De effecten van de sociale media op je lichaam en geest

Sociale netwerken, of sociale media zoals we ze ook wel noemen, is een heel belangrijk onderdeel van het leven van met name de jongeren. De hele dag, en ook vaak een deel van de nacht, is er contact en weet iedereen alles over elkaar. Of je dit nu leuk vindt of niet, je krijgt er onvermijdelijk mee te maken. Hetzij direct, hetzij indirect.

Omdat de hype van sociale media nog relatief jong is, kunnen we nog niet de gevolgen hiervan op de langere termijn aangeven. Natuurlijk zijn er onderzoeken gedaan, waarbij de gevolgen op hele korte termijn wel duidelijk worden.

Ook worden er aannames gedaan over de gevolgen op langere termijn voor zowel de geestelijke als voor de lichamelijke gezondheid. En dit liegt er niet om!

De ontwikkeling van de sociale media

Als we spreken van sociale media, denken we natuurlijk direct aan Hyves, Facebook en Twitter. Maar in feite is dit veel breder. Sociale media zijn online platvormen die interactie en dialoog tussen gebruikers in banen leiden.

Wikipedia zegt er het volgende over:

Sociale media is een verzamelbegrip voor online platformen waar de gebruikers, zonder of met minimale tussenkomst van een professionele redactie, de inhoud verzorgen. Hoofdkenmerken zijn interactie en dialoog tussen de gebruikers.

Dit houdt dus concreet is dat niet alleen de populaire netwerken zoals Facebook en Twitter hieronder vallen, maar ook het zo bekende email-verkeer, videonetwerken zoals YouTube, Vimeo en Dailymotion, Fotosites zoals Flickr, Picasa Pinterest en de inmiddels immens populaire wordende Instagram, en ook datingsites zoals Meetic en Badoo. Oh ja, bijna vergeten! De bekende sms is natuurlijk ook een vorm van sociale media!

Wist je trouwens dat de allereerste email in 1971 werd verzonden? Deze ging vanaf één computer naar een andere computer in de kamer ernaast. Toen de test geslaagd was, en de mail aangekomen was, moesten ze op de muur bonzen ter bevestiging. Er was nog  geen reply-knop….

Sinds dat historische moment, heeft de sociale media een gigantische ontwikkeling doorgemaakt, waarbij het consumentengebruik de laatste 10 tot 15 jaar een enorme vlucht heeft genomen.

Tegenwoordig is, met name voor de jongeren, een leven zonder Twitter en Facebook nauwelijks voor te stellen. Volgens een recent onderzoek zijn er gemiddeld maar liefst 2.500 interacties op sociale media per maand. Dit zijn commentaren op Facebook, sms’jes en bijvoorbeeld Tweets. Let wel, dit is een gemiddelde. Er zijn uitschieters die meer dan 15.000 interacties per maand hebben.

De negatieve effecten

Je kunt natuurlijk hele grote vraagtekens zetten bij al dit ‘sociale’ contact. Wat doet dit met je gezondheid? En dan heb ik het over je lichamelijke gezondheid en vooral ook over de geestelijke gezondheid. Er zijn onderzoekers die beweren dat ‘heavy’ sociale media gebruikers in feite contactarm zijn, ondanks het feit dat ze 500 ‘vrienden’ online hebben. Maar er zijn ook onderzoekers die het tegendeel beweren, en zeggen dat sociale media de jongeren socialer maakt, ook in het echte leven.

Volgens een onderzoek van de psycholoog Larry Rosen, die al meer dan 25 jaar de gevolgen van technologie op mensen onderzoekt, zijn er met name voor kinderen en jongeren grote gevolgen van intensief gebruik van sociale media:

• Jongeren die veel inloggen op Facebook en/of veel aan twitteren zijn, zijn narcistischer dan de tegenhangers, de jongeren die niet constant aan het inloggen zijn.  Hoe vaker inloggen, hoe groter de kans op de ontwikkeling van een asociale persoonlijkheid, overmatig alcoholgebruik en vertoning van paranoïde gedrag.
• Jongeren die heel veel op internet zitten, wel of niet met een doel, of veel aan het gamen zijn, hebben een vrij grote kans op lichamelijke problemen zoals slaapproblemen, problemen met de maag, angstaanvallen en depressie. Bovendien spijbelt deze groep jongeren meer , naarmate ze meer op internet zitten of aan het gamen zijn. De virtuele wereld is voor hen de échte wereld, dus school en werk zijn niet belangrijk.
• Jongeren die actief zijn op sociale netwerken, hebben grote problemen met concentreren. Uit onderzoek is gebleken dat van iedere 15 minuten studeren, ze maximaal 3 minuten ook daadwerkelijk geconcentreerd zijn op de materie. De andere 12 minuten is gereserveerd voor het in de gaten houden van de telefoon en sociale applicaties op de computer.
• Deze zelfde groep jongeren, die dus heel intensief met sociale netwerken bezig zijn, halen gemiddeld genomen lagere cijfers op school, dan de jongeren die hier met mate gebruik van maken.

Dit zijn een paar negatieve effecten die je wellicht ook zelf had kunnen verzinnen. De gevolgen lijken allemaal redelijk logisch. Maar er zijn ook negatieve effecten die je misschien niet direct zou kunnen verwachten, maar wat inmiddels wel een groot probleem aan het worden is:

In het boek ‘The Shallows, What the internet is doing with our brains’ beschrijft Nicolas Carr hoe ons brein aan het veranderen is als gevolg van het internetgebruik, en speciaal het gebruik va, sociale media. Het is niet alleen een nieuwe manier van leven, maar ook een andere benadering van hoe je je hersenen gebruikt. De schrijver, Nicolas Carr, omschrijft het als volgt:

“De voorbije jaren heb ik het onbehaaglijke gevoel dat iets of iemand met mijn hersenen aan het prutsen is, het neurale circuit aan het herleggen is, het geheugen aan het her-programmeren is”

Het klinkt misschien een beetje ‘over-the-top’, maar als je er even over nadenkt, zit er wel een basis van waarheid in. Door de gigantische hoeveelheid informatie die beschikbaar is via het internet, zijn er twee nieuwe ontwikkelingen:

• Het is niet meer belangrijk om parate kennis te hebben, maar veel belangrijker hoe en waar je de informatie kunt vinden. Je verlegt dus onbewust je geheugen naar een gezamenlijk, online geheugen. En ja, we noemen dat het internet.
• Doordat we informatie aangeboden krijgen die we zonder internet nooit ontdekt hadden, krijgen we op bepaalde momenten een overaanbod aan informatie, in veel gevallen onnodige informatie, maar je hersenen moeten het wel verwerken.

Door deze ontwikkeling krijgen onze hersenen een hele andere functie. Niet zozeer meer gebaseerd op parate kennis, maar meer op het vermogen om razendsnel informatie te verwerken en te selecteren. Alles wat op dat moment niet belangrijk is vergeten we weer, want dat kunnen we later altijd weer terugvinden op het internet.

Dit effect is in een Chinees onderzoek inmiddels al heel duidelijk gemaakt. Tijdens dit onderzoek  werden 12 intensieve internetters en 12 niet-internetters gescand. Bij de internetters bleek dat de Prefrontale Cortex inmiddels drastisch veranderd was, en dat de hersenen zichzelf als het ware opnieuw aan het bedraden is voor de nieuwe functie(s).

Nog opmerkelijker was het resultaat toen de niet-internetters, na 5 uur online te zijn geweest, weer gescand werden. Zelfs na deze relatief korte tijd van 5 uur online, waren er al duidelijke veranderingen waar te nemen in de hersenen.

Je kunt natuurlijk stellen dat je met ontwikkelingen mee moet gaan, en dat het een onderdeel van de evolutie van de mens kan zijn. Een evolutie waarbij het menselijke brein steeds dichter bij het computerbrein komt, en er uiteindelijk misschien mee verweven zal zijn.

Maar het is de vraag of je dat wilt, ook al is er aan het einde misschien weinig keus. Hoe dan ook, vergeet nooit het échte leven. Gewoon eens een babbeltje maken met iemand, gewoon met je mond praten en iemand in de ogen kijken. Gewoon belangstellend vragen hoe het met hem of haar gaat. Dat is toch veel leuker?

Okee, even terug naar de sociale media. Naast alcohol- en drugsverslaving, is sociale media verslaving inmiddels ook al een feit. Hersenenonderzoeken vertonen exact dezelfde symptomen bij alle drie de vormen van verslaving. Er is zelfs sprake van een krimp van het hersendeel wat verantwoordelijk is voor spraak, emoties, geheugen en zintuigelijke waarneming. Deze krimp kan oplopen tot wel 20%!

Schokkend?

Er zijn natuurlijk ook positieve effecten

Gelukkig zitten er ook positieve kanten aan het gebruik van sociale media en internet:

• Jongeren hebben met internet en sociale media de mogelijkheid om de wereld om hen heen op een relatief veilige manier te verkennen. Ze kunnen dingen delen over henzelf zonder direct een relatie aan te gaan in wat voor vorm dan ook. Voor verlegen mensen is het dus een ideale gelegenheid om zichzelf te presenteren, zonder iemand in de ogen hoeven te kijken en ‘vervelende’ reacties rechtstreeks te incasseren.
• Daarnaast is sociale media ook een middel bij uitstek om het thuisfront in real-time op de hoogte te houden tijdens bijvoorbeeld vakanties of andere uitjes. Vaak een geruststellende gedachte voor verontruste ouders.
• Jongeren kunnen wereldwijd contacten opbouwen, om deze later verder te verdiepen in échte contacten en vriendschappen. De wereld is vele malen, groter geworden door sociale media.

En nu? Stoppen met Facebook en Twitter?

Nee, natuurlijk niet. De nadelige effecten die ik in het begin van het artikel beschreven heb zijn extremen, hoewel ze wel steeds vaker voorkomen. Net als met alcohol de regel is: Geniet, maar drink met mate. Zou je dit voor sociale media kunnen vertalen als: Communiceer via sociale media, maar vergeet nooit je échte leven.