De 10 beste manieren om nitraat in voeding te vermijden

Je staat er waarschijnlijk nooit bij stil: Je ziet fris ogende groente in het schap liggen, voor een hele lage prijs. Daar wordt je blij van! Maar helaas is dit erg bedrieglijk: De groente is dan wel erg goedkoop, maar dat is dankzij het gebruik van nitraat als kunstmatige meststof. Hierdoor groeit de groente heel snel en is dus heel goedkoop. Maar smaak en voedingswaarde? Helemaal niets!

In dit artikel wil ik even ingaan op de problematiek van het gebruik van Nitraat in onze voeding. Natuurlijk is het duidelijk dat je nitraat moet vermijden, maar dat ligt allemaal heel erg moeilijk.

Aan het einde van dit artikel geef ik je 10 tips om de gevolgen van nitraat zo veel mogelijk te beperken.

Wat is nitraat?

Om maar even bij het begin te beginnen: Stikstof.

Stikstof is een hele belangrijke bouwsteen voor de vorming van eiwitten, enzymen, vitaminen en zelfs voor het vormen van je DNA structuur. Er zijn twee vormen van stikstof: ammoniumstikstof en nitraatstikstof. Deze laatste is de boosdoener. Hierna gaan we deze gewoon Nitraat noemen.

Deze vorm van stikstof, het nitraat, wordt opgenomen in je lichaam via het voedsel en via het drinkwater. Op zich geen groot probleem, maar in je darmen kunnen deze nitraten omgezet worden in Nitrieten. Deze nitrieten vormen, samen met de hemoglobine uit je bloed, de stof Methemoglobine. Deze nieuwe verbinding beperkt de capaciteit van het bloed om zuurstof op te nemen en te transporteren. Hierdoor wordt uiteindelijk de hoeveelheid zuurstof op celniveau ernstig beperkt. Dit noemen we Anaerobisme.

Het was professor Otto Warburg die de nobelprijs won voor zijn ontdekking dat Anaerobisme in basis een oorzaak is van diverse vormen van kanker. Ook verschillende studies wijzen er op dat er een duidelijk verband bestaat tussen nitraten en kanker, waarbij de verminderde aanvoer van zuurstof naar de cellen (het Anaerobisme) ongetwijfeld een grote rol speelt.

Een ander probleem met nitraat zit eenvoudigweg in ons voedsel. Niet zozeer in haar natuurlijke vorm, maar met name in de bewerkte vormen van ons voedsel. Natriumnitraat wordt heel veel gebruikt als stabilisator in vleeswaren. Het vlees is hierdoor langer houdbaar, en krijgt hierdoor een mooie kleur. Door deze kleur heeft het vlees een frisse en verse uitstraling. Dit is allemaal uiterlijk schijn, want datzelfde vlees hoeft helemaal niet vers te zijn. Nog sterker: In de meeste gevallen IS het helemaal niet vers!

Het toegevoegde nitraat gaat een verbinding aan met de aminozuren in het vlees, waardoor Nitrosamine ontstaat. Dit proces vindt al plaats in de verpakking, maar ook je maag heeft een perfecte zure omgeving om dit proces voort te zetten. Ook gaat dit proces verder tijdens de verwarming van bewerkt vlees. Dit is met name het geval bij spek.

Nitrosaminen zijn bewezen kankerverwekkende stoffen. De vorming van deze verbinding is uiteindelijk te danken aan het toegevoegde nitraat in de bewerkte vleeswaren. Heel vreemd dat het toch goedgekeurde stabilisatoren zijn. De industrie mag het dus gebruiken, ‘zonder noemenswaardig gevaar’ voor de volksgezondheid.

Nitraten zijn heel lastig te vermijden

Nitraten zijn een onderdeel van ons leven geworden, en wel in hoeveelheden die voorheen nooit voor mogelijk waren gehouden. Dit is voor een groot deel te wijten aan de vervuiling van ons grondwater door overmatig gebruik van nitraat in kunstmatige meststoffen, en door ons voedsel, wat met dezelfde meststoffen de grond uit gepompt worden. Maar ook de vleeswaren worden behandeld met nitraat, als stabilisator. Voor een langere houdbaarheid en voor een mooiere kleur.

Nitraat wordt al sinds vele eeuwen gebruikt als stabilisator in onze voeding. Dit was toen ook noodzakelijk, want niet ieder huishouding had de mogelijkheid om de etenswaren te koelen. Toen de koelkast zijn intrede deed, en beschikbaar kwam voor het grote publiek, ging het gebruik van nitraat in voeding heel sterk achteruit. Dit gebeurde in de dertiger jaren. De verminderde consumptie van nitraat had als gevolg dat er beduidend minder gevallen van maagkanker voorkwamen, in die tijd de meest voorkomende vorm van kanker.

Maar helaas wordt het nog steeds gebruikt om in onze behoeftes te voorzien: Goedkope en lang houdbare voeding.

Hoewel de inname via voeding sinds de jaren dertig sterk gedaald is, is er sinds de naoorlogse jaren een duidelijke toename te zien in de vorm van huidverzorgingsproducten waar ook nitraten in verwerkt zijn. Helaas is de regelgeving voor het gebruik van nitraat, en andere giftige stoffen, heel erg vaag. De fabrikanten kunnen dus doen wat ze willen, zonder op de vingers getikt te worden.

Kip of het ei….

Even terug naar de boer: Als je, als producent / teler, maar een paar dubbeltjes voor je groente krijgt, dan is er geen andere keuze dan de groenten letterlijk de grond uit te pompen, deze zo snel mogelijk te oogsten waarna het naar de veiling kan. Doe je dit niet, dan overleeft je bedrijf het niet.

Meer geld vragen is vaak geen optie, want het is vaak de tussenhandel die de prijs bepaalt. Daarna zijn het de consumenten die zo goedkoop mogelijke groente wil, maar natuurlijk wel vers en fris groen.

De enige manier om dit, voor de teler, te bereiken is het gebruiken van nitraatstikstof. Deze vorm van stikstof zal de groei enorm bevorderen, maar gaat ten koste van de smaak en alle voedingsstoffen. Dit is in schrille tegenstelling tot het gebruik van ammoniumstikstof, wat de smaak en de voedingsstoffen juist zal bevorderen. Maar de groei is dan veel langzamer, dus duidelijk géén optie voor de teler.

Een gezond gewas zou voor ieder deel nitraatstikstof, 3 delen ammoniumstikstof moeten bevatten. Maar helaas is de praktijk net andersom: Voor ieder deel ammoniumstikstof, bevat het gewas 3 delen nitraatstikstof.

Ok, we betalen een hele lage prijs voor zo’n gewas, maar wat kopen we eigenlijk? Een gewas wat vol zit met giftige nitraten, en wat heel erg arm is aan gezonde voedingsstoffen. En dat laatste zou de reden moeten zijn dat je sowieso groente eet: Omdat het zo veel te bieden heeft aan voedingsstoffen. Maar op deze manier gaat dat beslist niet lukken.

Als er té veel nitraten in gewassen gebruikt worden, komt de dichtheid van voedingsstoffen in het gedrang. De opname van nitraat gaat onvermijdelijk samen met de opname van water, heel veel water. Hierdoor worden sowieso de voedingsstoffen in de plant sterk verdunt. De aanwezigheid van voedingsstoffen in een gewas kan gelmakkelijk gemeten worden met een refractometer. Deze meet de opgeloste vaste stoffen in het blad van de plant. Als dit zogenaamde BRIX-niveau laag is, zitten er geen voedingsstoffen in de plant, en is dus het nitraatgehalte heel hoog. Dit is onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Dat is de omgekeerde wereld, maar de boeren hebben hierin geen keus. Het is meegaan met de markt, of in ieder geval luisteren naar de tussenhandel, of verdrinken.

Wat moet er dan gebeuren? Moeten we die goedkope groente dan maar niet meer kopen, waardoor het vanzelf weer van de markt verdwijnt? Of moeten de boeren meer geld vragen, waardoor ze de mogelijkheden krijgen om fatsoenlijke groenten en fruit te produceren? Of moeten de inkooporganisaties water bij de wijn doen?

Wat er ook gebeurt: Als één van de drie partijen actie onderneemt, dan gaan de andere twee heel hard gillen.

Dus de vraag is: Wie begint?

Ik weet het: Het is een onmogelijke vraag. Het is namelijk een proces van verandering die heel langzaam gaat. Beetje bij beetje, stapje voor stapje komt iedereen bij elkaar, en kunnen er gezamenlijke stapjes worden gezet. Het heeft immers ook jaren geduurd voordat de plofkip uit de schappen verdwenen was. Goed, daar is nu wel weer een vervanger voor, met een ander naampje, maar de plofkip zoals we die kenden is inderdaad verdwenen.

10 manieren om de gevolgen van nitraat in voeding te vermijden

Nitraat is niet altijd voor de volle 100% te vermijden, dat is wel duidelijk. Maar toch zou je maatregelen moeten nemen om de inname van nitraat in ieder geval zo klein mogelijk te houden. Hieronder geef ik je negen tips om de gevolgen van nitraat zo veel mogelijk te vermijden. En inderdaad, sommige oplossingen zullen zwaar drukken op je budget. Lukt dat (financieel) niet? Dan over naar tip 10, oftewel plan B!

Nitraat vermijden 1: Géén barbecue meer!

Vlees op de barbecue staat niet zo goed bekend. Al snel zijn de dunnere delen van het vlees verkoold, wat sowieso al heel slecht is. Maar de vorming van schadelijke nitrosaminen, als gevolg van het nitriet wat aanwezig is in het spierweefsel van het vlees, is snel gebeurt. Deze kans is het grootst als het vlees té lang doorgebakken wordt.

Op het moment dat je bewerkt vlees op de barbecue gooit, bijvoorbeeld worstjes, dan vormen zich een drietal problemen:

• De toegevoegde stabilisator Natriumnitraat wordt omgezet in de kankerverwekkende stof Nitrosamine.
• Als het vet uit de worstjes op het vuur drupt, gaat het roken. Het vet verbrand direct en verdampt. Deze rook stijgt weer op en dringt weer in het vlees. Maar wat de meeste mensen niet weten is dat deze rook helemaal doorspekt is met de net gevormde, kankerverwekkende, Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen. Deze zogenaamde PAK’s zijn vreselijk slecht voor je gezondheid, en zijn gelinkt aan verschillende vormen van kanker.
• Daarnaast wordt er nog een giftige stof gevormd, namelijk Hetero Cyclische Amines (HCA). Het is inmiddels bewezen dat deze giftige stof aan de basis staat van tumoren in de borstholte en prostaatkanker.

Deze laatste twee punten hebben niets met het onderwerp van dit artikel te maken, maar ik heb ze toch even toegevoegd om je te overtuigen dat barbecueën op de traditionele manier niet in een verantwoorde levenswijze past. Ik weet het: Het is zo ontzettend lekker en gezellig, maar toch zou ik in het vervolg nog even twee keer nadenken voordat je de barbecue weer uit de schuur haalt.

Als je dan toch wilt barbecueën, is het verstandig om het vlees lekker te marineren. De marinade werkt als een soort bescherming tegen té hoge verhitting van het vlees, waardoor de vorming van Nitrosaminen, en andere schadelijke stoffen, zo veel mogelijk beperkt wordt.

Overigens geldt dit niet alleen voor de barbecue. Ook vlees wat gegrild of gebakken wordt, kan ook de kankerverwekkende nitrosaminen vormen. Hoe korter je het vlees verhit, hoe beter.

Nitraat vermijden 2: Bewerkt vlees vermijden

De meeste bewerkte vleessoorten wat we dagelijks eten wordt gestabiliseerd met behulp van Natrium Nitraat. Denk hierbij maar eens aan worstjes, hotdogs, salami, bacon, ham, snijworst en andere bewerkte vleeswaren. Dit kan verregaande gevolgen hebben voor je gezondheid. Er wordt zelfs beweert dat het consumeren een paar boterhammen met snijworst per dag, de kans op het krijgen van kanker met 20% zal verhogen.

Zoals bekend wordt nitraat toegevoegd om verschillende redenen: Als conserveringsmiddel en om de kleur een beetje op te peppen. Als het vlees er dus verrassend ‘fris’ uitziet, kun je er van uit gaan dat er nitraat aan toegevoegd is.

Het is overigens aangetoond dat je het proces van nitraat/nitriet naar nitrosaminen kunt onderbreken door het innemen van Vitamine C. Dus als je toch vleeswaren op je brood wilt eten, verwen je zelf dan tegelijkertijd met een glas vers geperste jus d’orange.

Nitraat vermijden 3: Eet gefermenteerde voedingsmiddelen

De culturen die het meeste gefermenteerd eten, zijn de mensen die tot de oudste bevolkingsgroepen behoren. Het zijn de langstlevende mensen op aarde. Lactobacillus, de goede bacterie die te vinden is in gefermenteerd voedsel, is in staat om de transformatie van nitraat en nitriet naar de kankerverwekkende Nitrosaminen te stoppen. Dus af en toe een flinke hap zuurkool zal je lichaam beslist goed doen.

Gefermenteerde voedingsmiddelen kun je natuurlijk gewoon kopen, maar het is super gemakkelijk om het zelf te maken. Zuurkool is erg populair, en met een half uurtje werk kun je een hele grote voorraad aanleggen waar je met gemak de winter mee doorkomt.

Nitraat vermijden 4: Let op je huidverzorgingsproducten

Je huid is in staat om ontzettend veel te absorberen. En dan spreek ik niet alleen over die verzorgende crème, maar juist over de toxische stoffen die vaak in huidverzorgingsproducten verwerkt zijn. Nitraat is daar eentje van. Deze zal uiteindelijk hetzelfde effect op je lichaam hebben als het nitraat wat je via je mond binnenkrijgt.

Maar helaas is nitraat niet het enige probleem met de meeste huidverzorgingsproducten. Als je de ingrediëntenlijst doorleest, kom je tot ontdekking dat er ook parabenen, BHT, natriumbetasulfaat, propyleen glycol en nog veel meer soortgelijke giftige stoffen in de producten zitten. En deze stoffen komen allemaal, via je huid, in je lichaam.

Gebruik bij voorkeur natuurlijke en biologische producten om je huid te verzorgen. Gelukkig zijn deze steeds vaker bij de supermarkt verkrijgbaar, maar in een speciaalzaak zul je zeker slagen. Ok, het is wat duurder, maar is beslist een goede keuze voor een betere gezondheid.

Nitraat vermijden 5: Hydrocultuur, kasgroente en kunstmatige meststoffen

Groenten bevatten tegenwoordig veel meer nitraat dan vroeger. Dit komt door de toenemende vraag tegen lagere prijzen, waardoor er een noodzaak is om kunstmatige bemesting, kassen en hydrocultuur toe te passen. Snel laten groeien, en het hele jaar door oogsten. Hierdoor stijgt de hoeveelheid nitraat in veel groente- en fruitsoorten heel erg sterk. En uiteindelijk, als gevolg van dit alles, zullen er ook steeds meer nitraten in de grond komen, waardoor deze ook in ons drinkwater terechtkomen. Deze producten worden vaak als vers aangeboden, en daar wordt het idee mee gewekt dat het dus heel goed is voor je gezondheid. Maar door het hoge gehalte aan nitraat zet ik daar mijn vraagtekens bij.

Vermijd dit soort producten, en ga naar een biologische groenteboer. Eventueel kun je ook rechtstreeks naar een biologische teler gaan. Alleen op deze manier ben je er zeker van dat er geen kunstmatige meststoffen zijn gebruikt, waardoor de hoeveelheid nitraat binnen aanvaardbare grenzen blijft.

Nitraat vermijden 6: Groenten aan het einde van de dag oogsten

Heb je zelf een groentetuin? Dan zal dit je waarschijnlijk wel interesseren: Gedurende de nacht zal, door het gebrek aan zonlicht, het gehalte aan nitraat in je zelf verbouwde groente zich op gaan bouwen. Pas als de zon weer begint te schijnen, worden de nitraten in de groente omgezet in eiwitten. Het gevolg: Aan het einde van de dag is het nitraatgehalte het laagst.

Hoe sneller je je groente eet na de oogst, hoe beter de voedingswaarde. Als je deze twee gegevens combineert, dan kun je je groente het beste aan het einde van de middag oogsten en direct verwerken voor de avondmaaltijd. Op deze manier is het gehalte Nitraat op het laagste niveau, is je groente super vers, en profiteer je maximaal van de hoge voedingswaarde.

Nitraat vermijden 7: Gebruik Molybdeen

En als we dan even doorgaan op de eigen groentetuin: Als je zelf meststoffen wilt gebruiken, zorg er dan voor dat er Mobdyleen in de meststoffen verwerkt is. Mobdyleen is voor je groenten en fruit een ontzettend belangrijk element dat de omzetting van nitraat in eiwitten bevordert. Mobdyleen helpt dus mee om het gehalte nitraat in je groente of fruit zo laag mogelijk te houden.

Mobdyleen is ook belangrijk voor de omzetting van stikstof uit de atmosfeer, naar ammonium in de bodem. Dit natuurlijke product in de bodem is het beste wat je kunt doen voor een gezonde groei van je gewassen. Maar zonder Mobdyleen is deze transformatie niet mogelijk.

Nitraat vermijden 8: Koop biologisch

En als je zelf géén groentetuin hebt, raad ik je aan om zoveel mogelijk biologische groenten en fruit te kopen.

Conventionele telers van groenten en fruit gebruiken heel veel nitraatstikstof, zodat de plant helemaal afgeladen is met nitraat. Het uiteindelijke resultaat is een product wat er misschien mooi uitziet en redelijk goedkoop is, maar het gewas bevat nog maar heel weinig vitamines en mineralen. Daarnaast is het vrij smakeloos. Dat kan niet de bedoeling zijn: Een groente zonder smaak, maar mét allerlei residuen toxische stoffen.

Recent hebben Franse onderzoekers ontdekt dat biologische producten meer dan 50% minder nitraten bevat dan traditioneel geteelde producten. Dit betekent dat er meer voedingsstoffen in het gewas zitten. Ok, het is wat duurder, maar de smaak en de kwaliteit is vele malen beter.

Op het moment dat je ziek wordt, is vaak het advies om biologisch te eten om geen extra toxische stoffen meer op te nemen. Maar dan rijst bij mij de vraag: Waarom wachten tot het moment dat je ziek wordt? Is het niet veel beter om gewoon te voorkomen?

Nitraat vermijden 9: Reinig je drinkwater

Het drinkwater wat uit je kraan komt, is (nagenoeg) vrij van nitraat. Dat zal geen problemen opleveren. In Nederland hebben we een uitstekende kwaliteit drinkwater, één van de beste van de wereld!

Maar als je op het platteland woont, kan het zijn dat je drinkwater uit een bron komt. Deze bron moet dan getest worden op de aanwezigheid van verontreinigingen, waaronder nitraat. Als er niet getest is, met een positief resultaat, dan is het niet verstandig om dit te drinken!

Mochten er toch nitraten in zitten, dan is een speciaal filtersysteem voor nitraten eventueel een oplossing. Ook kun je een omgekeerd osmose systeem gebruiken. In ieder geval is een eenvoudig koolstoffilter beslist géén oplossing!

Ook kun je een filtersysteem installeren als je je kraanwater niet vertrouwd. Hierdoor ben je zeker dat er helemaal geen verontreiniging in je water zit. Daarnaast heb je ook veel zachter water, wat niet alleen lekker is om te drinken, maar ook een behoud voor je wasmachine, je afwasmachine en andere apparatuur.

Nitraat vermijden 10: Géén (financiële) mogelijkheden? Plan B

Als je zelf geen groentetuin hebt, je hebt niet het budget om biologische groente en fruit te kopen, en het is geen optie om een filtersysteem voor je drinkwater te installeren, dan is er nog een plan B. Natuurlijk is dat minder effectief, maar er blijven altijd redelijk gemakkelijke oplossingen om toch enigszins het nitraat te vermijden.

Als je aan het barbecueën bent, raad ik je aan om hierbij courgettes te eten. Courgettes zijn zeer rijk aan Molybdeen, de stof die in staat is om het transformatieproces van nitraat naar de (schadelijke) nitrosamine te blokkeren.

In ieder geval goed om te weten dat worteltjes en groene groente over het algemeen de hoogste concentraties nitraat bevatten.

En als je worteltjes een bittere nasmaak hebben, raad ik je aan om deze niet te gebruiken in de sapcentrifuge. Hiermee zou je het aanwezige nitraat in het sap concentreren, want de bittere nasmaak is uiteindelijk afkomstig van het nitraat.

En als je niet de financiële middelen hebt om biologisch te kopen, maar je hebt wel een paar vierkante meter over in je tuin, dan raad ik je aan om een kleine groentetuin te overwegen. Niet alleen veel lekkerder, veel gezonder, en met veel minder nitraat, maar vooral ook veel goedkoper!

Tot slot…

Het zou waar moeten zijn om nitraat voor 100% te vermijden, maar dat is letterlijk onmogelijk. Je komt het tegen in allerlei producten, waar je maar deels zelf keuzes in kunt maken.

Als je serieus bezig wilt zijn om nitraten zo veel mogelijk uit je leven te verbannen, dan zou je aanpak van twee kanten moeten komen: Het vermijden van nitraat door je voedingspatroon aan te passen, en door natuurlijke huidverzorgingsproducten te gebruiken.

Aan de andere kant zou je het transformatieproces in je lijf tegen moeten houden.

Voor beide heb ik hierboven verschillende tips gegeven.

Een eerste grote stap zou zijn om vanaf nu biologisch geteelde groente en fruit te eten: Veel lekkerder, veel gezonder en vooral met veel minder nitraten!

 Bronnen

fedup.com.au/factsheets/additive-and-natural-chemical-factsheets/249-252-nitrates-nitrites-and-nitrosamines

theorganicsinstitute.com/10-tips-on-how-to-avoid-harmful-preservatives-in-your-diet/

www.germmagazine.com/lifehack-how-to-avoid-added-nitrates-in-food/

authoritynutrition.com/are-nitrates-and-nitrites-harmful/

www.prevention.com/food/healthy-eating-tips/nitrites-and-nitrates