De veranderende niveaus van hormonen, die worden geproduceerd door de eierstokken en dan vooral de dalende niveaus van oestrogeen, zorgen tot in de late jaren van de menopauze voor veel veranderingen. Maar eerst wat informatie over de menopauze en dan vooral over de symptomen. Later kun je lezen over hoe de hormoonniveaus invloed hebben op de verschillende delen van je lichaam.

Wat is de menopauze?

De menopauze is een normale verandering in het leven van een vrouw en dit is de periode dat haar menstruatie stopt. Daarom noemen sommige mensen de menopauze ook wel 'de verandering van het leven' of 'de verandering'. Tijdens de menopauze produceert het lichaam langzaam minder hormonen zoals oestrogeen en progesteron. Dit gebeurt vaak tussen je 45^ste en 55^ste jaar. Een vrouw zit echt in de menopauze als ze twaalf maanden op rij niet meer ongesteld is geweest.

Wat zijn de symptomen van de menopauze?

Elke vrouw zal de menopauze anders ervaren. Sommige ervaren symptomen die nauwelijks zichtbaar zijn, terwijl anderen last hebben van allerlei klachten. Hieronder staan de meest voorkomende symptomen, die vrouwen hebben vanaf de perimenopauze tot en met de postmenopauze:

Onregelmatige menstruatie

Vooral tijdens de perimenopauze kan je menstruatie erg onregelmatig worden.

Je kunt beginnen met het overslaan van de menstruatie, ongebruikelijke zware bloedingen krijgen of juist nog maar nauwelijks bloeden. Zodra je volledig in de menopauze bent, stopt je menstruatie volledig en na dat punt moet je ook een arts raadplegen als er toch weer bloedingen optreden. Je kunt tijdens de perimenopauze nog steeds vruchtbaar zijn.

Opvliegers/nachtelijk zweten

Een opvlieger is een plotselinge, intense golf van hitte die zich over je lichaam verspreidt en dit voel je voornamelijk in de gebieden rond je hoofd, je nek en je borst. Dit gevoel van hitte kan gepaard gaan met blozen (rood worden in het gezicht en op de borst), een verhoogde hartslag en hevige transpiratie.

Opvliegers kunnen van 30 seconden tot enkele minuten duren en kunnen meerdere malen per dag of slechts een paar keer per week plaatsvinden. Ze kunnen op elk moment gebeuren, maar worden vaak veroorzaakt door een warme omgeving, lichamelijke inspanning of door stress. Wanneer je tijdens je slaap last hebt van opvliegers wordt dit ook wel 'nachtelijk zweten' genoemd. Hoewel de exacte oorzaak van opvliegers en nachtelijk zweten nog niet helemaal bekend is, suggereert het meeste onderzoek dat het een gevolg is van de fluctuerende hormoonniveaus.

Een verhoogde hartslag

Sommige vrouwen ervaren een plotselinge verhoging in hun hartslag, dat voelt alsof hun hart uit hun borst klopt of als hartkloppingen. Je zou zelfs een tijdje kortademigheid kunnen ervaren. Hoewel dit meestal in combinatie met opvliegers en nachtelijk zweten is, kun je dit ook alleen ervaren. Deze combinatie van opvliegers, transpiratie en een verhoogde hartslag kan overdag of juist tijdens de nacht optreden, waardoor je slaap helaas ook verstoord kan worden.

Stemmingswisselingen

Je hormoonfluctuaties kunnen ook allerlei stemmingsveranderingen veroorzaken, zoals prikkelbaarheid, angst, vermoeidheid, concentratieproblemen, vergeetachtigheid en depressie. Depressie komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en als je al eerder gediagnosticeerd bent met depressie, heb je vooral tijdens de perimenopauze meer kans om depressieve symptomen te ervaren. Deze symptomen kunnen ook een verlies van interesse in je normale activiteiten, gewichtsverlies of juist aankomen, verdriet, hopeloze gevoelens, prikkelbaarheid en vermoeidheid omvatten.

Slaapstoornissen/slapeloosheid

Slapeloosheid is iets waar veel vrouwen tijdens de menopauze last van hebben. Je lichaam moet vooral 's nachts afkoelen om te kunnen slapen en opvliegers en nachtelijk zweten kunnen je temperatuur plotseling in het midden van de nacht verhogen, waardoor je slaap wordt verstoord. Andere symptomen zoals stress, angst en depressie kunnen ook een goede nachtrust onderbreken.

Vaginale ongemakken

Ongemakkelijke vaginale symptomen kunnen optreden wanneer de binnenzijde en de weefsels van de vagina door de afname van oestrogeen droger, dunner en minder elastisch worden. Het verlies van natuurlijke smering kan ook jeuk, irritatie en vaginale ongemakken veroorzaken. Sommige vrouwen zeggen dat dit ook hun seksuele verlangen en opwinding beïnvloedt en zelfs pijn kan veroorzaken tijdens de seksuele omgang en andere seksuele activiteiten.

Urinale problemen

Net als bij de veranderingen in de vagina, kan ook de binnenzijde van de urineweg droger, dunner en minder elastisch worden. Dit kan leiden tot een verhoogde behoefte aan urineren en het verlies van spierkracht (lekkage van urine) - vooral tijdens het hoesten of het lachen. Het risico op urineweginfecties (UTI's) is dan ook groter.

Wie heeft er een behandeling nodig voor de symptomen van de menopauze?

Bij de meeste vrouwen vinden deze veranderingen geleidelijk plaats en ze hebben dan ook geen behandeling nodig.

Sommige vrouwen kiezen wel voor de behandeling van hun symptomen om bijvoorbeeld botverlies te voorkomen. Als je voor een hormoonbehandeling kiest, kan er oestrogeen alleen of oestrogeen samen met progestine (voor een vrouw die nog steeds haar baarmoeder of eierstokken heeft) gebruikt worden.

Het begrijpen van je hormonen tijdens de menopauze

Lagere hormoonniveaus tijdens de menopauze kunnen leiden tot opvliegers, vaginale droogheid en het verlies van botdichtheid. Om te helpen bij deze problemen krijgen vrouwen vaak oestrogeen of oestrogeen samen met progestine (een ander hormoon). Zoals alle geneesmiddelen heeft ook een hormoontherapie risico's en voordelen. Overleg met je arts, de verpleegster of de apotheker voordat je overweegt om hormonen te gaan gebruiken. Als je toch besluit om hormonen te gaan gebruiken, gebruik ze dan in de laagste dosis die er mogelijk is. Gebruik ze ook voor de kortste tijd die je nodig hebt.

Voordat je een afspraak met je arts maakt, kan het heel nuttig zijn om de exacte effecten van de daling in je hormonen tijdens de menopauze te begrijpen.

Oestrogeen

Als het primaire ‘vrouwelijke’ hormoon bevordert oestrogeen de groei en gezondheid van de vrouwelijke voortplantingsorganen en houdt het de vagina vochtig, elastisch (rekbaar) en goed doorbloed. De oestrogeenwaarden dalen over het algemeen tijdens de perimenopauze, maar dit kan heel onregelmatig zijn. Soms kan er zelfs meer oestrogeen aanwezig zijn tijdens de perimenopauze dan in het verleden.

De verminderde productie van oestrogeen, wat al in de perimenopauze begint, kan je seksuele functioneren direct beïnvloeden en vaak is dit het gevolg van vaginale droogheid. Het kan ook indirect, in de vorm van opvliegers en nachtelijk zweten, waardoor je flink minder energie hebt en je verlangen naar seks verdwijnt.

Progesteron en testosteron

Naast oestrogeen veranderen ook de niveaus van je andere hormonen, die door de eierstokken worden geproduceerd - progesteron (een ander vrouwelijk hormoon) en testosteron (een mannelijk androgeenhormoon dat op lagere niveaus bij vrouwen wordt geproduceerd; zie de tabel hieronder).

De intermitterende afname van progesteron beïnvloedt je menstruatie meer dan dat het je seksuele functioneren zal beïnvloeden, maar leeftijdsgerelateerde dalingen in testosteron kunnen, hoewel dit controversieel blijft, je libido en seksdrive wel flink verminderen. Het feit dat de niveaus van oestrogeen meer afnemen dan die van testosteron, leidt ertoe dat sommige geloven dat het libido niet zal afnemen tijdens de menopauze. De daling van testosteron bij vrouwen is uitsluitend leeftijdgerelateerd en dus niet verwant aan de menopauze en begint al jaren voor de perimenopauze.

Hoe hormoonuitputting invloed heeft op je lichaam

Hormonen zijn in het lichaam de boodschappers, die door de bloedstroom reizen, om zo al je fysieke en chemische functies en processen in alle lichaamsystemen op te starten, te stoppen, te versnellen of juist te vertragen. Je eierstokken zijn de grootste bron van oestrogeen en progesteron, de twee belangrijkste hormonen die bij vrouwen het voortplantingssysteem regelen, inclusief de menstruatiecyclus en de vruchtbaarheid. Je bent geboren met alle eitjes, die je ooit in je leven zult hebben. Deze eitjes zitten in de follikels, die in de eierstokken voorkomen.

Tijdens de menopauze neemt het aantal ovariale follikels af en de eierstokken worden minder responsief op de twee andere hormonen, die zijn betrokken bij de voortplanting - het luteiniserende hormoon (LH) en het follikelstimulerende hormoon (FSH). Aangezien je eierstokken ouder worden en minder hormonen afgeven, kunnen FSH en LH hun gebruikelijke functies niet meer uitvoeren om je oestrogeen, je progesteron en je testosteron te reguleren. Deze onvermijdelijke veranderingen in je hormonen en de natuurlijke afname van de oestrogeengehalten tijdens de menopauze, kunnen de gezondheid een aantal jaren aanzienlijk beïnvloeden. Klik op de staven naast het diagram om te ontdekken hoe de oestrogeenuitputting elk deel van je lichaam kan beïnvloeden.

Je hersenen en je zenuwstelsel

De oestrogeenuitputting kan een combinatie van hormonale en biochemische schommelingen opleveren, die tot veranderingen in je hersenen en in het zenuwstelsel kunnen leiden. Je kunt stemmingswisselingen, geheugenverlies, problemen om je te concentreren, prikkelbaarheid, vermoeidheid, opvliegers, nachtelijk zweten, stress, angst en depressie ervaren.

Fysieke symptomen, zoals opvliegers samen met cognitieve veranderingen zoals prikkelbaarheid en geheugenverlies, kunnen voor een verhoogd risico op emotionele veranderingen en stemmingswisselingen zorgen, hoewel er nog geen onderzoek is gedaan naar het verband tussen depressie en de menopauze. Sommige onderzoekers geloven dat de oestrogeenuitputting je geheugen kan beïnvloeden en daarom het risico op de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer verhoogt, maar om dit te kunnen bevestigen is er meer onderzoek nodig.

Je hart

Door de oestrogeenuitputting lopen vrouwen een verhoogd risico op cardiovasculaire problemen zoals hartaanvallen, beroertes of andere hartgerelateerde problemen. Als je een hysterectomie hebt ondergaan (verwijdering van de baarmoeder) en/of open horectomie (verwijdering van de eierstokken) en een vroege menopauze ervaart, loop je zelfs nog meer risico op hartproblemen. Naast de menopauze verwante oestrogeenuitputting, speelt je leeftijd, je familiegeschiedenis, je dieet en je levensstijl ook een sleutelrol in de gezondheid van je hart.

Je voortplantingssysteem

Je voortplantingsvermogen neemt af naarmate je ouder wordt en dit komt door het verlies van de eierstokfunctie en door oestrogeenuitputting. De maandelijkse menstruatiecyclus, die je sinds je puberteit hebt gehad, eindigt als je in de menopauze komt en vanaf dat moment kun je ook niet meer zwanger worden.

Je botten

Na de leeftijd van 30 jaar zal de vorming van nieuw bot afnemen en hierdoor kun je ook botverlies in je lichaam ervaren. De oestrogeenuitputting, die gepaard gaat met de menopauze, resulteert in een verhoogd risico op een lage botdichtheid, osteopenie en osteoporose. In deze periode maar ook nog daarna loop je een verhoogd risico op het krijgen van fracturen en andere verwondingen.

Je huid

Het grootste en meest zichtbare orgaan van je lichaam, je huid, ondergaat ook veranderingen tijdens de menopauze. De vermindering van oestrogeen tijdens de menopauze verlaagt het waterhoudende vermogen en de elasticiteit van de huid, wat leidt tot droogheid, jeuk en een toename in rimpels en lijntjes. Je huid wordt ook steeds gevoeliger voor letsel, zoals kneuzingen of verbranding door de zon. Estrogeen zorgt ervoor dat je huid sneller geneest wanneer je een verwonding hebt en onderzoekers bestuderen momenteel het mogelijke verband met melanoom, een ernstig type huidkanker.

Je urine systeem

Net als bij de vagina kan oestrogeenuitputting ervoor zorgen dat de binnenzijde van je urethra droger, dunner en minder elastisch wordt. Dit kan leiden tot het gevoel dat je vaker moet urineren, een verhoogd risico op urineweginfecties (UTI's) en het onvrijwillig lekken van urine (incontinentie) tijdens het hoesten, het lachen of het optillen van zware voorwerpen.

Je vagina

Lage oestrogeengehalten kunnen ook leiden tot vaginale droogheid, irritatie of ongemak. Dit gebrek aan oestrogeen kan vaginale atrofie veroorzaken - een ontsteking van de vagina als gevolg van het verdunnen en het krimpen van de weefsels, samen met een vermindering van de natuurlijke smering. Soms kan droogheid ook leiden tot een ongemak tijdens seksuele activiteit en het kan je vagina kwetsbaarder maken voor infectie.

Het leven na de menopauze

De gemiddelde levensverwachting voor een vrouw is vandaag de dag 80 jaar. De 30-40 jaar na de menopauze kan dus nog een spannende tijd vol groei en verkenning zijn. Maar om langer en sterker te kunnen leven, moet je blijven zorgen voor je lichamelijke, geestelijke en seksuele gezondheid.

Blijf doorgaan

Of het nu het gevolg is van de menopauze of gewoon een natuurlijk deel van de veroudering, je zult rond je vijftigste en ook daarna beginnen te merken dat er fysieke veranderingen blijven plaatsvinden. Naastdat je waarschijnlijk een leesbril nodig zult hebben om de menukaart in een restaurant te kunnen lezen, begint ook je metabolisme te vertragen en zal de zwaartekracht zijn tol gaan eisen. Nu, meer dan ooit, is het belangrijk dat je lichamelijke gezondheid en je mentale welzijn in orde zijn en dat je zo actief mogelijk blijft.

Ontdek nieuwe, leuke manieren om in beweging te blijven - Tai Chi, een interval training, Pilates, Zumba, stijldansen, yoga, wateraerobics, spinlessen en er zijn ook duizenden trainingsvideo's die je kunt gebruiken. Of vraag een paar vriendinnen om samen drie keer per week een half uur te gaan lopen. Het maakt niet uit hoe je beweegt, blijf gewoon bewegen.

Veranderingen en uitdagingen

Naast de fysieke veranderingen van de menopauze is het ook een tijd in je leven die veel emotionele uitdagingen kan opleveren. Je kinderen zullen waarschijnlijk volwassen worden en je woont nu in een ‘leeg nest’. Of je kinderen kunnen juist wegens de slechte economie naar huis terugkeren omdat ze niet is staat zijn om werk te vinden.

Jij en je partner kunnen misschien overwegen om te blijven werken of juist plannen om met pensioen te gaan en dan moet je kijken hoe je je leven dan gaat inrichten. Je ouders kunnen ziek worden en dan krijg je plotseling de rol van mantelzorger. Of je ouders kunnen sterven en je wordt je dan meer bewust van je eigen dood. Dit is een tijd in je leven dat je je horizon kunt verbreden - een tijd om te beoordelen welke veranderingen je wilt maken en wat belangrijk is voor jou.

Tot slot…

De menopauze en alle jaren rond je 50^ste is de tijd om je leven eens onder de loep te nemen. Wie ben ik nu? Wie wil ik worden? Wat wil ik de komende 30-40 jaar nog doen? Wie wil ik zijn in mijn leven? Wat wil ik leren? Wat wil ik nog bezoeken? Hoe kan ik mijn leven in evenwicht brengen?

Nu is het de tijd om na te denken over het starten van een ander carrièrepad, terug te keren naar de hobby's die je hebt opgegeven, lessen te nemen in een sport die je altijd al wilde proberen of te genieten van de opwinding van het oma zijn. Als je onlangs gescheiden bent of weduwe bent geworden, is het nu de tijd om opnieuw te gaan daten en te gaan genieten van de seksuele vrijheid die de menopauze brengt.

Vijftig is beslist niet het 'einde' van alles, maar het begin van een nieuw hoofdstuk in je leven, vol optimisme en hoop.

Bronnen

www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19372016

academic.oup.com/humupd/article-lookup/doi/10.1093/humupd/dmm020

www.yourhormones.com/menopause/

www.umm.edu/health/medical/reports/articles/menopause