Zoetstoffen en overgewicht: Waarom kunstmatige zoetstoffen je dikker maken dan suiker

Dat toegevoegde suikers een ramp zijn voor je gezondheid weet onderhand iedereen wel. Het is juist daarom dat mensen suiker zoveel mogelijk proberen te vermijden. De meesten van ons houden echter van een zoete smaak en willen ook niet verder zonder te kunnen genieten van de zoete dingen in het leven. Jammer genoeg resulteert dit in de razende populariteit van kunstmatige zoetstoffen.

Deze zoetstoffen zijn zo gemaakt, dat ze de smaakreceptoren op onze tong kunnen stimuleren. Kunstmatige zoetstoffen - denk hierbij bijvoorbeeld aan Aspartaam - bevatten over het algemeen geen of amper energie en worden in het lichaam niet gemetaboliseerd. Op die wijze dragen ze dus niet 'direct' bij aan gewichtstoename.

Deze zoetstoffen zijn kunstmatig omdat ze in de fabriek worden gemaakt in tegenstelling tot bijvoorbeeld natuurlijke zoetstoffen zoals honing en stevia. Deze stoffen zijn ontzettend zoet en worden vaak aan speciale dieetproducten toegevoegd met het label dat ze je helpen af te vallen.

Ondanks het feit dat we steeds vaker een zoetje laten vallen in onze koffie in plaats van een suikerklontje, zijn we er met zijn allen niet slanker op geworden. Integendeel. We zijn juist weer al dikker geworden. Het gebruik van kunstmatige zoetstoffen wordt erg veel besproken in de medische wereld. Hoewel er inderdaad studies bestaan die aantonen dat deze zoetstoffen geen enkel schadelijk effect hebben op je gezondheid, blijft het feit bestaan dat deze studies vooral werden gefinancierd door de makers van deze zoetstoffen.

Er zijn aan de andere kant namelijk wel talloze onafhankelijke studies die in het verleden hebben aangetoond dat zoetstoffen van alles doen in je lijf. Je helpen met afvallen hoort daar echter jammer genoeg niet bij.

Dus wat doen kunstmatige zoetstoffen nu echt met je gezondheid? Welk effect hebben ze op je gewicht en op je hongergevoelens en zijn ze tenminste effectief voor het verlagen van het risico op overgewicht? Daar ga ik onderstaand artikel dieper op in!

Verschillende soorten kunstmatige zoetstoffen

Er zijn veel verschillende kunstmatige zoetstoffen beschikbaar en de chemische structuur is altijd verschillend. Wat ze allemaal gemeen hebben, is dat ze ongelooflijk effectief zijn in het stimuleren van de zoete smaak receptoren op de tong. De meeste zoetstoffen zijn honderden malen zoeter dan suiker qua gewicht. Sommigen van hen (zoals aspartaam) bevatten calorieën, maar het totaal dat nodig is om een zoete smaak te verkrijgen is zo weinig dat de calorieën die je binnenkrijgt zijn te verwaarlozen.

We hebben het dan over onder andere Acesulfaam-K, wat 200 maal zoeter is dan suiker, Aspartaam, Saccharine en Sucralose, wat maar liefst 600 keer zo zoet is en een steeds populairdere zoetstof wordt.

Dan zijn er nog andere caloriearme zoetstoffen die uit natuurlijke ingrediënten bestaan en dus niet zijn verwerkt en en ook niet het label 'kunstmatig' dragen. Dit omvat de natuurlijke caloriearme zoetstof stevia, en suikeralcoholen zoals xylitol, erytritol, sorbitol en mannitol. Suikeralcoholen hebben een soortgelijke zoetheid als suiker, maar minder dan de helft van het aantal calorieën.

Let wel dat we het in dit artikel over de kunstmatige zoetstoffen hebben. De hieronder beschreven effecten gelden dus niet voor natuurlijke zoetstoffen zoals stevia.

Kortom, er zijn veel verschillende soorten kunstmatige zoetstoffen. De meest voorkomende zijn aspartaam, sucralose, saccharine, en acesulfaam kalium.

Kunstmatige zoetstoffen en het effect op je eetlust

Mensen eten niet alleen om onze energie behoeften te bevredigen. Anders zou er immers geen overgewicht meer bestaan in de wereld. We eten ook omdat bepaalde centra in de hersenen ons 'belonen' door meer dopamine te produceren wanneer we bepaalde voeding eten. Met name levensmiddelen die redelijk wat suiker bevatten leiden ertoe dat chemicaliën en hormonen in de hersenen worden vrijgegeven. Dit beloningsmechanisme is cruciaal om een voldaan gevoel te hebben na het eten, maar kan in sommige gevallen ook kenmerken delen met een verslaving.

Hoewel kunstmatige zoetstoffen dan wel alleen maar een zoete smaak bieden en geen energie, geloven veel onderzoekers juist dat het gebrek aan calorieën een volledige activering van het beloningssysteem in de weg staat. Dit kan de reden zijn dat kunstmatige zoetstoffen zijn verbonden met een verhoogde eetlust en de trek naar suikerrijk voedsel die in sommige studies wordt gevonden.

Zo werd in een studie aangetoond dat suikerconsumptie de signalering in de hypothalamus liet dalen, dit is bij wijze van spreke de eetlust regulator van de hersenen. Dit resultaat werd echter niet geobserveerd bij de consumptie van aspartaam, waaruit blijkt dat de hersenen niet zorgen voor hetzelfde verzadigde gevoel wanneer je kunstmatige zoetstoffen consumeert.

Het kan zijn dat zoetheid zonder calorieën leidt tot het verder zoeken naar voedsel, waardoor je uiteindelijk meer energie binnenkrijgt dan wanneer je dezelfde maaltijd met suiker in plaats van zoetstof had gegeten. Wel zijn er ook studies waarin kunstmatige zoetstoffen geen invloed op je eetlust of de consumptie van calorieën uit andere voedingsmiddelen hebben.

In een 6 maanden durend onderzoek bij 200 mensen, bij wie suikerhoudende dranken met ofwel kunstmatig gezoete dranken of water vervangen werden, werd er geen effect op de voedselinname geconstateerd.

Kortom, sommige onderzoekers geloven dat kunstmatige zoetstoffen niet voldoen aan ons biologische verlangen op dezelfde manier als suiker dat doet en kunnen daarom leiden tot een verhoogde voedselinname. Dat gezegd hebbende, er zijn ook (minder) onderzoeken die het tegendeel uitwijzen.

Zoetstoffen en de trek naar iets zoets

Een ander argument tegen het gebruik van kunstmatige zoetstoffen is dat de natuurlijke zoetheid het verlangen naar en de afhankelijkheid van suiker stimuleert. Dit is eigenlijk best logisch gezien het feit we op een bepaald moment wennen aan een bepaalde smaak en we vervolgens naar deze smaak gaan verlangen. Zo weten we dat het verminderen van zout of vet gedurende enkele weken leidt tot een voorkeur voor minder zout- en vetrijk eten. Bij zoetheid is dat niet anders. Hoewel dit niet is bewezen door middel van onderzoeken, lijkt het een plausibele verklarking. Hoe meer we eten van zoete voedingsmiddelen, hoe meer we ze willen.

Kortom, de sterke zoetheid van kunstmatige zoetstoffen kan er mogelijk voor zorgen dat we afhankelijk worden van de zoete smaak. Dit kan ons verlangen naar zoete voedingsmiddelen in het algemeen verhogen.

Helpen kunstmatige zoetstoffen bij gewichtsverlies?

Er zijn talloze onderzoeken uitgevoerd met betrekking tot kunstmatige zoetstoffen. Dit omvat ook observationele studies. Dit soort studies onderzoekt een groep mensen en stelt hen vragen over verschillende factoren, bijvoorbeeld over wat ze eten. Vele jaren later kunnen de onderzoekers vervolgens zien of een bepaald variabel (zoals het gebruik van kunstmatige zoetstoffen) zorgt voor een verhoogd of verlaagd risico op een bepaalde aandoening.

Dit soort studies zorgen niet voor direct bewijs, maar ze kunnen ons helpen patronen te vinden die verder onderzoek rechtvaardigen. Wat nou zo frappant is, is dat veel van deze studies erachter zijn gekomen dat het gebruik van kunstmatige zoetstoffen gelinkt is aan gewichtstoename in plaats van gewichtsafname, waarvoor ze juist gebruikt worden in de meeste gevallen.

Uit een recente beoordeling, waarin de bevindingen van 9 van zulke observationele studies werden samengevat, bleek dat kunstmatige zoetstoffen werden geassocieerd met een iets hogere BMI, maar dat er geen conclusies konden worden getrokken met betrekking tot vetmassa of lichaamsgewicht. Wel werd juist deze studie gesponsord door de fabrikanten van zoetstoffen, de meeste onderzoeken zien het minder rooskleurig in.

Dit betekent niet dat de resultaten ongeldig zijn, maar wel dat we extra sceptisch moeten zijn omdat de financieringsbron van een studie vaak een invloed heeft op de resultaten en de interpretatie van de gegevens.

Enkele klinische onderzoeken hebben geconcludeerd dat kunstmatige zoetstoffen gunstig kunnen zijn voor gewichtsverlies onder bepaalde omstandigheden.

Een van de grootste studies onderzocht 641 kinderen van 4-11 jaar oud die ofwel 250 ml van een kunstmatig gezoete drank consumeerden of dezelfde hoeveelheid van een suikerhoudende drank. Dit deden ze elke dag gedurende 18 maanden drinken.

De kinderen die de kunstmatig gezoete dranken toegewezen kregen kwamen wat minder in gewicht bij en ook minder vet dan de kinderen die de suikerrijke dranken consumeerden. De meest recente analyse van 15 klinische studies laat zien dat het vervangen van suikerhoudende dranken met kunstmatig gezoete versies kan leiden tot een bescheiden gewichtsverlies van ongeveer twee pond.

Twee andere recente beoordelingen laten soortgelijke bevindingen zien. Dus op basis van dit bewijs zou je kunnen aannemen dat ze leiden tot een (wel erg bescheiden) gewichtsverlies, maar al deze studies vergelijken zoetstoffen alleen met suikerrijke frisdrank. Ik denk dat we het er allemaal over eens kunnen zijn dat frisdrank erg ongezond is en zeker bijdraagt tot ongewenste pondjes.

Waar al deze studies jammer genoeg geen rekening mee hebben gehouden, is het feit dat de energie uit vloeibare voeding (in dit geval suikerrijke dranken) minder goed wordt geregistreerd door de hersenen, waardoor je dus meer energie binnenkrijgt dan wanneer je hetzelfde aantal calorieën als vaste voeding zou consumeren.

Jammer genoeg zijn er weinig klinische studies die het gebruik van zoetstoffen in vaste voeding vergelijken. Hiervoor kunnen we alleen naar de observationele studies kijken, waaruit blijkt dat zoetstoffen juist zorgen voor gewichtstoename.

Zoetstoffen en je algehele gezondheid

Dit alles gezegd hebbende, gezondheid gaat over veel meer dan alleen je gewicht.
Er zijn een aantal observationele studies (nogmaals, studies die niets direct bewijzen) die een link laten zien tussen het gebruik van kunstmatige zoetstoffen en stofwisselingsziekten. Dit omvat een verhoogd risico op metabool syndroom, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten.

Soms zijn de resultaten vrij onthutsend. Uit een studie bleek bijvoorbeeld dat light frisdranken zijn gelinkt aan een 121% groter risico van diabetes type 2. Een andere studie toonde aan dat deze dranken zijn gelinkt aan een 34% hoger risico op metabool syndroom. Deze bevindingen worden ondersteund door een recent grootschalig onderzoek naar kunstmatige zoetstoffen, waaruit blijkt dat ze een verstoring in de darmflora (denk eraan, daar zit 70% van je immuunsysteem!) en glucose-intolerantie bij dieren en mensen veroorzaakten.

Het is al bekend dat de bacteriën in de darm (darmflora) uiterst belangrijk zijn voor de gezondheid. Een verstoring van de darmflora kan daardoor dus allerlei andere aandoeningen en ziekten met zich meebrengen.

Welke problemen kunstmatige zoetstoffen precies veroorzaken door het verstoren van de darmflora moet verder worden bestudeerd, maar het lijkt erop dat dit zeer zeker een reden tot bezorgdheid zo moeten zijn.

Tot slot...

Hoewel het erop lijkt dat kunstmatige zoetstoffen zorgen voor gewichtstoename, is er een kans dat ze sommige mensen helpen met het verliezen van een klein beetje gewicht. Of je dat risico wilt ingaan is echter een andere vraag.

Hoewel kunstmatige zoetstoffen dan wel niet puur giftig zijn, kunnen ze allerlei schade berokkenen als je ze regematig gebruikt.

Wanneer je op dit moment chemische zoetstoffen gebruikt en last hebt van onbedwingbare trek, slechte controle van de bloedsuikerspiegel of een ander mysterieus gezondheidsprobleem, is het zeer zeker een overweging waard om over te stappen naar natuurlijke zoetstoffen en de kunstmatige rommel geheel te vermijden.

Bronnen:

http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1541-4337.2006.tb00081.x/pdf

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17617461

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19025237

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19025237

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11879644

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16280432

http://ajcn.nutrition.org/content/early/2013/01/30/ajcn.112.048405.full.pdf+html