De meeste mensen weten het nog wel van vroeger in hun leven, je bijt in iets hards (bijvoorbeeld een appel) en plotseling voel je iets vreemds - een van de baby tandjes is uit de mond gevallen! Het tandje zat al tijden los en nu heb je het gewoon in je hand. En je hebt in eens een lege ruimte in je mond die groot genoeg is om een rietje doorheen te steken.
Voordat je die tand onder het kussen legt of in een speciaal doosje deed wist je waarschijnlijk niet dat die tand een erg complex iets is. Het is niet een enkel geheel. Een enkele tand heeft veel verschillende onderdelen die ervoor zorgen dat ons gehele gebit goed kan functioneren. En tanden spelen een belangrijke rol in ons dagelijks leven. Ze helpen ons niet alleen bij het eten van voedsel, maar helpen ons ook met praten. Laten we eens verder kijken naar wat onze tanden precies zijn.
Kleine tanden
In tegenstelling tot ons hart of onze hersenen die gelijk klaar zijn om te werken vanaf de dag dat je geboren bent, zijn onze tanden dat niet. Hoewel baby's nog voordat ze geboren zijn het begin van hun eerste tanden al hebben, worden de tanden niet zichtbaar totdat de baby's ongeveer 6 tot 12 maanden oud zijn.
Nadat die eerste tand doorbreekt zullen er steeds meer en meer tanden beginnen te verschijnen. De meeste kinderen hebben hun eerste setje tanden erdoor wanneer ze ongeveer 3 jaar oud zijn. Dit zijn de zogenaamde primaire of baby tanden, en er zijn er 20 in totaal. Wanneer een kind rond te leeftijd van 5 of 6 zit beginnen deze tanden er één voor één uit te vallen.
Een primaire tand valt eruit omdat deze aan de kant wordt geduwd door een permanente tand die er achter zit. Langzaam maar zeker komen alle permanente tanden erdoor en nemen de plaats in van de primaire tanden. Rond de leeftijd van 12 of 13 hebben de meeste kinderen al hun melktanden verloren en hebben dan een volledige set van permanente tanden.
Er zijn in totaal 28 permanente tanden – acht tanden meer dan de originele babytanden. Tussen de leeftijd van 17 en 25 groeien er nog vier tanden, meestal aan de achterkant van de mond. Deze heten de verstandskiezen en maken de volwassen set van 32 tanden compleet.
De tanden tour
Laten we een rondleiding nemen van onze tanden. Kijk in de spiegel naar jouw eigen tanden of bekijk de glimlach van een vriend. Het deel van de tand wat je kunt zien, dat niet wordt gedekt door het tandvlees (het tandvlees is het roze, vlezige deel), wordt de kroon genoemd.
De kroon van elke tand is bedekt met tandglazuur (ook wel tandemail genoemd), dat erg sterk en hard is en er vaak glanzend uitziet. Tandglazuur is een zeer taaie stof en het fungeert als een soort persoonlijke tandlijfwacht. Tandglazuur werkt als een barrière en zorgt voor de bescherming van de interne delen van de tand.
Als je in staat was om het glazuur van de tand af te pellen zou je dentine tegenkomen (ook wel tandbeen genoemd). Dentine vormt het grootste deel van de tand. Hoewel het niet zo hard is als tandemail is het wel erg sterk.
Dentine beschermt het binnenste deel van de tand, dit heet de tandpulpa of tandmerg. De tandpulpa is waar bij elke tand de zenuwuiteinden en de bloedtoevoer worden gevonden. Wanneer je warme soep aan het eten bent of in een koud bolletje ijs bijt, of last van gaatjes hebt, dan is het de tandpulpa die pijn doet. De zenuwuiteinden in de tandpulpa sturen berichten naar de hersenen over wat er aan de hand is ("Dat ijs is te koud!"). De tandpulpa bevat ook de bloedvaten van de tand. Deze voeden de tand en houden deze gezond en in leven.
De tandpulpa gaat helemaal naar beneden in de wortel van de tand, die onder het tandvlees zit. Cement vormt de basis van de tand, en dit is verankerd aan het kaakbot.
Verschillende soorten tanden
Je hebt waarschijnlijk al gemerkt dat er verschillende types permanente tanden in je mond zitten. Elke verschillende tand heeft zijn eigen functie. Maar wat zijn de verschillende soorten tanden precies, waar zitten ze, en wat doen ze?
Snijtanden
De voortanden en de tanden aan weerszijden daarvan zijn snijtanden. Er zitten er vier boven en vier onder in ons gebit. Snijtanden hebben de vorm van kleine beitels, met platte uiteinden die enigszins scherp zijn. Deze tanden worden gebruikt voor het snijden en hakken van voedsel. Denk bijvoorbeeld even aan het voorbeeld van de appel waarmee we begonnen: je gebruikte de snijtanden om door de schil van de appel heen te komen.
Hoektanden
De puntige tanden naast onze snijtanden heten de hoektanden. Er zijn vier van deze tanden, twee aan de bovenkant en twee aan de onderkant van ons gebit. Omdat deze tanden puntig, lang, en scherp zijn worden ze gebruikt om voedsel te verscheuren.
Premolaren
Naast de hoektanden zitten premolaren, die ook wel de valse kiezen worden genoemd. Je hebt in totaal acht premolaren, vier aan de bovenkant en vier aan de onderkant van ons gebit. Je zult de mond een beetje breder moeten openen om deze tanden te kunnen zien, maar als je dat doet, dan zal je merken dat de vorm van deze tanden totaal verschillend is van zowel snijtanden en hoektanden. Premolaren zijn groter, sterker, en hebben ribbels, hierdoor zijn ze perfect voor het breken en malen van voedsel.
Kiezen
Als je je mond zeer ver op doet dan kun je de kiezen zien. Er zijn in totaal acht kiezen, vier aan de bovenkant en vier aan de onderkant van ons gebit. Kiezen zijn zonder twijfel de sterkste tanden die we hebben. Ze zijn nog breder en sterker dan premolaren en ze hebben meer ribbels. Molaren werken nauw samen met onze tong om te helpen bij het doorslikken van voedsel. Hoe dat in zijn werking gaat? De tong veegt gekauwd voedsel naar de achterkant van je mond, waar de kiezen het vermalen totdat het gepureerd is en klaar is om te worden ingeslikt.
Verstandskiezen
Zoals als eerder vermeld zijn de laatste tanden die een persoon krijgt de verstandskiezen. Deze worden ook wel derde molaren genoemd. Deze zitten helemaal achter in de mond, in elke hoek van de mond zit er eentje. Verstandskiezen worden vaak verwijderd omdat ze kunnen leiden tot problemen met het gebit. Sommige mensen zijn van mening dat verstandskiezen miljoenen jaren geleden gebruikt werden door mensen om hen te helpen met het kauwen van voedsel. Mensen gaan er van uit dat voor de naam ‘verstandskiezen’ is gekozen omdat ze pas op latere leeftijd inkomen, wanneer een persoon steeds ouder en wijzer zou moeten worden.
Klik hieronder om deel 2 te lezen:
Gezond gebit special deel 2: Het gezondste voedsel voor ons gebit
