Voor iedereen is dit herkenbaar: er zijn van die dagen dat je aan het dagdromen bent, regelmatig afgeleid wordt door social media tijdens je werk of heen en weer klikt tussen je werk en sites als Youtube of een nieuwssite. Je hebt problemen met je concentratie, of met het focussen van je aandacht om precies te zijn. Wat is concentratie, wat zijn de oorzaken en wat kun je er aan doen? Lees deze driedelige special om antwoord te krijgen op al deze vragen.
Wat is concentratie precies?
Als we de Van Dale er op naslaan, komen we tot een hele eenvoudige definitie van concentratie:Concentratie: De vereniging, of samentrekking in één punt.In dit geval spreken van concentratie van aandacht. Aandacht voor één taak waarop je je volledig kunt focussen. Als we zeggen: Geconcentreerd aan het werk zijn, bedoelen we eigenlijk: Met geconcentreerde aandacht op je taak/taken aan het werk zijn.
We kunnen dus stellen dat we met het woord ‘concentratie’ eigenlijk ‘het samenballen/focussen/concentreren van aandacht’ bedoelen.
Okee, wat is aandacht dan?
Als we de Van Dale er weer even bijpakken komen we op de volgende definitie: Het opzettelijk aan- of over iets denken, het vertoeven met de gedachte bij iets.
Aandacht is een cognitief proces in je hersenen waarbij je je selectief kunt richten op één proces, terwijl andere processen genegeerd kunnen worden. Je kunt aandacht dus concentreren op één aspect, maar je kunt het ook verdelen. Vooral dit laatste woord ‘verdelen’ is erg belangrijk. Op het moment dat je je aandacht richt op bijvoorbeeld 2 processen, heb je maar 50% aandacht voor elk van hen.
Wat is Multi-tasking?
Deze stelling impliceert ook het zo populaire multi-tasking of, om nog even een stapje verder te gaan, hyper-tasking. Het managen van meerdere taken op hetzelfde moment betekent dat je nooit je volle aandacht bij één taak kunt hebben, waardoor je mogelijk details mist en foute beslissingen neemt.
Een mooi voorbeeld hiervan is bellen terwijl je autorijdt. Hoe vaak gebeurt er een bijna-ongeluk, of erger, terwijl je aan het bellen bent in de auto? Heb je wel eens het gevoel gehad dat je niet meer wist waar je was, of waar je langsgereden was, na het afsluiten van een telefoongesprek terwijl je rijdt?
Het is over het algemeen beter om de taken één voor één, na elkaar, af te werken. Op deze manier kun je je volle aandacht geven aan de taak, werkt het efficiënter, en heb je geen werk achteraf doordat je verkeerde beslissingen hebt genomen. Uiteindelijk bespaar je dus tijd.
Een probleem van deze tijd
Concentratieproblemen komen steeds vaker voor. Dit is te danken aan de toenemende druk om te presteren in combinatie met de alsmaar toenemende factoren die je aandacht kunnen afleiden.
In de werksituatie wordt steeds meer van je gevraagd. Er moeten meer taken gedaan worden binnen dezelfde tijd. De druk is enorm waardoor je meerdere taken tegelijk moet doen, zoals je scherm in de gaten houden, telefoneren, gesprek met een collega en een mail beantwoorden. En het liefst allemaal tegelijk. Zoals eerder uitgelegd, kan dit alleen maar leiden tot fouten en onafgewerkte taken. Erg frustrerend waardoor de stress toe gaat slaan.
Een andere oorzaak is het steeds groter wordende aanbod van afleidende factoren zoals mail, tv-kijken tijdens werk, Facebook, sms, Hyves en in het algemeen de mobiele telefoon. Je bent ieder moment van de dag bereikbaar en er wordt dus ook verwacht dat je direct reageert. Dit is een steeds groter wordend probleem waarbij je constant wordt afgeleid van de taak waarop je je zou moeten concentreren.
Concentratie en ADHD
Eén van de belangrijke kenmerken van ADHD heeft te maken met concentratieproblemen. Zonder al te diep in te gaan op de problematiek rondom ADHD, wil ik dit toch even aankaarten.
ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) houdt onder andere in dat diegene structureel heel veel moeite heeft om de aandacht te focussen op één taak. Hierdoor is diegene snel afgeleid en kan zijn/haar volle aandacht niet efficiënt verdelen.
Het is natuurlijk niet zo dat iemand die moeite heeft met concentreren nu direct ADHD heeft, want er zijn meer factoren die meespelen. Maar een concentratieprobleem is één van de factoren van ADHD.
Concentratie en Motivatie
Concentratie en motivatie zijn sterk met elkaar verbonden, maar zijn tegelijkertijd twee verschillende begrippen. Om even een mooi voorbeeld aan te halen: Als een kind graag langere tijd een spelletje speelt op de computer, of langere tijd naar de TV kan kijken, is er beslist geen sprake van een concentratieprobleem als het zich niet bezighoudt met bijvoorbeeld huiswerk maken. Er is dan meer sprake van een motivatieprobleem omdat er geen interesse is in de lesstof en dus in het huiswerk.
Om je dus te kunnen concentreren op een bepaalde taak, heb je ook een motivatie nodig voor diezelfde taak. Als de motivatie ontbreekt zal de concentratie veel minder zijn en zal het kind heel snel afgeleid zijn.
Concentratie en Bewegen
In het algemeen is bewegen erg belangrijk voor de algemene gezondheid, en in het speciaal voor kinderen in de groei. Bewegen en sporten bevordert je vermogen om te concentreren, te leren en te onthouden.
In Hannover (Duitsland) is in 2010 een project gestart waarbij schoolkinderen tijdens en na de les gerichte bewegingspauzes aangeboden krijgt. Hierdoor zouden de prestaties van het kind moeten verbeteren. Resultaten hiervan zijn nog niet voorhanden, maar dat het positief zal zijn is vrijwel zeker.
Ook is er een duidelijk verband tussen concentratie en motoriek. Uit een onderzoek aan de Universiteit van Keulen (2002) bleek dat de kinderen met een goede motoriek en evenwichtszin zich veel beter kunnen concentreren. Een andere studie aan de Universiteit van Frankfurt (1997) had als conclusie dat kinderen die voldoende bewegen door onder andere te sporten, meer concentratie hebben, opmerkzamer zijn, minder agressief zijn en dus uiteindelijk beter kunnen studeren.
Concentratieproblemen bij volwassenen
Problemen met concentreren bij volwassenen komt steeds meer voor. En dat is niet alleen door de, eerder aangehaalde, hoge werkdruk. Er zijn meer factoren die meespelen. Om even in het kort een aantal oorzaken aan te halen die specifiek zijn voor volwassenen:
- Te weinig beweging: Het is een feit dat sporten de geest scherp houdt. Je verhoogt hiermee je vermogen om te leren en te onthouden. Overigens heeft regelmatig bewegen nog meer voordelen, zoals je algemene gezondheid.
- Te weinig slaap: Om goed te kunnen focussen heb je als volwassenen tenminste 7 à 8 uur slaap per nacht nodig. Als je te weinig slaapt heb je, of krijg je, problemen met concentratie, raak je snel geïrriteerd en droom je regelmatig weg.
- Te weinig tevredenheid met je werk: Hier komt het eerder genoemde motivatieprobleem om de hoek kijken. Zonder motivatie is het erg lastig concentreren.
- Te veel technologie: Je iPhone, computer, laptop en alle andere gadgets schreeuwen om aandacht. Iedereen is overal en altijd bereikbaar, en er wordt heel vaak verwacht dat je ook vrijwel direct reageert. Het is dus aan te raden om bijvoorbeeld je mailprogramma en/of je telefoon op gezette tijden uit te zetten.
- Te veel stress: Uit een wetenschappelijk onderzoek is duidelijk gebleken dat stress je concentratievermogen sterk beïnvloed. Het ontstaan van stress is voor iedereen verschillend. Ga eens bij jezelf te rade wat bij jou eventuele stress veroorzaakt. Voor alle duidelijkheid: We hebben het hier over structurele stress, en niet de (gezonde) stress die bijvoorbeeld in je lijf aanwezig is voor de aanvang van een wedstrijd van je voetbalclub.
En ook hier kom je weer de aloude, en bewezen, stelling tegen dat ‘overal waar het woord TE voor staat, is niet goed voor jezelf’
Concentratieproblemen bij kinderen
Bij kinderen zijn sommige oorzaken van concentratieproblemen gelijk aan die van volwassenen, bijvoorbeeld te veel technologie, te weinig beweging en te weinig slaap. In het algemeen geven concentratieproblemen bij kinderen de grootste problemen op school. Hier zijn een aantal mogelijke factoren die een rol hierin kunnen spelen:
- De leerling zelf: Problemen met concentreren kan ontstaan uit emotionele problemen in de thuissituatie of in de relatie met klasgenoten/vriendjes. Een piekerend kind kan zich niet concentreren.
- De leerkracht: Ook de leerkracht heeft een grote invloed op de concentratie van het kind. Als zijn manier van lesgeven weinig inspirerend is, saai, chaotisch of eenzijdig is, is de motivatie bij het kind natuurlijk ver te zoeken. Om je te kunnen concentreren is motivatie onontbeerlijk!
- De omgeving: Hierbij zijn veel mogelijke factoren die storend zijn en als afleiding werken. Hierbij moet je denken aan onnodig lawaai in de klas, de plek in de klas, verlichting, temperatuur, ventilatie en de hoeveelheid spulletjes op de tafel van het kind. Ook het hebben van een telefoon in de klas is natuurlijk ‘not done’. Ook al is het meestal verboden, het gebeurt toch!
Klik hieronder om deel 2 te lezen:
Concentratie special deel 2: Mogelijke oorzaken van concentratieproblemen
