie en gedurende een bepaalde periode weinig energie, die normaal gesproken niet onderbroken worden door gebruikelijke symptomen van een manie zoals extreme blijdschap/opwinding, hallucineren en overdreven energiek worden. Depressie komt ook vaker voor dan een bipolaire stoornis, die ongeveer 6%-7% van de Europese bevolking treft.

Hoewel ze belangrijke verschillen hebben, hebben een bipolaire stoornis en een klinische depressie ook wel overeenkomsten. Ze kunnen zowel prikkelbaarheid, agressie, zelfmoordgedachten en veranderingen in lichaamssensaties, slaap en eetlust veroorzaken.

Symptomen van een bipolaire stoornis

Gedurende een bepaalde periode ervaren mensen met een bipolaire stoornis heel verschillende symptomen, afhankelijk van of ze zich in een manische fase of juist in een depressieve fase bevinden. De symptomen en de stemmingen verschillen ook erg per persoon. Voor de meeste mensen worden zeer opgewekte of zeer sombere stemmingen meerdere dagen achtereen ervaren. Anderen kunnen enkele maanden in een manische of depressieve fase blijven.

De meeste mensen met een bipolaire stoornis hebben stabiele, normale stemmingswisselingen met weinig symptomen, maar aan de andere kant voelen sommigen zich bijna nooit ‘normaal’ en springen ze steeds weer van het ene naar het andere einde van het spectrum.

Veel voorkomende symptomen van een bipolaire stoornis omvatten:

• zeer gelukkige stemmingen en opwinding
• hallucinaties/psychose of waanideeën (dingen zien en horen die niet echt bestaan, soms gezien als ‘verhoogde creativiteit’)
• soms paranoia en extreme angst
• prikkelbaarheid, agressie en soms woede
• slapeloosheid en moeite met normaal slapen
• sterke motivatie en ideeën met betrekking tot nieuwe plannen
• verlies van eetlust en soms gewichtsverlies
• snel praten en friemelen
• meer geld uitgeven dan normaal aan dure dingen of veel energie/tijd besteden aan onnodige projecten

Vaak voorkomende symptomen van een depressie omvatten:

• zeer sombere stemmingen, inclusief het gevoel waardeloos, onbeduidend en hopeloos te zijn
• bij sommige kunnen er zelfmoordgedachten optreden
• vermoeidheid of lethargie (veel mensen hebben tijdens deze fase de neiging hebben om langdurig te slapen)
• lage motivatie
• hersenmist en moeite met concentreren, werken, beslissingen nemen en dingen onthouden
• verlies van interesse of plezier in activiteiten en hobby's
• hogere kans op misbruik van alcohol en drugs

Vaak zal iemand met een bipolaire stoornis medische hulp zoeken en een diagnose krijgen als die persoon al een tijdje in een depressiefase is. Dit kan zijn wanneer familie, collega's en vrienden eerder een verandering in de persoonlijkheid opmerken en suggereren om op zoek te gaan naar een behandeling. Aan de andere kant kiezen veel mensen met een bipolaire stoornis er voor om nooit hulp te krijgen en blijven daarom onnodig lijden. Hulp zoeken bij een therapeut kan het belangrijkste zijn dat iemand met een bipolaire stoornis doet, omdat uit onderzoek blijkt dat tot 20% van de mensen, die onbehandeld depressief blijven of andere stemmingsstoornissen hebben, hun eigen leven ondragelijk vinden.

Mogelijke oorzaken van een bipolaire stoornis

Erfelijkheid

Net als depressie, angst en andere psychische stoornissen is er een genetische component voor een bipolaire stoornis en is het erfelijk. Mensen met bepaalde genen hebben een grotere kans op het ontwikkelen van een bipolaire stoornis dan andere, hoewel het niet waarschijnlijk is dat de aandoening alleen door genetica wordt veroorzaakt. Zelfs identieke tweelingen met een bipolaire stoornis in hun familie hebben ondanks de identieke genen niet altijd dezelfde uitkomst. De meeste kinderen met een familiegeschiedenis van een bipolaire stoornis zullen de ziekte niet ontwikkelen en het lijkt erop dat andere factoren waaronder gebeurtenissen in het leven, opvoeding en levensstijl, die de hersenen beïnvloeden, het kunnen activeren.

Chemische onbalans in de hersenfuncties

De fysieke structuur en chemische activiteiten van de hersenen beïnvloeden de gemoedstoestand van iemand en zijn gerelateerd aan het ontstaan van psychische stoornissen, waaronder een bipolaire stoornis. Sommige onderzoeken hebben aangetoond dat de hersenen van mensen met een bipolaire stoornis verschillen van die van gezonde mensen, soms met ‘multi-dimensionale stoornissen’ die vergelijkbaar zijn met die van mensen met schizofrenie (een andere stoornis met stemmingswisselingen). Het is mogelijk dat voortdurende ontsteking deze structurele en chemische veranderingen ook verergert.

Lifestyle/opvoeding

Onderzoek met MRI-hersenscans heeft aangetoond dat het deel van de hersenen dat de prefrontale cortex wordt genoemd (geassocieerd met 'uitvoerende' functies, zoals het oplossen van problemen en het nemen van beslissingen) bij mensen met een bipolaire stoornis vaak kleiner en minder actief is in vergelijking met volwassenen die geen bipolaire stoornis hebben. Psychiatrische deskundigen moeten nog veel leren over hoe verschillende opvattingen en omgevingen de hersenstructuren veranderen, maar het lijkt erop dat de terugkerende negatieve/angstige gedachten en gedragingen van mensen de chemische kanalen van de hersenen door middel van 'neuroplasticiteit' fysiek kunnen veranderen. Dit vergroot de kans op het ervaren van schadelijke stemmingen en het ontwikkelen van stemmingsgerelateerde stoornissen.

Opties om een bipolaire stoornis in balans te krijgen

Een bipolaire stoornis kan progressief zijn en als deze niet wordt gediagnosticeerd, kan het met de tijd steeds erger worden. Sommige mensen eindigen met meer drastische stemmingswisselingen en ervaren het ook naarmate de tijd verstrijkt en de symptomen niet worden behandeld steeds vaker. Hoewel het in de meeste gevallen niet volledig kan worden genezen, kan het beheersen van de symptomen frequente stemmingswisselingen, zelfmoord en destructief gedrag wel voorkomen.

Net als bij klinische depressie of angst, kiezen veel artsen ervoor om de bipolaire stoornis met behulp van medicijnen (zoals stemmingsstabilisatoren, antipsychotica, antidepressiva en angststillers) onder controle te houden. Er zijn echter veel effectieve natuurlijke behandelingen, die ook symptomen van manische of depressieve fasen kunnen helpen beheersen en deze hebben in tegenstelling tot psychotrope geneesmiddelen geen negatieve bijwerkingen.

De behandeling voor depressie en een bipolaire stoornis heeft al een lange weg afgelegd en vandaag de dag kunnen veel mensen hulp krijgen wat hun kwaliteit van leven, relaties, niveaus van onafhankelijkheid en het vermogen om gelukkig te leven aanzienlijk verbetert. Zelfs als er medicatie wordt gebruikt, kunnen de onderstaande behandelingsopties helpen om de conditie te stabiliseren en het herstel te verbeteren.

1. Voorlichting en medische zorg

Veel deskundigen zijn van mening dat het leren over een bipolaire stoornis - het leren herkennen van de symptomen en het ontwikkelen van een plan om de vroege waarschuwingssignalen van een depressieve of manische episode te herkennen - een van de beste hulpmiddelen kan zijn. Dit helpt bij het ontwikkelen van probleemoplossende vaardigheden en stelt een plan op voor in het geval depressie of manie begint te ontstaan, zodat een familielid/vriend zo snel mogelijk met een therapeut kan overleggen. Mensen ontmoeten met een bipolaire depressie, online lezen over handige tips en je leven verbeteren met dingen als fysieke activiteit, meditatie en creatieve projecten kunnen het zelfrespect vergroten en een vredigere leefomgeving creëren.

Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een soort therapie die veelbelovend is gebleken voor het natuurlijk behandelen van episoden van bipolaire stoornissen. CGT kan je helpen om onderliggende denkpatronen, die stemmingswisselingen veroorzaken, te herkennen. Wees alert op je gevoelens, lichaamssensaties en emoties voordat ze in ernstiger symptomen veranderen en het zal je helpen te leren hulp te zoeken wanneer je merkt dat je je in een moeilijke gemoedstoestand bevindt (zoals meer angst ervaren of slaap gebrek ervaren).

In één onderzoek vergeleken onderzoekers mensen in twee groepen - degenen die samenwerkende zorgtherapie ondergingen versus de mensen die intensieve CGT-psychotherapie kregen en na negen maanden bleek dat degenen die CGT beoefenden minder recidieven hadden, er minder ziekenhuisopnames hadden plaatsgevonden en dat ze beter in staat waren om zelfs een jaar later zich nog aan het behandelplan te houden.

Ongeacht het soort therapie je kiest, enkele van de manieren om je therapiesessies en het herstel te helpen verbeteren, zijn onder meer:

• open en eerlijk zijn
• Steun krijgen van je familie (zelfs hen betrekken bij therapiesessies)
• Een dagelijkse planning maken om stress te beheersen en georganiseerd te blijven
• Een dagboek bijhouden van je gevoelens
• Openstaan voor suggesties van je therapeut
• Op andere manieren tussen de therapiesessies door voor jezelf zorgen waardoor je je geluk kunt vergroten (zoals goed eten en voldoende slaap krijgen)
• Deelnemen aan een steungroep of aan groepstherapie bijeenkomsten is een andere geweldige manier om stress bij een bipolaire stoornis te verminderen, contact te maken met andere mensen die hetzelfde doormaken en waardevolle adviezen te ontvangen van anderen die al hersteld zijn.

2. Het doen van oefeningen (bij voorkeur buiten)

Het doen van oefeningen is een natuurlijke remedie tegen depressie omdat het een nuttige manier is om stress te verminderen, vertrouwen op te bouwen, te helpen bij een goede nachtrust, voor je lichaam te zorgen en zelfs als je lid wordt van een team of een sportclub contact te maken met andere mensen. Veel therapeuten, die werken met patiënten met een depressie of angst, raden aan om, ongeacht het weer of de tijd van het jaar, elke dag buiten te wandelen om zo contact te houden met de natuur, de seizoenen en de elementen om je heen.

Buiten trainen heeft dezelfde voordelen als binnen trainen (het is bijvoorbeeld goed voor je hart, immuniteit, botten en gewicht), plus dat het je blootstelt aan opbeurend natuurlijk licht, je verbindt met wat er om je heen gebeurt en je meestal vrolijker maakt. Dit kan allemaal helpen om angst, gevoelens van isolatie, vermoeidheid en hopeloosheid te verminderen.

Dit wordt ondersteund door onderzoek. Een onderzoek toonde aan dat ‘bewegen werd geassocieerd met een verbeterde gezondheid en dat het depressieve symptomen, het functioneren en de kwaliteit van leven kon verbeteren’.

3. Een gezond dieet volgen

Het zal je misschien verbazen hoezeer veranderingen in je dieet ook de manier van denken kunnen veranderen. Sommige onderzoeken hebben aangetoond dat diegenen, die diëten eten die rijk zijn aan bewerkt voedsel en fast food, in vergelijking met mensen die gezonder eten tot 60% meer kans hebben om te lijden aan depressies. Je dieet kan de productie van hormonen, het functioneren van de neurotransmitters, de niveaus van energie en andere processen die je algehele stemming beïnvloeden sterk veranderen.

Als onderdeel van een anti-depressiedieet is het het beste om voedingsmiddelen die veel suiker, natrium en kunstmatige ingrediënten bevatten te vermijden en om ook de inname van cafeïne en alcohol sterk te beperken. Enkele van de beste voedingsmiddelen voor het bestrijden van angst en depressie omvatten:

• Gezonde vetten - kokosvet, rauwe zuivel en gras-gevoed vlees (verzadigd vet ondersteunt de cellulaire functie en de neurologische gezondheid).
• Schoon, mager eiwitrijk voedsel - scharreleieren, wilde vis, gras-gevoed vlees en scharrelpluimvee. Probeer bij elke maaltijd minimaal 4-5 gram hoogwaardige magere eiwitten binnen te krijgen om je lichaam zo meer verscheidenheid aan aminozuren, die belangrijk zijn voor de hormonale balans, te geven.
• Wild gevangen vis - omega-3 vetzuren die kunnen worden gevonden in vis zoals zalm, heilbot, sardines en makreel zijn van cruciaal belang voor het behoud van een gezond brein.
• Groenten en fruit - verhoog de inname van essentiële voedingsstoffen en antioxidanten, die de stemming ondersteunen.
• Vezelrijke voedingsmiddelen - noten en zaden, zoals vlas, chia, hennep en pompoenpitten, leveren essentiële vezels en omega-3 dat goed is voor de hersenfunctie. Vezels zitten ook in verse producten, onbewerkte granen en bonen/peulvruchten.

4. Yoga en meditatie

Mindfulness-meditatie is vergelijkbaar met CBT omdat het een effectieve manier is om te herkennen wanneer je humeur problematisch wordt, je vastloopt in denkstijlen en in situaties terechtkomt die ervoor zorgen dat je gestrest, boos of kwetsbaar wordt. Meditatie kan gewoon thuis worden gedaan, is gratis, eenvoudig en word al duizenden jaren gebruikt om de emotionele gezondheid te verbeteren. Yoga, wat wordt beschouwd als een vorm van 'bewegende meditatie', is om dezelfde redenen ook gunstig en is geschikt voor mensen die het moeilijk vinden om te mediteren of om stil te zitten.

Een onderzoek wees uit dat als mensen met een bipolaire stoornis acht weken deelnamen aan een op mindfulness gebaseerd programma voor cognitieve therapie ze aanzienlijke verbeteringen rapporteerden in het functioneren, het geheugen en het vermogen om taken te initiëren en te voltooien. Ze ervoeren ook veranderingen in hun cognitief functioneren die gecorreleerd waren met toenames in opmerkzame, niet-veroordelende observatie en bewustzijn van gedachten, gevoelens en sensaties en die werden niet geassocieerd met verlagingen van depressie.

5. Supplementen

Van bepaalde kruiden en supplementen is aangetoond dat ze depressieve symptomen verbeteren en angst kunnen beheersen. Deze omvatten:

• Natuurlijke, op planten gebaseerde adaptogenen, waaronder kruiden, heilige basilicum, ashwaganda en rhodiola, helpen op verschillende manieren de stressrespons van het lichaam te beheersen, het cortisol te verlagen, de energie/focus te verbeteren en de hormonen in balans te brengen.
• Sint-Janskruid (Hypericum perforatum) is een natuurlijk antidepressivum dat kan helpen om goed te slapen.
• Omega-3-vetzuren zijn afkomstig uit visolie en helpen depressiesymptomen en -ontsteking te verlagen.
• Essentiële oliën die goed zijn tegen depressie zijn onder andere lavendel, bergamot, ylang-ylang en kamille, die in de douche kunnen worden gebruikt, kunnen worden ingeademd/gebruikt voor aromatherapie of op de huid kunnen worden aangebracht om ontspanning te brengen en de spierspanning te verminderen.
• Wanneer mensen met een bipolaire stoornis een probiotisch supplement van hoge kwaliteit toevoegen aan hun routine, neemt het tempo van manische episodes aanzienlijk af. Dat is niet verrassend, aangezien de darm-hersenverbinding ook de geestelijke gezondheid sterk beïnvloedt.

6. Stress verminderen

Elke activiteit of hobby die plezierig, creatief en rustgevend aanvoelt, is een goede manier om stoom af te blazen en depressieve of manische symptomen op een bekwame, positieve manier onder controle te houden. Verschillende dingen, zoals het bijhouden van een dagboek of schrijven, kunstvoorwerpen maken of naar muziek luisteren, tijd buitenshuis doorbrengen, een ontspannend bad nemen of meer tijd doorbrengen met familie en vrienden kunnen helpen om stress te verlichten. Het is belangrijk om elke dag tijd vrij te maken om specifiek dingen te doen waardoor je je verbonden voelt met anderen en ook al is het maar voor een korte periode (zoals één uur 's avonds voor het slapengaan of het eerste wat je doet wanneer je wakker wordt) om je gelukkig en ontspannen te voelen.

Hoe meer je deze stressverlagende activiteiten onderdeel kunt maken van je dagelijkse routine, des te waarschijnlijker het is dat je ze bijhoudt en je symptomen beheert. Het helpt bij het maken van plannen voor leuke, sociale activiteiten waar je naar uitkijkt en om je aan de therapieafspraken te houden.

Tot slot

Een goede tip is ook om een dagboek bij te houden waarin je vastlegt hoe je je elke dag voelt, om zo de symptomen bij te houden en een aantal patronen te leren herkennen. Je kunt ook proberen om je gedachten, gevoelens en gedrag dagelijks vast te leggen om zo te zien welke activiteiten je het meest stabiel en gelukkig houden.

Bronnen

www.nimh.nih.gov/health/topics/bipolar-disorder/index.shtml

fr.wikipedia.org/wiki/Trouble_bipolaire

www.bipolaruk.org