Het eten van zout is altijd een heel omstreden onderwerp geweest. De één zegt dat zout helemaal niet zo slecht is, de ander zegt dat zout funest is voor je lichaam. In feite hebben ze allebei gelijk. Zout heeft wel degelijk voordelen voor het lichaam. In feite kunnen we er niet zonder. Maar zoals met alles in het leven, wel met mate. Feit is dat we gemiddeld genomen veel te veel zout eten. Dit is vaak niet bewust, want maar een relatief klein deel komt uit de zoutpot op tafel. Het overgrote deel van de rest komt uit industriële producten waar zout gebruikt wordt als smaakversterker en conserveermiddel.
We eten véél te veel zout!
Gemiddeld krijg je per dag ongeveer 10 tot 12 gram zout binnen. Dat is twee keer zo veel als de hoeveelheid die je lichaam werkelijk nodig heeft. Dit zout is als volgt te herleiden:
- 75% komt uit industriële producten, waar het vaak gebruikt wordt als smaakversterker en/of conserveermiddel
- 10% komt uit natuurlijke producten, dus onbewerkte producten.
- 15 % komt uit de zoutpot die in de keuken gebruikt wordt, of altijd op tafel staat.
Zoals eerder gezegd, is zout een broodnodig mineraal waar je lichaam beslist niet zonder kan. Zout is van levensbelang voor het overdragen van de prikkels van de zenuwen. Zonder zout in je lijf kunnen er geen zenuwprikkels doorgegeven worden, met andere woorden: Ook al geven je hersenen opdracht je arm op te tillen, zonder de prikkel om deze boodschap door te geven, zal dat uiteindelijk niet lukken. Hoe graag je dit ook wilt. Ook speelt zout een belangrijke rol in het handhaven van je vochtbalans in het lichaam en ook bij het regelen van de bloeddruk. Hier hebben we direct al een nadeel van het zout te pakken, tenminste van te veel zout: Dit zal leiden tot een té hoge bloeddruk.
Ik heb al even fijntjes opgemerkt at de grootste zoutinname te danken is aan de industriële producten die we allemaal dagelijks eten. Fabrikanten voegen relatief veel zout toe om de smaak te verbeteren. Natuurlijk zijn er ook andere stoffen beschikbaar om de smaak te verbeteren, maar deze zijn vele malen duurder. Zout is een goedkope vervanging voor de échte smaak. Naar mijn mening een hele kwalijke zaak, maar zo steekt het nu eenmaal in elkaar. De meest beruchte producten waar veel zout in zit zijn hartige snacks, chips, gerookte vis, soepen (kant-en-klaar en gedroogd), sauzen, kruidenmixen en natuurlijk de kant-en-klare maaltijden. Deze toevoegingen hebben allemaal met smaak te maken. Maar zout wordt bijvoorbeeld ook aan kaas en vleeswaren toegevoegd om ze houdbaar te maken.
Wist je bijvoorbeeld dat er 2,35% zout in Ketchup zit? En 1,5% in een gemiddelde kant-en-klaar pizza? Dat zijn relatief gigantische hoeveelheden, wat helemaal niks meer met smaak te maken heeft.
Moraal van dit verhaal: Zout is onmisbaar voor het lichaam, maar we eten gewoon té veel hiervan. Oorzaak ligt voor het overgrote deel bij de industrie, daar kan ik heel kort over zijn.
Maar waarom is té veel zout dan zo ongezond?
Ok, we hebben net vastgesteld dat zout onmisbaar is voor het lichaam. Maar een té veel aan zout is ook weer niet goed. Even heel kort de meest voorkomende gevolgen van overmatig zoutgebruik:
Bloedzoutgehalte uit balans
Jazeker, naast het bloedsuikergehalte bestaat er ook een bloedzoutgehalte. Op het moment dat je té veel zout eet, wordt dit door je nieren verwerkt en komt het uiteindelijk in de bloedbaan terecht. Je bloedzoutgehalte wordt direct hoger waardoor je lichaam een signaal geeft dat je moet drinken. Met andere woorden, je krijgt dorst. Als je hier inderdaad gevolg aan geeft, komt er meer vocht binnen wat door de nieren, samen met het overtollige zout, via de natuurlijke manier wordt afgevoerd. Een heel mooi natuurlijk proces, maar door deze extra handeling zullen de nieren extra belast worden, en juist deze extra belasting is niet goed voor je rikketik. Bij consequent overmatig gebruik van zout ga je beslist problemen krijgen met je bloedvaten en met je hart.
Hoge bloeddruk
Jaren lang werd aangenomen dat veel zout eten verantwoordelijk zou zijn voor een té hoge bloeddruk. Deze aanname is inmiddels achterhaald. Bij de meeste mensen met een te hoge bloeddruk zorgde minder zout eten niet voor een daling van de bloeddruk. Toch wordt het principe nog veel toegepast, omdat er ook een deel mensen zijn die gevoelig zijn voor zout, en daar werkt de ‘oude’ aanname dus nog wel. Overigens ligt de grootste oorzaak van een te hoge bloeddruk bij overgewicht en stress. Als je gevoelig bent voor zout, én je hebt een te hoge bloeddruk, dan wordt er aangeraden om niet meer dan 2 gram zout per dag te eten.
Oedeem
Te veel zout eten kan ook de oorzaak zijn van een oedeem. Bij een oedeem is er sprake van vochtophopingen in bepaalde delen van je lichaam door een slechte vochtafvoer. Opgezette enkels is dan onder andere het gevolg.
Tips om minder zout te eten
Ondanks het feit dat er aan verreweg de meeste industriële producten zout wordt toegevoegd, zijn er toch manieren om hier aan te ontsnappen:
- Lees het etiket: Lees voor het kopen altijd eerst het etiket. Ook van de producten waar je een toevoeging van zout beslist niet van verwacht: Verrassing! Het zit er toch in! Vergelijk verschillende merken en je zult zien dat er grote verschillen zijn. Kies uiteraard altijd voor het product met de laagste toevoeging. Wat veel mensen niet weten is het feit dat Natrium en zout niet hetzelfde is. Fabrikanten zetten vaak de hoeveelheid natrium op de verpakking, want dit is altijd lager dan zout. Om de échte toevoeging van zout te berekenen, moet je het natriumgehalte vermenigvuldigen met 2,5.
- Verse producten: Prefereer verse producten boven kant-en-klare producten. Belangrijk om in ieder geval veel groente en fruit te eten. Deze zijn van nature zonder Natrium, of in ieder geval heel natrium-arm. Melk, melkproducten, verse vis en vers vlees zijn ook zeer natrium-arm. Let hier wel op de nadruk ‘vers’. Want bereide vis- en vleeswaren kunnen daarentegen wel weer heel veel zout bevatten!
- Eerst proeven: De zoutpot staat bij veel mensen standaard op tafel, en uit gewoonte wordt eerst rijkelijk zout over het eten gestrooid, zonder eerst te proeven. Tuurlijk, een beetje over de aardappelen, maar er zijn genoeg voedingsmiddelen die helemaal geen zout nodig hebben. Eerst proeven, en dan eventueel de zoutpot opzoeken.
- Andere smaakmakers: In plaats van het eten met zout op smaak te brengen, kun je het ook anders aanpakken. Probeer het eten op smaak te brengen met bijvoorbeeld zwarte peper, ui, look, citroen en verse kruiden. Smaakt uiteindelijk veel beter!
- Bouillon: Een bijna oer-Hollands gebruik is het toevoegen van een bouillonblokje aan de soep. Vergeet dit eens, en maak zelf bouillon van verse groenten. Veel lekkerder en véél minder zout!
- Blikgroenten: Het is mij een heel groot vraagteken, maar toch wordt er zout toegevoegd aan groenten uit blik. Laat deze dus staan, en koop gewoon lekker verse groenten!
- Gewenning: Om nog even over de zoutpot op de tafel door te gaan: als je veel minder zout door het eten gaat doen, zal het in het begin wellicht even wennen zijn. Je smaakpappillen zijn zo gewend aan het zout, dat ze eerst even zullen protesteren. Maar na een paar weken zal je smaak én je lichaam aan de nieuwe situatie gewend zijn en heb je dat zout helemaal niet meer nodig!
- Kruidenmixen: Het is belangrijk om te weten dat kant-en-klare kruidenmixen voor de barbecue, voor de spaghetti of voor de salade, stuk voor stuk ontzettend veel zout bevatten. Maak je eigen kruidenmix met bijvoorbeeld tijm, ui, paprika, koriander, chili, komijn, gember en look. Niet alleen goed voor je gezondheid, maar ook vooral véél lekkerder.
- Fastfood: Ok, we weten allemaal dat fastfood niet echt in de schijf van vijf past. Maar soms is de verleiding wat te groot en ga je toch even een snelle hap in de drive-in halen. Maar besef wel dat juist dit soort eten véél te veel zout bevat.
- Jodiumzout: Als je dan toch zout wilt of moet gebruiken in de keuken of op tafel, verzeker je er dan van dat je jodiumzout neemt. Let duidelijk op de tekst “verrijkt met jodium’. Er zijn ook andere varianten van zout verkrijgbaar zoals zeezout, Fleur du Sel etc. Maar deze varianten bevatten standaard géén jodium, tenzij het op de verpakking staat natuurlijk. Dan is het toegevoegd aan het originele product.
Tot slot
Zout is dus aan de ene kant goed voor je lichaam, maar net als met alcohol, natuurlijk wel met mate. Probeer écht je zoutconsumptie aan banden te leggen door bovenstaande tips ter harte te nemen. Toegegeven, in het begin zal het ‘gemis’ aan zout even moeten wennen. Maar na een paar weken weten je smaakpappillen niet anders meer en ga je (alweer) een gezondere toekomst tegemoet!
