Oorzaken, symptomen en behandeling van ijzertekort

Je voelt je een beetje lusteloos en je hebt een bleke huid. Beide duidelijke signalen van een ijzertekort in je lichaam. Een afspraak met de huisarts is dan snel gemaakt en na een kuur met ijzerpillen ben je snel weer de oude.

Het is allemaal zo gemakkelijk, dat we er eigenlijk helemaal niet bij stilstaan dat we dit probleem beter kunnen voorkomen.

In dit artikel ontdek je alles over een ijzertekort, de oorzaken, gevolgen en hoe te voorkomen!

Wat doet ijzer in je lichaam?

IJzer speelt een hele belangrijke rol in je lichaam, en speciaal voor je bloed. Laten we allereerst even op een rijtje zetten welke rol ijzer speelt in je lichaam:

• IJzer zorgt in je lichaam voor het aanmaken van afweerstoffen die op hun beurt weer zorgen voor het afbreken van schadelijke stoffen die je lichaam binnendringen. Een gebrek aan ijzer betekent dus direct dat je afweersysteem niet optimaal functioneert.
• Het metaal ijzer is van wezenlijk belang voor je bloed. In je bloed zit hemoglobine, een eiwit wat in je rode bloedcellen aanwezig is. Hemoglobine is uiteindelijk verantwoordelijk voor het vervoeren van de zuurstof naar alle delen van je lichaam. IJzer is essentieel voor het aanmaken en functioneren van de hemoglobine. Je kunt je dus voorstellen dat een gebrek aan ijzer direct zal resulteren in snel moe zijn, omdat er minder efficiënt zuurstof vervoerd kan worden.

IJzer is een metaal wat uiteraard niet door het lichaam zelf aangemaakt wordt. Je moet het dus dagelijks in je voedingspatroon opnemen. Afhankelijk van je geslacht en je lichaamsbouw, heb je dagelijks een hoeveelheid van 8 tot 15 milligram ijzer nodig (1). Vrouwen die zwanger zijn hebben nog wat meer nodig.

Als je je niet aan de dagelijks aanbevolen hoeveelheid houdt, zal je ijzervoorraad gaan dalen tot het moment dat er écht een tekort ontstaat. Directe gevolgen zijn dan algemene lusteloosheid en moeheid door het minder efficiënt kunnen vervoeren van zuurstof in het lichaam. Dit, samen met de verminderde weerstand, kan zorgen voor verschillende kwaaltjes die vaak op zichzelf staand worden gezien, maar duidelijke signalen zijn voor een ijzertekort. Maar hierover later meer.

Oorzaken van een ijzertekort

IJzer is dus erg belangrijk voor je lichaam. Om beter te kunnen begrijpen wat je hieraan kunt doen, is het belangrijk om kennis te hebben van de oorzaken van een ijzertekort.

Allereerst even het verschil tussen de geslachten in verband met ijzertekort. Vrouwen, en dan met name als ze zwanger zijn, hebben over het algemeen een grotere behoefte aan ijzer dan mannen. Zwangere vrouwen moeten natuurlijk dit belangrijke metaal delen met het ongeboren kindje!

Ook de menstruatie van de vrouw speelt hierin een grote rol. Bij dit maandelijkse bloedverlies moet er nieuw bloed aangemaakt worden, waar natuurlijk extra ijzer voor beschikbaar moet zijn.

Natuurlijk krijg je last van ijzertekort als je niet genoeg ijzerhoudende voeding eet. Denk hierbij aan bepaalde groenten, vlees, vis en brood. Hier komen we straks op terug. Naast een ijzertekort door een verkeerd voedingspatroon, kan een tekort aan dit metaal ook ontstaan door andere oorzaken. Laten we deze even op een rijtje zetten:

• Er zijn een aantal chronische aandoeningen die de opname van ijzer door het lichaam minder efficiënt laten verlopen of zelfs helemaal laten stoppen. Het ijzertekort is dus in zo’n geval te wijten aan de chronische aandoening.
• Ook door het volgen van een dieet, in de meeste gevallen om af te vallen, kan zorgen voor een ijzertekort. Veel dieten kenmerken zich door een eenzijdige voeding waardoor niet alleen een tekort aan ijzer een problemen kan geven.
• Als je last hebt van een eetstoornis kan er ook een tekort aan ijzer ontstaan. Bij een eetstoornis is er vaak een gebrek aan een gezond en gevarieerd voedingspatroon.
• Als je net een operatie hebt gehad, of een verwonding wat gepaard gegaan is met het verliezen van veel bloed, ontstaat er acuut een tekort aan ijzer. Er moet immers nieuw bloed aangemaakt worden, dus is er ook direct ijzer nodig.

Kwaaltjes die wijzen op een tekort aan ijzer

Een tekort aan ijzer wordt vaak pas vastgesteld na een onderzoek door de huisarts. Logisch, maar je kunt zelf al heel veel herkennen aan jezelf. Er zijn namelijk verschillende kwaaltjes die vaak op zich worden gezien en verder geen aandacht aan besteed wordt. Maar als je verder kijkt, dan zijn veel kwaaltjes een duidelijk signaal dat er een tekort aan ijzer in het lichaam is (2):

• Onregelmatige hartslag: Doordat het transport van zuurstof niet meer efficiënt gaat bij een ijzergebrek, zal het hart sneller gaan pompen om toch de klus gedaan te krijgen. Dit overwerken kan uiteindelijk leiden tot hartruis en een onregelmatige hartslag. Overigens moet ik er wel bij zeggen dat dit pas kan gaan gebeuren als je al lange tijd en extreme vorm van bloedarmoede hebt.
• Bleke huid: Het is de hemoglobine die verantwoordelijk is voor de rode kleur van het bloed, dus ook voor de gezonde kleur van je huid. Een bleke huid wordt vaak gezien als een teken dat er iets aan de hand is. En dat is helemaal terecht! Door een gebrek aan ijzer zal de kleur van de hemoglobine, dus van je bloed en je huid, gaan veranderen. Dit is vooral direct te zien aan de kleur van de lippen, het tandvlees en de binnenkant van je oogleden.
• Algemene moeheid: Het meest herkenbare, en tevens het meest voorkomende, kwaaltje wat kan duiden op een gebrek aan ijzer is een algeheel gevoel van uitputting. Duidelijk herkenbaar, maar tegelijkertijd ook erg lastig. Is de moeheid te wijten aan een lange werkdag? Heb je het gewoon druk en slaap je slecht? Natuurlijk ga je jezelf dan moe voelen, maar dat zegt nog niks over een eventueel gebrek aan ijzer. Maar als deze moeheid samengaat met een gevoel van échte zwakheid, een geïrriteerd gevoel en heb je moeite met concentreren? Dan is de kans erg groot dat je een gebrek aan ijzer hebt.
• Angstige gevoelens: Als je lichaam een gebrek aan zuurstof heeft, zijn er ook gevolgen voor het zenuwstelsel. Het zenuwstelsel komt in een hogere versnelling te staan waardoor je erg gevoelig wordt. Dit, in combinatie met een hoger hartritme, zorgt voor een gevoel wat normaal helemaal niet bij je past. Een soort ‘vlucht-of-vecht’ gevoel.
• Problemen met de schildklier: Als er sprake is van een ijzertekort, zal de schildklier worden vertraagd en zal de spijsvertering minder efficiënt verlopen. Veel mensen die een probleem hebben met de schildklier, weten dit vaak niet. In de medische wereld worden cijfers genoemd van 60%. Schrikbarende cijfers! Als je onverwacht en zonder aanwijsbare reden aankomt, geen energie hebt en eventuele je temperatuur lager is dan normaal, neem dan zo snel mogelijk contact op met je huisarts!
• Haaruitval: Door het tekort aan ijzer zal er minder zuurstof in het lichaam beschikbaar zijn. De zuurstof die dan wél beschikbaar is, wordt naar de vitale onderdelen van het lichaam vervoert, en je haar is daar beslist géén onderdeel van! Direct gevolg: Je haren gaan uitvallen. Maar raak niet direct in paniek als je een haar in het doucheputje vindt, want je verliest op een gemiddelde dag ruim 100 hoofdharen.

IJzer in je eten

Om voldoende ijzer binnen te krijgen, tenminste op een natuurlijke manier, is een gezond en gevarieerd voedingspatroon van groot belang. Alweer een reden om goed te eten! Voor wie dus regelmatig groente en fruit eet, aangevuld met vis, vlees en noten, voorziet automatisch in de ijzerbehoefte van het lichaam.

Kijk eens kritisch naar je eigen voedingspatroon, en check het met het volgende lijstje om helemaal zeker te zijn dat je regelmatig ijzerhoudend eten op het menu hebt staan:

*Melkproducten neem ik zelf niet omdat er zat alternatieven zijn! 

Vitamine C

Om het ijzer op te kunnen nemen in je lichaam, heb je ook nog eens vitamine C nodig. Zonder vitamine C kun je ijzer eten wat je wilt, maar zal het maar mondjesmaat door het lichaam opgenomen worden. Iedere dag een versgeperste sinaasappel is al voldoende. Maar vitamine C kun je natuurlijk ook vinden in peren, appels, druiven en alle het andere verse fruit.

Vitamine C is niet alleen belangrijk voor de opname van het ijzer, maar is in het algemeen van groot belang voor je lichaam.

Voedingssupplementen

Mensen die een ijzertekort hebben naar aanleiding van bijvoorbeeld een chronische ziekte kunnen teruggrijpen op ijzersupplementen die door een arts voorgeschreven kunnen worden. Juist deze ijzersupplementen zorgen voor de broodnodige extra aanvoer van ijzer waardoor het lichaam beter kan functioneren, ondanks de chronische ziekte.

Een nadeel van deze supplementen is het feit dat het een grote belasting is voor je maag. Mochten hierdoor problemen ontstaan, dan kan je behandelend arts ook besluiten om ijzer toe te dien via een intramusculaire injectie. Nadeel hiervan is weer dat er regelmatig gecontroleerd moet worden om het ijzer op peil te houden.

Tot slot…

Zoals je uit dit artikel begrepen hebt zijn er, naast de bekende moeheid en de bleke huid, veel signalen die kunnen duiden op een ijzertekort. Negeer deze signalen niet en onderneem actie door een afspraak met je huisarts te maken. Of beter nog: pas je voedingspatroon aan zodat een ijzertekort niet eens de kans krijgt in je lichaam!1. http://www.norden.org/en/publications/publikationer/2014-002