Zeggen dat sporten en lichaamsbeweging nemen gezond is voor je is als het intrappen van een open deur. Programma's om gewicht te verliezen focussen al lang niet alleen meer op het volgen van een gezond dieet maar besteden ook veel aandacht aan het op peil brengen van je dagelijkse lichaamsbeweging.
In kranten en magazines worden we gebombardeerd met resultaten uit wetenschappelijke onderzoeken waaruit moet blijken dat regelmatig sporten het risico op een heel aantal ziektes en aandoeningen fel doet teruglopen. Maar hoe gaat dit proces juist te werk op celniveau? Met andere woorden welke invloed heeft lichaamsbeweging op onze lichaamscellen en vetcellen?
Verrassend genoeg is er over dit proces niet zo heel veel bekend. Maar een aantal recente studies lichtten alvast wel een tipje van de sluier op. Wat blijkt? Lichaamsbeweging verandert de manier waarop onze genen werken.
Genen, geen vaststaand gegeven
We denken soms over onze genen als een programma dat we meegekregen hebben bij de geboorte en dat de rest van ons leven ongewijzigd zal blijven. Maar dat is een foute redenering: genen kunnen aan- en uitgeschakeld worden door biochemische signalen die ze van ons lichaam krijgen. De genen die 'aan' staan zullen vervolgen proteïnes aansturen die fysiologische reacties in het lichaam teweeg brengen.
Het aan- en uitschakelen van genen is een chemisch proces. Eén manier waarop ons lichaam dat doet is door methylatie. Koolstof- en waterstofatomen hechten zich aan de buitenkant van de genen en maken het ofwel moeilijker ofwel juist gemakkelijker voor die genen om signalen van het lichaam te ontvangen.
Dit patroon kan zelfs doorgegeven worden aan onze kinderen, dat noemen we dan epigenetica.
Nu blijkt dat dat proces heel sterk beïnvloed wordt door onze levensstijl. Zo zou de kans dat je diabetes of andere aandoeningen aan het metabolisme krijgt afhangen van welk methylatie-patroon je genen vertonen en dit methylatie-patroon hangt op zijn beurt dan weer af van welk dieet je volgt.
Vetcellen
Maar het is dus niet alleen je dieet dat bepaalt welke genen actief zijn en welke niet. Wetenschappers zijn ervan overtuigd dat ook lichaamsbeweging hier een grote rol in speelt. En daar zijn ze nu verschillende onderzoeken naar begonnen. Zo onderzocht de Lund Universiteit in Zweden enkele tientallen gezonde mannen die weinig lichaamsbeweging hadden. Nou ja, niet de mannen zelf werden onderzocht, eerder hun vetcellen. In die vetcellen keek men naar de methylatie-patronen rond het DNA. Vervolgens werd aan de mannen gevraagd twee keer per week een uur lang intensief te sporten.
Het resultaat was op het eerste zicht niet zo verbazend: de mannen verloren al snel de overtollige kilootjes, hadden een beter uithoudingsvermogen en hun cholesterolwaarden waren er ook op vooruit gegaan. Maar belangrijker was het resultaat van de analyse van hun vetcellen. Daarin bleken de methylatie-patronen rond het DNA grondig gewijzigd. De genen die het sterkst gewijzigd bleken waren exact deze die verantwoordelijk geacht worden voor het opslaan van vetten en het ontwikkelen van diabetes of overgewicht.
Spiercellen
Andere studies keken dan weer eerder naar lichaams- en spiercellen. En ook hier bleek dat lichaamsbeweging het DNA van deze cellen kan wijzigen, of toch tenminste de wijze waarop dat DNA werkt.
De onderzoekers van het Karolinska Instituut in Stockholm bijvoorbeeld namen stalen van spiercellen bij een groep mannen en vrouwen die normaal niet veel lichaamsbeweging hebben. Ze maakten een soort kaart van hun genen en het methylatie-patroon rond die genen. Vervolgens moesten alle deelnemers dezelfde fysieke inspanning leveren waarbij ze 400 calorieën moesten verbranden. Sommigen kregen de opdracht zich echt uit te putten, anderen moesten het juist rustig aan doen.
Na deze ene (!) oefening bleek dat de methylatie-patronen in hun spiercellen al gewijzigd waren. De genen die het meest gewijzigd bleken waren opnieuw die genen verantwoordelijk voor ons metabolisme en voor het risico op diabetes en overgewicht. De genen van de groep die opdracht had gekregen zich echt uit te putten bleken bovendien veel radicaler gewijzigd dan deze van de groep die het rustig aan had moeten doen.
Al dit onderzoek zit uiteraard nog maar in een beginstadium en veel moet nog duidelijker worden. Hoe blijvend zijn deze veranderingen in de manier waarop onze genen werken is bijvoorbeeld voorlopig nog een onbeantwoorde vraag. Maar het is wel duidelijk dat we 'onze genen' niet langer de schuld kunnen geven van overgewicht of diabetes.
Want onze genen kunnen we blijkbaar zelf beïnvloeden, enkel en alleen door meer lichaamsbeweging te nemen. Als dat geen motivatie is om deze week eens intensief te gaan sporten!
Jouw reactie op dit artikel is zoals altijd van harte welkom. Laat het me weten!
