Een paniekaanval is een plotselinge toename van overweldigende angst en paniek. Je hart bonst en gaat tekeer en je kunt niet goed meer ademen. Het kan voelen alsof je doodgaat of gek aan het worden bent. Onbehandelde paniekaanvallen kunnen leiden tot een paniekstoornis en andere problemen. Zij kunnen zelfs ertoe leiden dat je je normale activiteiten niet meer kunt uitvoeren. Maar paniekaanvallen kunnen worden genezen en hoe eerder je hulp zoekt, hoe beter dat is. Met de behandeling kun je de symptomen van paniek verminderen of elimineren en weer de controle over je eigen leven krijgen.

Wat is een paniekaanval?

Een paniekaanval is een plotselinge toename van overweldigende angst die zonder waarschuwing komt en waar vaak ook geen voor de hand liggende reden voor is. Het is veel intenser dan het gevoel van 'stress' wat de meeste mensen ervaren. Symptomen van een paniekaanval zijn onder meer:

• Verhoogde hartslag
• Moeite met de ademhaling, gevoel alsof je "niet genoeg lucht krijgt"
• Angst die bijna verlammend is
• Duizeligheid, licht in je hoofd of misselijkheid
• Beven, zweten, trillen
• Gevoel alsof je stikt, pijn op de borst
• Opvliegers of plotselinge koude rillingen
• Tinteling in de vingers of de tenen ("prikkend gevoel of gevoel van steken")
• Je vreest dat je gek wordt of op het punt staat om te sterven

Je herkent dit waarschijnlijk als het klassieke 'vlucht-of-vecht-respons’ dat mensen ervaren wanneer ze in gevaar zijn. Maar tijdens een paniekaanval komen deze symptomen uit het niets op. Ze komen in allerlei ongevaarlijke situaties voor en het kan zelfs gebeuren terwijl je slaapt.

Naast de bovenstaande symptomen heeft een paniekaanval ook nog de volgende tekenen:

• het komt plotseling op, zonder enige waarschuwing en er is geen manier om het te stoppen.
• het niveau van angst is veel te hoog in verhouding tot de werkelijke situatie; vaak heeft het in feite helemaal niets met elkaar te maken.
• het gaat na een paar minuten over want het lichaam kan het 'vecht-of-vlucht-gevoel’ niet langer ondersteunen. Het kan zich echter wel uren herhalen.

Een paniekaanval is niet gevaarlijk, maar het kan angstaanjagend zijn omdat het 'gek' en 'onbeheerst' voelt. Een paniekstoornis is angstaanjagend door de paniekaanvallen waarmee het gepaard gaat en ook omdat het vaak leidt tot andere complicaties zoals fobieën, een depressie, drugsgebruik, medische complicaties of soms zelfs zelfmoord. De effecten hiervan kunnen variëren van mild tot het totale onvermogen om nog normaal te kunnen meedraaien in de maatschappij.

In feite komen de fobieën, die mensen met een paniekstoornis ontwikkelen, niet door angsten voor werkelijke voorwerpen of gebeurtenissen, maar door de angst voor een andere aanval. In deze gevallen zullen mensen bepaalde objecten of situaties vermijden omdat ze bang zijn dat deze dingen een andere aanval zullen veroorzaken.

Is het een hartaanval of een paniekaanval?

De meeste symptomen van een paniekaanval zijn fysiek en vaak zijn deze symptomen zo ernstig dat je denkt dat je een hartaanval hebt. In feite gaan veel mensen die een paniekaanval krijgen, vaak naar de dokter of naar de eerste hulp in een poging om een behandeling te krijgen omdat ze geloven dat er een levensbedreigend medisch probleem is. Hoewel het belangrijk is om eventuele medische oorzaken van symptomen zoals pijn op de borst, hartkloppingen of ademhalingsproblemen uit te sluiten, is het vaak een paniekaanval die over het hoofd gezien wordt als een potentiële oorzaak en niet andersom.

De symptomen van een paniekstoornis

Je lijdt aan een paniekstoornis als je:

• Veelvuldig, onverwachte paniekaanvallen ervaart, die niet gekoppeld zijn aan een specifieke situatie.
• Je erg bang bent om weer een paniekaanval te krijgen.
• Je als gevolg van de paniekaanvallen anders gaat gedragen, zoals bijvoorbeeld het vermijden van plaatsen waar je eerder een aanval hebt ervaren.

Terwijl een paniekaanval slechts een paar minuten kan duren, kunnen de effecten van de ervaring een blijvende indruk achterlaten. Als je een paniekstoornis hebt, kunnen de terugkerende paniekaanvallen een emotionele tol gaan eisen. De herinnering aan de intense angst en de paniek, die je tijdens de aanval voelde, kan je zelfvertrouwen negatief beïnvloeden en kan je dagelijkse leven ernstig verstoren. Uiteindelijk leidt dit tot de volgende symptomen van een paniekstoornis:

Anticiperende angst - in plaats van je ontspannen te voelen en tussen de paniekaanvallen weer tot rust te komen, voel je je constant angstig en gespannen. Deze angst vloeit voort uit een angst voor toekomstige paniekaanvallen. Deze 'angst voor angst' is er continu en kan je extreem van slag maken.

Fobische vermijding - je begint bepaalde situaties of omgevingen te vermijden. Dit vermijden kan gebaseerd zijn op de overtuiging dat de situatie die je vermijdt een vorige paniekaanval heeft veroorzaakt. Of je kunt plaatsen vermijden waar je bijna niet weg kunt in het geval dat er iets gebeurt of waar geen hulp beschikbaar zou zijn als je een paniekaanval hebt. In het uiterste geval wordt deze fobische vermijding zelfs omgezet in agorafobie.

Een paniekstoornis met agorafobie

De meeste mensen denken dat agorafobie een ​​angst voor openbare plaatsen en open ruimtes is. Maar het is nu bekend dat je ook agorafobie als een complicatie van paniekaanvallen kunt ontwikkelen. Als je agorafobisch bent, ben je bang om een paniekaanval te krijgen in een situatie waarin ontsnapping moeilijk of beschamend zou zijn. Je kunt ook bang zijn dat je in het geval van een paniekaanval geen hulp zult krijgen.

Vanwege deze angsten begin je steeds meer situaties te vermijden. Je kunt bijvoorbeeld locaties zoals winkelcentra of sportvelden vermijden. Je kunt ook auto's, vliegtuigen, metro's en andere voertuigen gaan vermijden. In ernstige gevallen kun je je huis bijna niet meer uit komen.

Hoewel agorafobie zich op elk moment kan ontwikkelen, verschijnt het meestal binnen een jaar na de eerste terugkerende paniekaanvallen.

Situaties of activiteiten die je waarschijnlijk zult vermijden als je agorafobie hebt:

• Ver weggaan van huis of op pad gaan zonder een "veilig" persoon om je heen
• Fysieke inspanning - omdat je gelooft dat het een paniekaanval kan veroorzaken
• Naar plaatsen gaan waar ontsnapping niet makkelijk is, zoals bijvoorbeeld restaurants, theaters, winkels of het openbaar vervoer
• Plaatsen waar het beschamend zou zijn om een ​​paniekaanval te krijgen zoals bijvoorbeeld een sociale bijeenkomst
• Eten of drinken van iets dat mogelijk paniek kan veroorzaken zoals alcohol, cafeïne of bepaalde voedingsmiddelen of medicijnen

Oorzaken van een paniekstoornis

Hoewel de exacte oorzaken van paniekaanvallen en van een paniekstoornis nog onduidelijk zijn, zie je wel dat paniekaanvallen vaak voorkomen bij meerdere mensen in gezinnen. Er lijkt ook een verband te bestaan met belangrijke levensovergangen zoals bijvoorbeeld het afstuderen aan de universiteit en het beginnen aan een nieuwe baan of het trouwen en een baby krijgen. Ernstige stress die vaak komt kijken bij nieuwe gebeurtenissen in je leven zoals verhuizen, het kopen van een huis, het aangaan van een nieuwe relatie maar ook het overlijden van een geliefde, een scheiding of ontslag kunnen een paniekaanval veroorzaken.

Paniekaanvallen kunnen ook worden veroorzaakt door medische aandoeningen en andere lichamelijke oorzaken. Als je aan symptomen van paniek lijdt, is het belangrijk om een bezoekje aan je arts te brengen zodat die de volgende mogelijkheden kan uitsluiten:

• Mitro valve prolapse is een hartprobleem dat optreedt wanneer een van de hartkleppen niet goed sluit
• Hyperthyreoïdie (een overactieve schildklier)
• Hypoglykemie (een lage bloedsuiker)
• Gevoeligheid voor gebruik van stimulerende middelen zoal het gebruik van amfetaminen, cocaïne, cafeïne
• Bijwerkingen van medicijnen

De behandeling van een paniekaanval

De meeste specialisten zijn het erover eens dat een combinatie van cognitieve- en gedragstherapie de beste behandeling is tegen een paniekstoornis. Medicatie kan in sommige gevallen ook nodig zijn.

Het eerste deel van de therapie is grotendeels informatief; veel mensen zien al verbetering door simpelweg te begrijpen wat een paniekstoornis is en hoeveel andere mensen daar ook last van hebben. Veel mensen die last hebben van een paniekstoornis zijn bezorgd dat hun paniekaanvallen betekenen dat ze "gek worden" of dat de paniek een hartaanval kan veroorzaken. "Cognitieve herstructurering" (veranderen van de manier van denken) helpt mensen om die gedachten te vervangen door meer realistische en positieve manieren om de aanvallen te bekijken.

Cognitieve therapie kan de patiënt helpen om mogelijke triggers voor de aanvallen te identificeren. De trigger is vaak per persoon verschillend en kan iets zijn als een gedachte, een situatie of iets subtiel zoals een lichte verandering in de hartslag. Zodra de patiënt begrijpt dat de paniekaanval niets te maken heeft met de trigger en een op zichzelf staand iets is, begint deze trigger een deel van zijn kracht te verliezen en zal dus ook geen ​​aanval meer veroorzaken.

Mensen met een paniekstoornis zijn vaak banger voor de feitelijke aanval dan dat ze voor de specifieke objecten of gebeurtenissen zijn; hun "angst om te vliegen" is bijvoorbeeld niet dat het vliegtuig zal neerstorten maar dat ze op een plaats, zoals bijvoorbeeld in een vliegtuig, een paniekaanval zullen krijgen en dat er niemand zal zijn om ze te helpen. Anderen zullen geen koffie drinken of naar een benauwde en warme kamer gaan omdat ze bang zijn dat deze de fysieke symptomen een paniekaanval kunnen veroorzaken.

Inter-oceptieve blootstelling kan hen helpen door de symptomen van een aanval (snelle hartslag, opvliegers, zweten enzovoort) in een gecontroleerde omgeving te ervaren en te leren dat deze symptomen niet tot een volledige aanval hoeven te lijden. Gedragstherapie wordt ook gebruikt om om te leren gaan met het vermijden van de situaties in verband met paniekaanvallen. Een zeer effectieve behandeling voor fobieën is de vivo blootstelling, wat eigenlijk zoveel betekent als een angstaanjagende situatie op te delen in kleine beheersbare stappen en ze één voor één uitvoeren totdat de hele situatie onder controle is.

Ontspanningstechnieken kunnen iemand helpen om tijdens een aanval te kalmeren. Deze technieken omvatten een goede ademhaling en een positieve visualisatie. Sommige deskundigen hebben geconstateerd dat mensen met een paniekstoornis sneller ademen dan een gemiddeld persoon en de ademhaling reguleren kan iemand met een paniekaanval helpen om de situatie weer onder controle te krijgen en kan ook toekomstige aanvallen voorkomen.

In sommige gevallen kan het gebruik van medicijnen ook nodig zijn. Anti-angst medicatie maar ook anti-depressiva en soms zelfs hartmedicijnen (zoals bètablokkers) kunnen door een arts worden voorgeschreven om paniek te verminderen en om de onregelmatige hartslag te beheersen.

Tenslotte kan in contact komen met lotgenoten, die ook aan een paniekstoornis lijden, nuttig zijn om de aandoening beter te begrijpen. Het kan therapie niet vervangen maar het kan wel een nuttige aanvulling zijn.

Als je last hebt van een paniekstoornis, kunnen deze therapieën je helpen. Maar je kunt het niet alleen doen; al deze behandelingen moeten worden begeleid en worden voorgeschreven door een psycholoog of een psychiater.

Medicatie tegen paniekaanvallen en een paniekstoornis

Bepaalde geneesmiddelen kunnen worden gebruikt om tijdelijk de symptomen van een paniekstoornis te beheersen of te verminderen. Het behandelt de aandoening niet en het lost het probleem ook niet op. Een geneesmiddel kan in ernstige gevallen nuttig zijn, maar het zou niet de enige behandeling moeten zijn die nagestreefd wordt. Een geneesmiddel is het meest effectief in combinatie met andere behandelingen, zoals een therapie en levensstijlveranderingen, die de onderliggende oorzaken van de paniekstoornis kunnen aanpakken.

De medicijnen die gebruikt worden voor de behandeling van paniekaanvallen en een paniekstoornis zijn onder meer:

• Het duurt een paar weken voordat ze beginnen te werken, dus je moet ze continu innemen en dus niet alleen tijdens een paniekaanval.
• Dit zijn anti-angst medicijnen die heel snel werken (meestal al binnen 30 minuten tot een uur). Het innemen van deze medicatie tijdens een paniekaanval zorgt voor een snelle vermindering van de symptomen. Benzodiazepinen moeten zorgvuldig worden gebruikt.

Gevolgen van een paniekstoornis

Zonder behandeling kan een paniekstoornis zeer ernstige gevolgen hebben.

Het onmiddellijke gevaar van een paniekstoornis is dat het vaak tot een fobie kan leiden. Dat komt omdat als je eenmaal een paniekaanval hebt ervaren, je de situaties waarin je was op het moment van de aanval zult blijven vermijden.

Veel mensen met een paniekstoornis tonen volledige vermijding van de situatie. Als je bijvoorbeeld een aanval kreeg tijdens het rijden, zul je waarschijnlijk het rijden beginnen te vermijden waardoor je een werkelijke fobie ontwikkelt. In het ergste geval kunnen mensen met een paniekstoornis ook agorafobie - angst om naar buiten te gaan - ontwikkelen omdat ze ervan overtuigd zijn dat ze de situaties, die een aanval kunnen veroorzaken of waar ze geen hulp kunnen krijgen, kunnen vermijden als ze thuis blijven. De angst voor een aanval is dan zo intens dat ze ervoor kiezen om zichzelf thuis op te sluiten.

Zelfs als je deze extreme fobieën niet ontwikkelt, kan je kwaliteit van leven ernstig worden beschadigd door onbehandelde paniekstoornis. Een recent onderzoek toonde aan dat mensen die aan een paniekstoornis lijden:

• Vatbaarder zijn voor alcohol- en drugsgebruik
• Eerder zelfmoordpogingen zullen doen
• Vaker tijd spenderen in het ziekenhuis of op de eerste hulp
• Minder tijd besteden aan hobbies, sport en andere bevredigende activiteiten
• Financieel afhankelijker zijn van anderen
• Emotioneel en fysiek minder gezond zijn dan mensen die hier geen last van hebben
• Bang zijn om meer dan een paar kilometer van huis te rijden

Paniekstoornissen hebben ook economische effecten.

Uit een recent onderzoek bleek bijvoorbeeld dat een vrouw die een baan had waar ze 40.000 euro per jaar verdiende maar waarvoor ze moest reizen. Deze baan ruilde ze in voor een baan dichtbij huis waar ze slechts 14.000 dollar per jaar verdiende.

Andere patiënten hebben ook gerapporteerd dat zij hun baan sneller verliezen of sneller van de bijstand of van bijvoorbeeld hun familie afhankelijk werden.

Niets hiervan hoeft te gebeuren. Een paniekstoornis kan succesvol worden behandeld en de patiënten kunnen gewoon doorgaan met het leven van hun normale levens.

Dingen die je zelf kunt doen tegen paniekaanvallen

In het geval van paniekaanvallen, kunnen een professionele behandeling en therapie een groot verschil maken. Maar er zijn ook een aantal dingen die je zelf kunt doen om jezelf te helpen:

Meer informatie verwerven over paniek en angst.

Meer te weten komen over paniek en angst kan je angst hiervoor al grootendeels verlichten. Dus lees informatie over angst, paniekstoornis en over de vecht-of-vlucht-reactie tijdens een paniekaanval. Je zult dan leren dat de gevoelens die je hebt wanneer je paniek voelt normaal zijn en dat je dus niet gek wordt.

Vermijd roken, alcohol en cafeïne.

Deze middelen kunnen allemaal bij mensen die hiervoor vatbaar zijn paniekaanvallen veroorzaken. Als gevolg daarvan is het verstandig om alcohol, sigaretten, koffie en andere dranken die cafeïne bevatten te vermijden. Als je hulp nodig hebt om te stoppen met roken raadpleeg dan je arts voor tips. Wees ook voorzichtig met medicijnen die stimulanten bevatten, zoals bijvoorbeeld dieetpillen en anti-depressiva.

Leer hoe je je ademhaling kunt controleren.

Hyperventilatie zorgt voor een naar gevoel (zoals licht worden in je hoofd en pijn op de borst) wat de paniekaanval kan verergeren. Diep ademhalen en kalmeren kunnen de symptomen van de paniek verlichten. Door je ademhaling te beheersen, ontwikkel je een vaardigheid die je kunt gebruiken om jezelf te kalmeren als je angstig wordt. Als je weet hoe je je ademhaling onder controle kunt houden heb je ook minder kans om situaties te creëren waar je bang voor bent.

Oefen ontspanningstechnieken.

Wanneer je regelmatig activiteiten zoals yoga, meditatie en progressieve spierontspanning doet, train je de ontspanningsrespons van het lichaam - het tegenovergestelde van de stressrespons bij angst en paniek. En deze ontspanningsoefeningen bevorderen niet alleen ontspanning, maar stimuleren ook gevoelens van vreugde en balans. Dus maak er tijd voor en plan ze in je dagelijkse routine in.

Praat er over met je familie en vrienden.

Angst neemt toe als je je geïsoleerd voelt en daarom moet je regelmatig in contact blijven komen met mensen. Als je weinig vrienden of familie hebt zoek dan naar manieren om nieuwe mensen te ontmoeten en ondersteunende vriendschappen op te bouwen.

Doe regelmatig oefeningen.

Het doen van oefeningen kan op een natuurlijke manier angst verminderen dus probeer op de meeste dagen minstens 30 minuten te bewegen (drie sessies van 10 minuten zijn net zo goed). Probeer te kiezen voor oefeningen waarbij je zowel je armen als benen beweegt. Denk eens aan het maken van een wandeling, hardlopen, zwemmen of dansen.

Krijg voldoende rustige slaap.

Onvoldoende of slaap van een slechte kwaliteit kan je angst erger maken, dus probeer om tenminste zeven tot negen uur goede nachtrust te krijgen. Als je moeite hebt om goed te slapen dan kunnen deze tips om een ​​goede nachtrust te krijgen je helpen.

Tot slot…

Paniekaanvallen zijn beslist niet gevaarlijk, tenminste niet direct. Indirect kunnen regelmatig terugkerende paniekaanvallen wel degelijk grote gevolgen hebben, en in die zin erg gevaarlijk zijn.

Als jij het bovenstaande herkent, dan is het van belang om hulp te zoeken. Een behandeling, wel of niet met medicatie, is dan belangrijk om ernstige gevolgen voor de toekomst te vermijden. Hoe eerder je hiermee begint, hoe beter het is…

Bronnen

hwww.nhs.uk/Conditions/stress-anxiety-depression/Pages/coping-with-panic-attacks.aspx

www.healthline.com/health/how-to-stop-a-panic-attack

www.anxietycentre.com/panic-attack-symptoms.shtml