Het placebo-effect verklaard

Over het placebo-effect lees en hoor je vaak, zeker als het gaat over wetenschappelijke onderzoeken naar de effecten van medicatie of voedingssupplementen. Dat het effecten zijn die patiënten ervaren en die niet toegeschreven kunnen worden aan een bepaalde behandeling dat weten de meeste mensen wel.

Maar hoe komt het dat die effecten optreden? En maakt het placebo-effect mensen soms echt beter? Daar proberen we hier het antwoord op te geven.

Introductie

Eerst moeten we misschien even duidelijk stellen wat het placebo-effect in elk geval niet is. Een 'spontane genezing' is geen placebo-effect. Het maakt niet uit welke ziekte mensen hebben, sommigen worden om vaak onverklaarbare reden plots beter.

Zelfs mensen met terminale ziektes en een volgens zo goed als alle artsen korte levensverwachting kunnen, hoogst uitzonderlijk, ineens genezen. Misschien slaagt hun lichaam erin zichzelf te genezen, misschien hebben ze gewoon erg veel geluk, dat blijft onbekend. Maar het placebo-effect is dit niet.

Vaak denken mensen ook onterecht dat het placebo-effect gelijk staat aan inbeelding. Dat is niet zo, mensen die het effect ervaren beelden zich niet in dat ze zich beter voelen, ze voelen zich ook echt beter. Bij experimenten waarbij één groep mensen echte medicatie en de andere een placebo krijgt kunnen de onderzoekers ook bij een deel van de placebo-groep meetbaar vaststellen dat hun aandoening erop verbeterd is.

Zo kan bij astma-patiënten gemeten worden dat hun longcapaciteit erop vooruitgegaan is zelfs al hebben ze slechts een placebo-behandeling gekregen.

Onlangs verscheen er ook een Deense studie in de pers die zogezegd moest aantonen dat het placebo-effect voornamelijk op statistische fouten zou berusten. Volgens de onderzoekers werd het placebo-effect te vaak toegeschreven aan mensen die zich spontaan of slechts tijdelijk beter voelden. Maar hierop kwam uit de rest van de wetenschappelijke wereld veel kritiek: het placebo-effect is statistisch te groot om het aan meetfouten te kunnen toeschrijven. [pullquote]Het is bijna voor elke studie minimaal 15 procent en loopt soms zelfs op tot 72 procent.[/pullquote]

Wat is het dan wel?

Het is ons brein dat werkt met verwachtingen dat maakt dat het placebo-effect ook echt werkt. Vergelijk het met de seconden voor je een lekker stukje gebak of snoep in je mond stopt. Je brein bereidt je lichaam dan voor op die heerlijke smaak en... het water loopt je letterlijk in de mond.

Placebo-effecten zien we dan ook niet enkel bij medicijnen: zo kan ook vastgesteld worden dat mensen bijvoorbeeld 'dronken' raken als hen verteld wordt dat ze alcohol drinken maar in feite gewoon limonade krijgen. Ons brein lijkt evolutionair getraind om zo te werken. Het hangt daarom ook maar helemaal af van wat ons brein, wijzelf dus, verwachten van een behandeling of pilletje hoe groot het effect zal zijn.

Zo verwachten we bijvoorbeeld bijna allemaal automatisch dat een injectie van een pijnstiller een groter effect zal hebben dan het slikken van een pil. En wat blijkt? het placebo-effect is inderdaad ook groter als mensen een injectie met een niet-werkende stof krijgen dan als ze een pil met diezelfde stof krijgen. Ook werd aangetoond dat hoe meer pijn mensen hebben hoe groter het placebo-effect zal zijn.

Dit is puur omdat we bij erge pijn nog meer hopen dat welke behandeling we ook krijgen deze onze pijn zal wegnemen.

Alles wat in ons brein speelt heeft natuurlijk te maken met chemische processen. Zo zijn er heel wat studies die aantonen dat het placebo-effect gelinkt is aan de aanmaak van endorfines in onze hersenen. Die endorfines kunnen wel degelijk als een soort medicijn werken voor ons lichaam, zelfs al hebben we dan geen echt medicijn geslikt.

Meer en meer beseffen artsen en gezondheidswetenschappers ook dat het placebo-effect een belangrijke rol kan spelen in het genezingsproces van mensen. Als de gevolgen ervan voor onze gezondheid echt zijn dan is het dus belangrijk dat mensen geloven in de therapie die ze volgen.

Als mensen bijvoorbeeld geloven dat ze hun genezing kunnen bespoedigen door het aanraken van bepaalde kristallen dan is het dus niet in het belang van de patient als artsen dit gaan bestempelen als bijgeloof. Het placebo-effect is in sommige gevallen zelfs beter dan echte medicatie.

Het is het enige medicijn zonder enige bijwerking!

In deel twee van de placebo special (link hieronder) laat ik je een aantal onderzoeken zien. Vragen of opmerking? Laat ze hieronder achter.