Concentratieproblemen bij kinderen vinden we allemaal vrij normaal: Kinderen springen altijd van de hak op de tak en worden snel afgeleid door iets anders. In veel gevallen zijn concentratieproblemen bij kinderen het gevolg van het kind-zijn. Niks meer en niks minder.
Maar niet alleen kinderen hebben hier last van. Ook volwassenen hebben regelmatig problemen om zich te concentreren. Het ‘kind-zijn’ is al voorbij, dus moeten er andere oorzaken zijn. Wat de oorzaken hiervan, bij volwassenen, kunnen zijn, vind je in dit artikel. Ook gaan we dieper in op concentratieproblemen als gevolg van (chronische) stress. Zou je je hierover zorgen moeten maken?
Aan het einde geef ik je een aantal nuttige tips en adviezen. Lees snel verder!
Concentratieproblemen verhelpen
Gebrek aan concentratie is een veel voorkomend probleem wat zich op iedere leeftijd kan voordoen. Kinderen zullen bijvoorbeeld symptomen hebben als ze slecht presteren op school. Volwassenen zullen op een bepaald moment slecht presteren op hun werk, moeite hebben om hun projecten op tijd af te ronden, en vooral moeite hebben om de gewenste kwaliteit van werk te leveren.
Concentratieproblemen kunnen een sterk verstorend effect hebben op je dagelijkse functioneren, waardoor je werk, je privéleven, en je sociale leven onder druk komt te staan. Het daarom van groot belang om dat je de oorzaak van de concentratieproblemen leert kennen, om deze vervolgens op te kunnen lossen. Je moet weer tot jezelf komen, om je te kunnen richten op één taak. Om je weer te kunnen concentreren. Een belangrijke en noodzakelijke vaardigheid in het tegenwoordige hectische leven.
Wat zijn concentratieproblemen precies?
Je concentratie is het (on)vermogen om efficiënt je aandacht te kunnen richten op de taken die voor je liggen. Met voldoende vaardigheden om deze concentratie vast te houden, kun je alle afleidingen blokkeren, en alle acties negeren die er voor zullen zorgen dat jij je concentratie (weer) gaat verliezen. Denk hierbij maar eens aan externe geluiden en vooral irrelevante gedachten.
Wanneer je heel goed gefocust bent, dus in staat om je goed te concentreren, zul je merken dat je veel efficiënter werkt. Voor je gevoel gaat het dan heel gemakkelijk, en de tijd vliegt voorbij. Dat is de ideale situatie.
Het begint een probleem te worden als je constant afgeleid bent. Niet in staat om je focussen omdat je afgeleid wordt door achtergrondgeluiden, je telefoon, collega’s die steeds maar weer langskomen voor een praatje, of die ene leuke collega die steeds heen en weer loopt. In veel gevallen zitten ook je eigen gedachten in de weg. Je hoofd zit stampvol en je bent niet in staat om dat te ordenen. Je hebt last van stress, té veel dingen aan je hoofd, té veel problemen. Concentreren is dan nagenoeg onmogelijk.
Concentratieproblemen bij kinderen
Kinderen hebben niet hetzelfde concentratievermogen als volwassenen. Dit komt omdat hun brein nog volop in ontwikkeling is. Ze zijn meestal niet in staat om voor langere tijd gefocust te blijven. Dit betekent niet direct dat ze concentratieproblemen hebben. Kinderen moeten nog leren door te doen, te spelen, en te ervaren. Kinderen zijn nog niet in staat om lang te blijven zitten en erover te discussiëren.
Als een kind bijvoorbeeld tijdens een les moeite heeft om op te letten en zich te concentreren, en op andere momenten geen concentratieproblemen heeft, dan ligt het probleem niet bij het kind zelf, maar aan de manier van lesgeven of aan de degene die de les geeft.
Kinderen hebben wél concentratieproblemen als:
- Ze in het algemeen moeite hebben met opletten op school.
- Ze zich niet kunnen concentreren op hun huiswerk, zelfs als alle afleidingen zoals telefoon en tv verwijderd zijn.
- Ze niet ‘aanwezig’ zijn als je met ze praat.
- Ze niet kunnen focussen op een activiteit die ze normaal gesproken leuk en interessant zouden vinden.
- Ze constant aan het dagdromen zijn.
- Ze ongeorganiseerd zijn in hun manier van spelen.
Als een kind last heeft van een aantal van deze symptomen, dan kunnen er serieuze concentratieproblemen zijn, of zelfs sprake zijn van ADHD.
Concentratieproblemen bij volwassenen
Volwassenen hebben last van concentratieproblemen als:
- Ze vergeetachtig zijn.
- Ze niet in staat zijn om zich voor langere tijd te concentreren op één taak of project.
- Ze moeite hebben om langere tijd te lezen.
- Ze zelf het gevoel hebben dat ze ‘vol gedachten’ zitten, waardoor al het andere wordt geblokkeerd.
- Ze snel afgeleid zijn.
- Ze veel tijd nodig hebben om een taak af te ronden.
Mogelijke oorzaken van concentratieproblemen
Als je weet wat bij jou de oorzaak is van je concentratieproblemen, helpt je om de primaire oorzaak direct aan te pakken.
- Hormonale veranderingen: Veranderingen in je hormoonspiegel, bijvoorbeeld als gevolg van zwangerschap of menopauze, kunnen de cognitieve functie beïnvloeden, en dus concentratieproblemen veroorzaken.
- ADHD: Bepaalde psychologische en fysieke omstandigheden worden over het algemeen gekenmerkt door concentratieproblemen. Een voorbeeld hiervan is ADHD.
- Onvoldoende rust: Wanneer we onze hersenen niet voldoende tijd geven om te rusten en zich te herstellen van alle indrukken van de dag, zullen ze minder efficiënt kunnen functioneren. Met name in tijden van stress hebben je hersenen veel tijd nodig om te herstellen. Maar stress en tijd om te slapen zijn twee zaken die vaak niet samengaan.
- Slecht eten: Je hersenen hebben de juiste voedingsstoffen nodig om optimaal te kunnen functioneren. Gezond en gevarieerd eten is dus van groot belang. Maar daarnaast is het ‘hongergevoel’ een allesoverheersend gevoel wat al je cognitieve functies gaat beheersen. Daardoor is het nagenoeg om je te kunnen concentreren als je maag rommelt.
- Zorgen maken: Als je heel veel tijd besteedt aan iets waar je je zorgen om maakt, dan wordt het erg lastig om te denken aan iets (concentreren) wat in jouw ogen onbelangrijk is. In ieder geval is het niet jouw grootste zorg.
- Fysieke pijn: Als je ‘chronische) pijn hebt, is het erg lastig concentreren. Dat weten we allemaal wel uit eigen ervaring. Zelfs het kleinste pijntje kan je hele lichaam bezighouden.
- Medicatie: Sommige medicijnen hebben als bijwerking dat je moeite zult hebben met concentreren. Ook kunnen medicijnen je suf maken.
- Omgeving: De plaats waar je bent, en de mensen die daar zijn, hebben natuurlijk een hele grote invloed op je concentratievermogen van dat moment. Als er veel afleidingen zijn, verlies je natuurlijk veel sneller je aandacht.
- Persoonlijk concentratievermogen: De één kan zich van nature beter concentreren dan de ander. Ben jij iemand die altijd al moeite heeft gehad met concentreren? Geen probleem, want er manieren om je concentratievermogen een boost te geven.
- Stress: Stress is een raar ding, en doet veel met je lijf. In de negatieve zin! Door stress zal je hoofd helemaal vol zitten, je maakt je zorgen om van alles, je voelt je snel aangevallen, en je kunt aan niets anders denken. Vrij logisch dat je dan problemen hebt om je te concentreren op één bepaalde taak.
Met name deze laatste is een veelvoorkomende oorzaak van concentratieproblemen. Laten we hier even wat dieper op ingaan:
Het verband tussen concentratieproblemen en stress
We hebben altijd geleerd dat stress een grote hulp is bij het concentreren. Is helemaal waar: Denk maar eens aan dat examen, dat sollicitatiegesprek, of het rijexamen. Een gezonde dosis stress zorgt er voor dat je op dat moment in staat bent om te ‘pieken’.
Maar langdurige (chronische) stress en concentratie gaan beslist niet hand in hand. Dit heeft namelijk het tegengestelde effect. Hoe meer stress je hebt, hoe slechter je concentratie zal zijn. Mensen houden zichzelf heel vaak voor de gek door te denken dat de druk, de stress, hun zal helpen bij het concentreren, maar het tegenovergestelde is juist waar.
In feite helpt stress maar voor een hele korte periode. Dit komt omdat je lijf bepaalde chemische stofjes in je hersenen produceert om je te helpen om te focussen, en om extra adrenaline aan te maken om de gevoeligheid van je zintuigen te verhogen. Dit allemaal helpt het lichaam om zich beter te kunnen focussen. Het is een hele natuurlijke reactie, en kan voor de korte termijn heel nuttig zijn: Voor je examen, voor dat last-minute rapport voor je baas. Maar helaas is dat vaak van korte duur.
Naarmate de stress voortduurt, wordt je concentratievermogen slechter. De hersenen hebben dan inmiddels zoveel stofjes in je hersenen aangemaakt, dat er een gebrek ontstaat aan grondstoffen hiervoor. Je alertheid is dus aan het verdwijnen.
Daarnaast heeft je lijf inmiddels zoveel adrenaline in je lijf gepompt, dat je zintuigen inmiddels overgevoelig aan het worden zijn. Ieder klein dingetje trekt ogenblikkelijk je aandacht, waardoor je je niet meer op één taak kunt concentreren.
De oorspronkelijk positieve relatie tussen stress en concentratie, verandert in een negatieve relatie die alléén maar erger en erger wordt.
Het grote probleem is natuurlijk dat naarmate je meer stress ervaart, je jezelf ook méér moet concentreren om de uiteindelijke oorzaken van de stress te compenseren. Dit betekent uiteindelijk dat je tegen jezelf moet vechten om je werk alsnog gedaan te krijgen.
En het is een feit dat de meeste stress wordt veroorzaakt door de druk om een taak of project af te maken. In dat geval wordt stress uiteindelijk een zelfvernietigende cyclus.
Maar wat kun je zelf doen om aan deze schadelijke relatie tussen stress en concentratie te ontsnappen? Er zijn veel dingen die je kunt doen, maar op dit moment, als je NU problemen hebt met je concentratie, is om weg te lopen. Inderdaad, stop gewoon met wat je doet en maak een kleine wandeling, haal een lekker broodje en nuttig deze op een bankje in het park. Geniet van alles om je heen, en vergeet even dat belangrijke rapport.
Dit zal je geest afleiden van de uiteindelijke oorzaak van de stress, en dat is het enige wat je op dit moment kunt doen.
Per slot van rekening is je geest na verloop van tijd zo gewend geraakt aan de stress en alle zorgen, dat het steeds moeilijker zal worden om hieraan te ontsnappen. Dit betekent dat je een hele bewuste poging moet doen om je hoofd leeg te maken. Dit is noodzakelijk, anders verdrinkt je in al je zorgen en stress.
Als je om een of andere reden nu niet weg kunt lopen van je werk, bijvoorbeeld omdat je baas aanwezig is, kun je stress op dit moment ook verlichten door snelle (onzichtbare) ontspanningsoefeningen te doen.
Sluit je ogen en concentreer je op iedere adem teug terwijl je heel diep inademt. Ook moet je je concentreren op het langzame en geconcentreerde uitademen. Herhaal dit tot het moment dat je helemaal alleen bent met je ademhaling. Niks in je omgeving kan je dan nog storen. Als je dat punt bereikt hebt, voel je je direct meer ontspannen en kun je je dus ook beter concentreren. Zeker in het begin zal dit niet direct lukken. Herhaal de oefening dan totdat je het gevoel krijgt dat je geest helder en overzichtelijk is geworden.
Tips om je stress in toom te houden
Als jij problemen hebt om je te concentreren, én je hebt last van stress, dan ligt de oplossing in de beheersing van je stress, en niet in méér koffie om jezelf een boost te geven.
Hier een aantal korte tips waar je mee verder kunt. Beschouw dit niet als volledig, maar meer als een aantal kapstokken waar je mee verder kunt.
Stop met koffie, alcohol, en roken
Cafeïne en nicotine zijn alle twee sterk stimulerende middelen en zullen je stressniveau alléén maar doen stijgen, en niet verminderen.
En alcohol, in grotere hoeveelheden, is een depressivum. In kleinere hoeveelheden s het een stimulant. Uiteindelijk is het dus niet slim om alcohol te gebruiken om je stress te verlichten. Het effect zal uiteindelijk averechts zijn.
Vervang deze dranken door water (véél water), kruidenthee of natuurlijke sappen. Probeer jezelf in ieder geval goed gehydrateerd te houden zodat je lijf beter met de stress om kan gaan.
Beweeg meer
Als je heel erg gespannen bent, ga dan lekker naar buiten voor een stevige wandeling in de frisse lucht. Probeer dit een vast onderdeel te maken van je dagelijkse routine. Niet alleen zal dit je hoofd ‘leegmaken’, maar zal het ook de kwaliteit van je slaap verbeteren.
Beter slapen
Een belangrijke oorzaak van stress, of in ieder geval de manier waarop je met stress omgaat, is een gebrek aan kwalitatief goede nachtrust. Daarnaast zal de stress je ook nog eens beletten om goed te slapen. Hierdoor kom je in een vicieuze cirkel terecht: Slecht slapen – stress – nog slechter slapen – stress.
Zoek niet je toevlucht in slaaptabletten, maar concentreer je liever op ontspanning voordat je gaat slapen. Zorg er voor dat je slaapkamer een oase van rust is, zonder laptop, telefoon, tablet of tv. Probeer ook een warm bad te nemen, voordat je naar bed gaat, zodat je hoofd de kans krijgt om te kalmeren en zich te ontspannen. Ook een boek lezen in bed is een goed idee, maar kies dan wel voor ‘gemakkelijke’ lectuur. Geen vakliteratuur of andere ‘veeleisende’ boeken.
Oh ja, nog een belangrijke tip: Ga iedere dag op hetzelfde tijdstip naar bed, en wen jezelf aan een vast avondritueel. Op deze manier weet je hoofd dat het tijd is om te gaan slapen.
Ontspanningstechnieken
Neem iedere dag even tijd voor jezelf om te ontspannen. Hier zijn heel veel technieken voor die in nagenoeg iedere situatie toepasbaar zijn. Probeer een aantal en kijk wat het beste voor jouw situatie werkt.
Maak je in het begin niet al te veel zorgen als de technieken weinig effect hebben, of als je het moeilijk vind om je op deze manier te ontspannen. Ontspanning met behulp van deze technieken is een vaardigheid wat aangeleerd moet worden. Hoe vaker je het doet, hoe beter het resultaat zal zijn.
Ga eens met iemand praten
Ben jij een binnenvetter? Moeilijk om openhartig van gedachten te wisselen met iemand? Belangrijk om ook dit punt eens aan te pakken.
Praten met iemand werkt op twee manieren: Het leidt je af van al jouw stressvolle gedachten, en je kunt een deel van de opgebouwde spanning in je hoofd loslaten door er over te praten.
Stress zal ook je oordeel en zelfreflectie vertroebelen, waardoor je bepaalde zaken niet meer duidelijk ziet. Praten met een vriend, collega, partner, familielid, of zelfs met een professional, kan je helpen om alles in het juiste perspectief te plaatsen en een oplossing te zoeken voor de achterliggende problemen van jouw stress.
Neem zelf de controle over
Stress kan worden veroorzaakt door een probleem wat in eerste instantie onmogelijk lijkt om op te lossen. Als jij leert, eventueel met behulp van anderen, hoe je die problemen het beste op kunt lossen, krijg je meer controle over je eigen leven en emotionele toestand. Hierdoor zal je stressniveau duidelijk verlagen.
Eén van de probleemoplossende technieken bestaat uit het opschrijven van je problemen, en daarnaast zoveel mogelijk oplossingen hiervoor te bedenken en op te schrijven. Maakt niet uit wat. Het kan niet gek genoeg zijn. Daarna ga je aan het strepen, waarna er één oplossing overblijft: In jouw situatie de beste oplossing. Werk dit daarna uit en beschrijf de oplossing in kleine stapjes. Dit is voor jou overzichtelijk en zal je helpen naar de definitieve oplossing.
Time Management
Een belangrijke oorzaak van stress is vaak een onhandelbare, véél te lange, To-Do lijst. Je moet voor jezelf accepteren dat je niet alles zelf kunt doen, en dat niet alles dezelfde dag of week klaar hoeft te zijn.
Ga je To-Do lijst dusdanig bewerken dat je deze opsplitst in kleinere lijstjes. Lijstje die een bepaalde prioriteit hebben. Ook kun je bekijken welke taken je kunt delegeren, en welke eigenlijk helemaal nutteloos zijn.
En als je je dag-planning of week-planning maakt, doe dit dan wel op een reële manier. Reserveer tijd voor onverwachte dingen, en streep direct door wat je afgemaakt hebt. Ook als je iets doet wat niet op het lijstje staat: Voeg het toe, en streep het direct door. Geloof me: Dit werkt enorm motiverend!
Leren om ‘nee’ te zeggen
Een andere oorzaak van stress is het onvermogen om ‘nee’ te zeggen. Als iemand om hulp vraagt, bijvoorbeeld voor een verhuizing, dan stem je hiermee in, ook al weet je dat je geen tijd hebt. Op het laatste moment zeg je de afspraak af, waarna je vrienden met een dubbel gevoel en te weinig hulp achterblijven.
Het is beter om te zeggen dat je geen tijd hebt, maar dat met alle liefde in de avond wilt koken voor het verhuisteam. Op deze manier kost het je minder tijd, en help je toch op de één of andere manier.
Tot slot…
Hét grote probleem met stress en concentratie is het simpele feit dat stress je concentratie op de korte termijn wel degelijk kan helpen. Maar op de lange termijn zal de werking tegenovergesteld zijn.
Helaas merken de meeste mensen niet de overgang van een ‘helpende’ stress naar een ‘vernietigende’ stress.
Dus op het moment dat je geest helemaal vol zit en je moeite hebt met concentreren, loop dan weg van waar je mee bezig bent, en ga iets totaal anders doen. Voor de korte termijn is dat de enige oplossing.
Om voor de langere termijn je concentratieproblemen op te lossen, moet je allereerst de oorzaak aanpakken. Een concentratieprobleem is in de meeste gevallen een symptoom, en niet een aandoening op zich.
Bronnen
www.braininjury-explanation.com/consequences/invisible-consequences/brain-injury-and-cognition/attention-and-concentration
www.oxfordlearning.com/attention-deficit-disorder-part-1/
