De functie van leptine en insuline bij het afvallen

Je bent een dieet aan het volgen, maar de kilo’s blijven gewoon hangen. Of het gaat heel langzaam of er gebeurt helemaal niks. Dit is vaak het geval als je alléén maar let op de calorie-inname, wel of niet in combinatie met bewegen. Maar een vaak vergeten factor bij het afvallen is de balans in je hormoonhuishouding. Hormonen zijn belangrijke ‘boodschappers’ van je lichaam. Hormonen bepalen uiteindelijk of je vet gaat verbranden, of juist op gaat slaan. Laten we eens kijken hoe de hormoonhuishouding, en speciaal de hormonen Insuline en Leptine, invloed kan uitoefenen op je wens om af te vallen.

Balans in je hormonen

In de tegenwoordige samenleving voelen steeds meer mensen zich gestrest, hebben last van overgewicht, huidklachten, of voelen zich vermoeid en hebben last van depressies. Het zijn juist dit soort klachten die de kwaliteit van leven flink onderuit halen. Het is van belang om te weten dat veel van dit soort klachten veroorzaakt worden door een onbalans in de hormonen. Natuurlijk kennen we de vrouwelijke hormonen oestrogeen en de mannelijke tegenhanger testosteron, de zogenaamde geslachthormonen. Maar er zijn er veel, héél veel meer. Laten we eerst eens kijken wat hormonen zijn, en wat ze doen.

Wat zijn hormonen?

Hormonen zijn geen stoffen die gebruikt worden bij de stofwisseling, zoals vitaminen en mineralen. Het zijn chemische stofjes die op verschillende plaatsen in je lichaam aangemaakt worden en verspreid worden door je bloed. Het worden ook wel de ‘boodschappers’ van je lichaam genoemd. Hormonen doen zelf vrij weinig, maar geven wel hele belangrijke informatie door aan alle delen van het lichaam. Het is een middel om te communiceren tussen de verschillende organen, waaronder de hersenen waar alles centraal geregeld wordt. Hormonen zijn bijvoorbeeld heel belangrijk tijdens de groeifase, de stofwisseling en natuurlijk de seksuele ontwikkeling en de geslachtdrift. Om even een voorbeeld te geven van dit laatste: Als een man erectieproblemen heeft door stress (meest voorkomende oorzaak), dan wordt er door de ogen en de hersenen wel geconstateerd dat er sprake is van een opwindende situatie, maar door een gebrek aan geslachtshormonen bereikt deze informatie niet de geslachtsdelen, waardoor een erectie uitblijft. De boodschap van de hersenen gaat verloren, en zal de geslachtsorganen nooit, of slechts deels, bereiken. Stress is namelijk één van de belangrijkste factoren in de onbalans van de hormonen.

Een ander voorbeeld is Adrenaline, het zogenaamde vlucht/stresshormoon. Op het moment dat er een stress-situatie is, wordt adrenaline aangemaakt. Deze adrenaline verspreid zich razendsnel in je lichaam en ‘verteld’ aan je hart dat het sneller moet gaan slaan, aan je luchtwegen dat deze zich moeten verwijden, en aan de bloedvaten in je huid en in je organen dat deze zich moeten vernauwen.

Hormonen en afvallen

Het voorgaande verhaal kunnen we ook relateren aan afvallen, of juist NIET afvallen. Een verstoorde balans in de hormoonhuishouding is vaak de oorzaak van het feit dat het maar niet wil lukken met afvallen, hoe goed je je best hier ook voor doet. Want het zijn juist de hormonen die bepalen of je vet op gaat slaan, of dat er vet verbrandt moet worden, dat je een hongergevoel hebt of niet, maar ook het signaal ‘stop nu met eten’ wordt door hormonen bepaalt. Afvallen is logischerwijs een kwestie van gezond en gevarieerd eten, in combinatie met bewegen. Maar hierbij moet de juiste balans in de hormoonhuishouding beslist niet vergeten worden!

De twee meest belangrijke hormonen die dit regelen, zijn Insuline en Leptine. Insuline kennen we allemaal wel in verband met Diabetes. Leptine zal waarschijnlijk wat minder bekend zijn, maar is minstens zo belangrijk!

Het hormoon Insuline

Insuline is een hormoon wat door de alvleesklier wordt geproduceerd. Iedere keer als je iets eet wat veel suiker en/of koolhydraten bevat, krijgt de alvleesklier de opdracht om insuline aan te maken. De insuline is de boodschapper voor de cellen om zich open te stellen voor de opname van glucose. De cellen gehoorzamen braaf, en laten de glucose in de cellen. Eenmaal in de cellen aangekomen wordt de glucose aangewend als energiebron voor de activiteiten van dat moment. Als er geen energie verbruikt wordt, zal de glucose zorgen dat de in het bloed aanwezige glucose in lichaamsvet wordt omgezet, en opgeslagen voor later gebruik. Helaas is dat in de meeste gevallen in de buik streek, de billen en de heupen.

De tegenhanger van Insuline is het hormoon Cortisol. Cortisol, één van de stresshormonen, is heel erg krachtig, en is in staat om alle activiteiten van de insuline volledig blokkeren. De cellen zullen niet meer luisteren naar de Insuline, waardoor de glucose in het bloed blijft. Het stresshormoon Cortisol zal de glucose zo veel mogelijk naar de spieren en naar de hersenen leiden, dé plekken die het meest belangrijk zijn voor een vluchtreactie.

Je alvleesklier snapt helemaal niets van deze reactie, en zal nog meer insuline aanmaken om de strijd aan te gaan met de cortisol. De cortisol is heel sterk, en de insuline moet altijd het onderspit delven, waardoor nog meer insuline wordt aangemaakt. Je cellen worden letterlijk bestookt met insuline, en zullen op een bepaald moment helemaal niet meer luisteren. De bron van insuline-resistentie. Ook in ‘normale’ situaties zullen de cellen dan niet meer luisteren, waardoor hoge pieken ontstaan in de bloedsuikerspiegel. Uiteindelijk zal dit resulteren in Diabetes.

Advies: Stress is dus een hele belangrijke factor in het verstoren van de hormoonbalans. Stress zorgt voor de aanmaak van Cortisol, wat alle activiteiten van de insuline blokkeert. Om dus de insuline zijn werk te laten doen, is het belangrijk om stress te vermijden.

Met betrekking tot insuline en afvallen, is er ook een ander lichamelijk proces wat hier grote invloed op heeft. Op het moment dat je suikerrijke voeding, of koolhydraatrijke voeding, eet, reageert de alvleesklier ogenblikkelijk door insuline aan te maken om de glucose-piek in het bloed te reguleren. Als deze piek erg hoog is, wordt er natuurlijk extra insuline aangemaakt en wordt de glucose verwerkt. Gevolg hiervan is dat je bloedsuikerspiegel fors daalt tot onder het normale niveau. Hierdoor ga je jezelf erg slap en futloos voelen, en in extreme gevallen kun je flauwvallen.

Om dit te voorkomen, reageert je lichaam ogenblikkelijk met het bericht:; “Ik wil zoetigheid!”, waardoor je weer naar de kast loopt om dat laatste pak koekjes of zak snoepjes te verorberen. Dit gaat zo op en neer, totdat je cellen hier genoeg van krijgen en er in meer of mindere mate een vorm van insulineresistentie ontstaat. De cellen zijn dan moe van al die insuline, en zullen niet meer reageren. Ook in zo’n geval zal Diabetes ontstaan.

Advies:  Naast het zo veel mogelijk vermijden van te veel suiker en koolhydraten, is het ook belangrijk om je voedingsmomenten te verdelen over de dag. Alleen op deze manier vermijd je pieken in je bloedsuikergehalte, en dus ook een extreme productie van insuline.

Het hormoon Leptine

Leptine is een heel ander soort hormoon dan Insuline. Leptine wordt aangemaakt door je vetweefsel en verteld aan je lichaam dat je moet stoppen met eten. Het hormoon remt dus de eetlust. Dit hormoon wordt wel eens verward met het hormoon Ghreline, wat je lichaam verteld dat je honger hebt. In een ideale situatie zou je dus een hoog leptine-niveau moeten hebben, in combinatie met een laag Ghreline-niveau.

Binnen een normale hormoonbalans is dit ook het geval. Maar het verhaal wordt anders bij mensen die last hebben van obesitas. Mensen met overgewicht hebben van nature al een laag Ghreline-niveau, het hormoon wat zegt dat je honger hebt. Het gevoel van honger hebben is dus in feite uitgeschakeld. Maar aan de andere kant is het niveau Leptine bij zwaarlijvige mensen heel laag door het feit dat het lichaam al lange tijd aan het ‘bunkeren’ is, opslaan van vet voor slechtere tijden.

Ook is in de loop van de tijd een leptine-resistentie ontstaan. Dat wil zeggen dat het lichaam uiteindelijk twee instructies te verwerken krijgt, twee tegenstrijdige instructies: “Ik heb geen honger” (Ghreline) en “Ga vooral door met eten” (Leptine). Deze laatste instructie moet je eigenlijk vertalen als het ontbreken van de instructie “Stop met eten” In het ideale geval, dus binnen een goede hormoonbalans, werken deze twee samen door te zeggen: “Ik heb geen honger meer” en “Stop met eten”

Advies: Het is dus erg belangrijk om gezond en gevarieerd te eten om het Leptine-niveau in balans te houden met het Ghreline-niveau. In sommige dieten wordt zelfs aangeraden om 1 dag per week een ‘vrije dag’ te hebben: Dan kun je bunkeren en junkfood eten wat je maar wilt. Feit is wel dat het leptine-niveau dan kortstondig zal gaan stijgen, maar of zo’n extreme dag écht goed is voor je dieet, valt te betwijfelen.

De kern van het verhaal

Dit was misschien een heel technisch verhaal. Ik heb geprobeerd het zo duidelijk mogelijk uit te leggen, mede aan de hand van voorbeelden. In feite is de kern van het verhaal dat je gezond en gevarieerd moet eten, juist óók als je aan het lijnen bent. Ook is het belangrijk om de eetmomenten zo veel mogelijk te spreiden over de dag.