IJzertekort: Hoeveel ijzer heb je nu eigenlijk echt nodig?

Wanneer we vermoeid zijn, ondanks dat we erg veel slapen, wordt ons al gauw de vraag gesteld of we toch geen tekort aan ijzer hebben. Immers, ijzertabletten en bloedarmoede zijn zo onderhand een synoniem voor vermoeidheid op middelbare leeftijd. Het klopt inderdaad dat degenen die het meest door een ijzertekort worden getroffen vrouwen boven de 40 zijn.

Maar ook hier toont een recente studie aan dat bloedarmoede minder vaak de reden is van onze vermoeidheid dan vaak wordt gedacht. Maar ongeveer drie procent van vrouwen boven de 40 heeft een tekort aan ijzer in het bloed. Dit zijn bovendien ook die vrouwen die erg veel sporten, relatief vaak een aspirientje nemen of vrouwen die nog maar net gestopt zijn met menstrueren. Wat echter verrassend was, was dat drie keer zoveel vrouwen - dan hebben we het dus over bijna 10% - juist te veel ijzer in het bloed heeft.

Een hoge consumptie van vlees en alcohol, het nemen van ijzersupplementen of de anticonceptiepil, en veroudering kunnen allemaal leiden tot een verhoogde ijzeropslag in ons lichaam. Vrouwen die hier het grootste risico lopen zijn degenen die een genetische aanleg ervoor hebben om grote hoeveelheden ijzer te absorberen en vast te houden. Hoewel het gen bij zowel mannen en vrouwen aanwezig is, krijgen meestal pas vrouwen vanaf veertig - of wanneer ze stoppen met menstrueren - hier last van. De menstruatie is waarschijnlijk een lichaamseigen beschermingsmechanisme tegen te hoge ijzerniveaus in ons bloed.

Deze aandoening, waarbij het lichaam dus te veel ijzer opneemt, kan leiden tot blijvende schade aan de gewrichten en bepaalde organen. Het is dus erg belangrijk om er vroeg bij te zijn en dit gelijk te behandelen. Hier ontstaan echter de problemen, want een teveel aan ijzer zorgt voor ongeveer dezelfde symptomen als een tekort aan ijzer. Vaak wordt de aandoening ook verward met andere aandoeningen waar met name vrouwen in de menopauze last van hebben. Denk hierbij bijvoorbeeld aan osteoartritis. Daarnaast denken de meeste artsen dat een teveel aan ijzer juist een mannenziekte is, waardoor de kans kleiner is dat het bij vrouwen snel ontdekt wordt.

Hoe weet je nu of je last hebt van te hoge ijzerniveaus?

Bij veel vrouwen beginnen de ergste symptomen rond 45 op te zetten. Je bent nog geen 50 en toch voel je je alsof je 80 bent. Misschien drink je elke ochtend bakken met koffie om wakker te kunnen blijven. Naast extreme vermoeidheid is ook een onregelmatige hartslag een belangrijk symptoom van te veel ijzer in je bloed. Pijn in de gewrichten, en dan met name in de polsen, schouders en nek, zorgen voor enorme pijn.

Als je geluk hebt (of na het lezen van dit artikel!) heb je een arts die verder kijkt dan zijn neus lang is en je goed laat testen. Een belangrijke test is dan natuurlijk het ijzergehalte in het bloed. Bij een normaal mens ligt dit tussen de 25 en 200 nanogram per ml. Zit je hier ver boven, dan weet je dat je te hoge niveaus van ijzer hebt. Ook een gentest kan uitsluitsel geven.

Een teveel aan ijzer zorgt ervoor dat de organen en weefsels niet goed functioneren. De aandoening kan bovendien uiteindelijk leiden tot diabetes, cirrose en andere levensbedreigende ziekten.

Te hoge ijzerniveaus tegengaan

Je huisarts heeft de juiste tests besteld en je bent er recentelijk achtergekomen dat je extreme vermoeidheid inderdaad werd veroorzaakt door te veel ijzer in je bloed. Maar hoe raak je het overvloedige ijzer nu eigenlijk kwijt? Het is misschien niet leuk om te horen, maar de beste manier om je ijzerniveaus onder controle te krijgen is door vaak bloed te doneren. Wanneer het lichaam nieuwe rode bloedcellen aanmaakt nadat je bloed hebt gedoneerd - en deze rode bloedcellen bevatten allemaal ijzer - zal het lichaam het nodige ijzer uit de opslag halen, waardoor je ijzerniveaus geleidelijk aan zakken. Maar dan is het wel nodig dit regelmatig te doen, een keer zal niet genoeg verschil uitmaken.

Maar dat is natuurlijk nog niet alles. Heb je je ijzerniveaus eenmaal onder controle, kun je natuurlijk niet blijven doorgaan met waar je mee bezig was, anders schieten ze gewoon weer omhoog. Belangrijk is dan dat je ook je dieet aanpast. Enorm ijzerrijke voeding zoals vlees kun je het beste beperken. Eet in plaats daarvan meer volkoren rijst, havermout, fruit en veel groenten. Bonen zijn ook een geweldige aanvulling op je dieet en zijn een perfect alternatief voor vlees.

Ijzertekort en bloedarmoede

Er is natuurlijk ook een andere kant aan het verhaal. Hoewel er een stuk meer mensen zijn die last hebben van een teveel aan ijzer, zijn er natuurlijk ook nog steeds mensen die inderdaad bloedarmoede oftewel een ijzertekort hebben. Het gekke hieraan is, is dat wanneer je met deze mensen spreekt, ze je hetzelfde zullen vertellen als mensen met te hoge ijzerniveaus. De symptomen zijn nagenoeg identiek.

Denk bijvoorbeeld aan:

• Pijn in de gewrichten
• Extreme vermoeidheid
• Hartkloppingen
• Troebel gevoel in het hoofd

Ook met een ijzertekort kan het soms voelen alsof je je dagelijkse taken niet meer aankunt en dat de trap oplopen, je haar doen of zelfs douchen je ontzettend uitput. Ook is er vaak sprake van troebel denken. Het voelt dan al bijna alsof je over wolken loopt - alleen niet in de goede zin. Alles voelt zwaar en je kunt letterlijk niet meer helder denken.

Als je hiervoor naar de huisarts gaat en hij tests uitvoert om je ijzerniveaus te peilen, dan leidt je aan bloedarmoede wanneer je ijzerniveaus onder de 20 tot 25 nanogram per ml liggen.

Wat te doen tegen een ijzertekort

Vaak wordt een ijzertekort behandeld met ijzertabletten en een verandering van je dieet. Soms kan je huisarts ook voor een extremere aanpak kiezen, namelijk een infuus. Hiervoor wordt je dan naar het ziekenhuis gestuurd. Een infuus heeft het voordeel dat het ijzer sneller door je lijf wordt opgenomen en je zult dan geen problemen krijgen met je darmen en spijsvertering - iets wat vaak voorkomt bij mensen die ijzertabletten nemen.

Het is erg belangrijk om je ijzerniveaus zo snel mogelijk weer op orde te krijgen. Wanneer je namelijk ouder wordt, worden je botten gevoeliger voor breuken en kun je ook cognitieve problemen ontwikkelen wanneer je niet voldoende ijzer in je bloed hebt. Bovendien kun je nog veel bloed verliezen voor je menopauze, belangrijk dus om zoveel mogelijk ijzer binnen te krijgen. Ook je geheugen en concentratievermogen zullen er met sprongen op vooruit gaan wanneer je je ijzerniveaus kunt verhogen.

Maar ook vrouwen met bloedarmoede dienen eerst getest te worden eer ze beginnen aan ijzertabletten. Het komt namelijk wel eens voor dat je testresultaten laten zien dat je te weinig ijzer in je bloed hebt, terwijl je wel nog ijzer hebt opgeslagen in je weefsels. In dat geval probeert je lichaam de verbinding af te snijden zodat het overtollige ijzer het bloed niet kan bereiken omdat het zieke cellen of bacterien niet wil voeden. In principe is ook dit een lichaamseigen beschermingssysteem. Het kan dus zijn dat je lichaam te kampen heeft met een bacterie of andere cellen die het lichaam liever kwijt dan rijk is. Het is dan ook belangrijk dat je arts dit goed onderzoekt.

Je hoeft nu niet gelijk van de bank te springen en een afspraak bij de huisarts te gaan maken omdat je je wilt laten testen alleen omdat je je af en toe moe voelt. Als je echt de symptomen vertoont van oftewel ijzertekort of juist een teveel aan ijzer, dan kun je zeker met je huisarts overleggen om je bloed te laten testen. Heb je echter geen symptomen, dan is het natuurlijk niet nodig.

Ijzer en je dieet

Vrouwen hebben ongeveer 18 milligram ijzer per dag nodig. Ben je zwanger dan heb je nog meer nodig, namelijk maar liefst 27 milligram. Zodra je je menopauze bereikt heb je nog maar 8 milligram nodig. Voordat je de keuze maakt om dit uit supplementen te halen, is het beter om eerst te overwegen je dieet aan te passen indien dit nodig is.

Door middel van natuurlijke producten en gezonde voedingsmiddelen kun je meer dan genoeg ijzer binnenkrijgen. Heb je een ijzertekort, voeg dan orgaanvlees (zoals kippenlever), oesters en groene groenten aan je dieet toe. Deze voorzien je rijkelijk van al het ijzer dat je nodig hebt.

Wel moet je er rekening mee houden dat voor elke 20 milligram ijzer die je consumeert, je lichaam maar 1 milligram in je bloed opneemt. Ijzer uit dierlijke bronnen wordt gemakkelijker opgenomen door je lijf dan ijzer van plantaardige voedingsmiddelen. Dat wil echter niet zeggen dat je kilo's met vlees moet eten. Integendeel, eet minder vlees en richt je meer op groene bladgroenten, die zitten namelijk bomvol met ijzer (tip: krijg extra ijzer binnen door elke ochtend een groene smoothie met spinazie te drinken!).

Bovendien kun je plantaardige voedingsmiddelen gemakkelijker absorbeerbaar maken door fruit of groenten met een hoog vitamine C gehalte aan je maaltijden toe te voegen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan broccoli, spruitjes, paprika's, aardbeien en sinaasappelen, groene bladgroenten, enz.

Leidt je aan een teveel aan ijzer, dan kun je de hoeveelheid ijzer die je absorbeert verminderen door je in je maaltijden ijzerrijke voeding te combineren met voedingsmiddelen die veel calcium bevatten. Denk hierbij dan aan zuivel, thee en lijnzaad. Natuurlijk is het bij deze aandoening belangrijk dat je ijzerrijke voeding zoveel mogelijk vermijdt. Dus minder groene bladgroenten en meer van andere groenten. Volkoren granen, bonen, zuivel en fruit zijn ook perfect. Probeer vlees zoveel mogelijk te vermijden.

Tot slot...

Onderschat niet het gevaar van een ijzeroverschot of juist een ijzertekort! Deze aandoeningen kunnen je dermate beperken in je dagelijkse leven, dat het misschien soms wel eens voelt alsof je geen leven meer hebt.

Voordat je je echter laat afschepen bij de huisarts, blijf aandringen dat hij een bloedtest afneemt zolang er geen andere oorzaak is gevonden voor je symptomen. Je gezondheid is uiteindelijk het belangrijkst en je hebt er recht op te weten wat er mis is.

Onthoud dat ook de huisarts niet vaak zal denken aan een ijzeroverschot simpelweg omdat het nog steeds niet erg bekend is dat veel vrouwen hieraan leiden. Beide aandoeningen zijn goed te behandelen zolang je er op tijd bij bent. Schroom dus niet naar de huisarts te gaan!

Succes!

Bronnen:

http://www.irondisorders.org/hemochromatosis

http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0037391

http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.3109/00313028309085180?journalCode=ipat20

http://www.emedicinehealth.com/hemochromatosis_iron_overload/page5_em.htm

http://www.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev.genom.1.1.75

http://g6pddeficiency.org/wp/2014/11/26/dangers-iron-overload-g6pd-deficient-people/#.Vr6D75qLTIU

http://www.gastrojournal.org/article/S0016-5085(04)00094-0/abstract

http://www.medicinenet.com/iron_overload/page4.htm

http://www.alcoholjournal.org/article/S0741-8329(03)00103-4/abstract

http://sickle.bwh.harvard.edu/hemochromatosis.html