Wat is het metaboolsyndroom?

Het is zo gewoon in het dagelijkse leven: We hebben het allemaal erg druk, en eigenlijk geen tijd om lekker gezond te eten, laat staan om wat extra aandacht te besteden aan beweging. Het directe gevolg: overgewicht en zelfs obesitas. Wat een steeds groter probleem in de huidige Westerse wereld wordt, met alle gevolgen van dien voor de volksgezondheid.

Natuurlijk heeft overgewicht veel gevolgen, waaronder diabetes en hart- en vaatziekten. Een betrekkelijk nieuw fenomeen met betrekking tot deze aandoeningen die te maken heeft met overgewicht is het metaboolsyndroom.

Hoe dit allemaal met elkaar samenhangt, lees je in dit artikel.

Het metaboolsyndroom

Het metaboolsyndroom is een chronische aandoening die betrekkelijk nieuw is. Andere benamingen die hiervoor gebruikt worden zijn Insuline Resistentie Syndroom (IRS) en Syndroom X. Met name deze laatste benaming geeft heel duidelijk aan dat de wetenschap nog lang niet alles weet over deze chronische aandoening.

Wat wel duidelijk is, is het feit dat in de huidige maatschappij en levensstijl het metaboolsyndroom een grote bedreiging vormt voor de volksgezondheid. Het is namelijk niet alleen de aandoening op zich die een probleem vormt, maar ook de gerelateerde aandoeningen die met het metaboolsyndroom te maken hebben. Ook zijn er indirecte gevolgen van het metaboolsyndroom, zoals een zeer fors hogere kans op aderverkalking.

[pullquote]Hoe metaboolsyndroom ontstaat is nog helemaal niet duidelijk. Maar de wetenschap denkt wel dat de insuline-resistentie hier een centrale rol in speelt.[/pullquote]

Ter verduidelijking, eerst de symptomen van het metaboolsyndroom, als chronische stofwisselingsstoornis, op een rijtje:

Storingen in de stolling van het bloed

• Dyslipidemie
• Hoge bloeddruk
• Hyperinsulinemie
• Glucose-intolerantie
• Insulineresistentie

Hoewel al deze verschijnselen tegelijkertijd optreden, is het de wetenschap nog niet duidelijk wat het exacte verband is tussen deze afzonderlijke symptomen. Officieel (volgens de WHO, de World Health Organisation) is er in ieder geval sprake van het metaboolsyndroom als er een glucose-intolerantie of een insulineresistentie optreedt, samen met nog minimaal twee van de andere symptomen.

Wat is insulineresistentie?

Als iemand last heeft van insulineresistentie, zijn de lichaamscellen veel minder gevoelig voor de stof insuline. Insuline is noodzakelijk om de glucose uit het bloed op te nemen in de cellen. De cellen bevatten namelijk gevoelige receptoren die onder invloed van de insuline, de glucose laten passeren.

In de cel, wordt de glucose opgeslagen  of direct gebruikt als energie wat noodzakelijk is voor het optimaal functioneren van weefsel, cellen en organen.

In het geval van insulineresistentie, is er in beginsel helemaal niets aan de hand met de insuline zelf, maar zijn het de receptoren van de cellen die niet, of minder, werken. Direct gevolg hiervan is dat de cellen niet voldoende glucose krijgen. Het lichaam denkt dus dat er te weinig glucose is, en, gaat direct meer aanmaken waardoor het percentage glucose in het bloed fors toeneemt. Om dit in banen te leiden wordt er ook meer insuline aangemaakt wat hyperinsulinemie als gevolg heeft.

Naast overgewicht en obesitas, zijn het ook erfelijke factoren die een rol kunnen spelen in het ontstaan van metaboolsyndroom, maar ook dit is nog niet wetenschappelijk aangetoond.

Wel is de wetenschap het eens over het feit dat de levensstijl een hele grote rol speelt bij het ontstaan van insuline-resistentie. Denk bijvoorbeeld maar eens aan te weinig beweging en slechte voeding. Dit speelt in directe zin een rol, maar natuurlijk ook indirect: geen beweging en slechte voeding speelt overgewicht en hyperlipidemie in de hand.

Ook is de kans heel erg groot dat veroudering van het lichaam, en de daarmee samenhangende veranderende vetverdeling en samenstelling van het lichaam, de kans op insulineresistentie ook verhogen.

En daarmee zou de kans op metaboolsyndroom dus ook toenemen.

De samenhang met overgewicht

Insulineresistentie, waarvan aangenomen wordt dat het de belangrijkste trigger is voor het metaboolsyndroom, komt heel vaak voor bij mensen die te kampen hebben met overgewicht en obesitas. Dit geldt met name voor de mensen die last hebben van een teveel aan buikvet.

Met andere woorden: overgewicht/obesitas = grote kans op insulineresistentie = grote kans op metaboolsyndroom.

De samenhang met diabetes type 2

Het metaboolsyndroom wordt door de wetenschap ook heel vaak in verband gebracht met diabetes type 2. Dit type is een niet-insuline-afhankelijke vorm van diabetes die zich met name in het beginstadium meestal kenmerkt door resistentie voor insuline, en dan in de meeste gevallen ook nog in combinatie met hyperinsulinemie, de overproductie van insuline om de verhoogde glucose in het bloed te reguleren.

Dit kan een patiënt met name merken na het eten van een maaltijd met veel koolhydraten, en de arts kan dit natuurlijk meten. Deze meting staat ook aan de basis van de diagnose voor glucose-intolerantie, insulineresistentie en de diabetes type 2 zelf.

Het voorkomen van het metaboolsyndroom

Zoals eerder gezegd, is de wetenschap nog niet veel verder met het onderzoek naar deze chronische aandoening. Om die reden kunnen ze ook nog weinig zeggen over hoe je metaboolsyndroom kunt voorkomen. Hiervoor is verder onderzoek noodzakelijk.

De wetenschappers zijn het in ieder wel eens over een algemeen advies ter voorkoming hiervan, hoewel dit advies in mijn ogen wel héél erg neutraal is: je moet proberen om een gezond lichaamsgewicht te handhaven of te bereiken, je moet voldoende bewegen en je voedingspatroon moet gevarieerd en verantwoord zijn. Met name het overgewicht speelt hier een hele belangrijke rol in.

Onderzoek heeft namelijk aangetoond dat het verliezen van gewicht, in het geval van overgewicht of obesitas, in combinatie met beweging, de gevoeligheid van de receptoren voor de insuline toeneemt. De lichaamsbeweging is ook gunstig voor de bloeddruk en het verhoogt het HDL Cholesterol.

Komt het metaboolsyndroom veel voor?

Op het moment van schrijven zijn er helaas geen harde cijfers bekend over hoeveel mensen het syndroom hebben. Maar waarom is dit niet bekend? Is toch een eenvoudig optelsommetje van de gegevens van alle specialisten? Dit is iets te gemakkelijk door de bocht.

Waarschijnlijk ligt dit aan de grote verschillen in onderzoeksmethoden, en ook deels omdat er nog relatief weinig over de aandoening bekend is. Lang niet altijd wordt er, met de eerder vermelde symptomen, het etiket van metaboolsyndroom opgeplakt.

De cijfers die wél beschikbaar zijn, laten zien dat de kans op het krijgen van het metaboolsyndroom duidelijk toeneemt met de leeftijd. Ook is duidelijk dat het bij mannen vaker voorkomt dan bij vrouwen. In Amerika zijn wel betere cijfers beschikbaar, en daar heeft naar schatting tussen de 22% en de 25% van de volwassenen het metaboolsyndroom.

Daarbij moet wel duidelijk vermeld worden dat iedereen die last heeft van glucose-intolerantie in combinatie met diabetes type 2, in meer of mindere mate last kan hebben van het metaboolsyndroom.

De indirecte gevolgen van het metaboolsyndroom

Naast de eerder genoemde gevolgen, zijn er ook heel veel indirecte gevolgen van het metaboolsyndroom. Het is bijvoorbeeld een belangrijke trigger voor het krijgen van aderverkalking, of atheromatose, waarbij vetachtige stoffen in de wand van de slagaders wordt afgezet. Dit verandert later in zogenaamde plaque.

Dit kan zo erg worden, dat de slagader helemaal geblokkeerd raakt. Maar het grootste risico van aderverkalking is het losraken van de plaque, waardoor het een embolie kan veroorzaken in de vorm van bijvoorbeeld een herseninfarct of een hartinfarct.

De kans op het krijgen van aderverkalking is bijna 16 keer zo groot dan normaal. Als gevolg daarvan is de kans op een hartinfarct of een herseninfarct ruim tweemaal zo groot.

Amerikaans onderzoek

Recent is er een groot onderzoek in Amerika gehouden, waarbij 2.800 volwassenen werden ondervraagd. Uit dit onderzoek is gebleken dat de mensen die in de puberteit, of eerder, al begonnen zijn met alcoholgebruik, later een veel groter risico lopen op het krijgen van het metaboolsyndroom.

Een ander Amerikaans onderzoek onder 9.500 mensen die 9 jaar lang zijn gevolgd, wees uit dat de mensen die iedere dag een blikje light frisdrank dronken, ongeveer 34% meer kans hebben om in een later stadium het metaboolsyndroom te krijgen.

Conclusie

Een erg complex verhaal over een aandoening waar nog relatief weinig over bekend is. De enige zekerheden die de wetenschappers kunnen geven, zijn de feiten dat de aandoening een heel duidelijk verband houdt met de levensstijl: overgewicht vermijden en gevarieerd eten.

In feite ga ik je hetzelfde advies geven, maar niet alléén maar voor het eerder omschreven metaboolsyndroom, maar voor je algemene gezondheid. Een correct lichaamsgewicht, in combinatie met regelmatig bewegen en gevarieerd eten, is eigenlijk de basis voor een kwalitatief goed leven, de basis van het optimale genieten.