We hebben het een tijdje geleden allemaal kunnen volgen: een aantal schandalen rondom de controle van de voedselketen. Ten eerste de fraude omtrent paardenvlees wat verwerkt werd in producten die verkocht werden als zijnde rundvlees. Direct daarna kwam aan het licht dat een Duitse legbatterij de eieren verkocht met de vermelding dat de eieren biologisch zijn. Administratieve fraude en grote, hele grote commerciële belangen spelen hier een rol.
Paardenvlees wat verkocht werd als rundvlees leidde tot een gigantische rel in Noord-Europa waarbij de fraude zich uitstrekte tot Roemenië, tussenpersonen in Frankrijk en Nederland en foutief geëtiketteerd voedsel in onder andere Duitsland, Frankrijk, Nederland en Noorwegen. Laten we duidelijk zijn: Er is niks mis met het feit dat je paardenvlees eet, dus een gevaar voor de volksgezondheid is er nooit geweest.
Principe kwestie
Het is een kwestie van principe: Om commerciële redenen (lees: meer geld verdienen) werd goedkoop paardenvlees toegevoegd aan rundvlees terwijl dit niet op het etiket stond, maar wel voor de prijs van rundvlees verkocht werd. Lasagne en andere producten werd uit de schappen gehaald, IKEA haalde de beroemde balletjes uit haar restaurants en er volgden allerlei onderzoeken. Onderzoeken waar we tot op heden nog weinig aan hebben, omdat de hele rel een beetje overgewaaid is, en iedereen overgaat tot de orde van de dag. Het zou me niks verbazen dat er nog helemaal niks opgelost is.
De grote vraag blijft natuurlijk hoe dit heeft kunnen gebeuren, en in hoeverre we de controle van de voedselketen nog wel kunnen vertrouwen. Op deze vragen gaan we in deze artikelen géén antwoorden op geven, omdat we nu de focus leggen op de biologische producten. Ook deze producten ondervinden een hele strenge controle van de productie- en de verwerkingsprocessen. Wij, als consument, kunnen alleen maar goed op de betreffende keurmerken letten, om er op die manier zeker van te zijn dat je een écht biologisch kippetje op je bord hebt liggen.
Nog sterker, als je alléén maar gecertificeerde biologische producten zou kopen, hebben de fraudeurs geen enkele kans meer. Dat is de macht van de consument!
In deze driedelige serie over biologisch voedsel gaan we kijken naar alle facetten hiervan: De controle, wie wat controleert, waar je op moet letten bij het kopen van biologisch voedsel en natuurlijk wat de voordelen voor je eigen gezondheid kunnen zijn. Maar eerst gaan we kijken naar de term ‘Biologisch’. Wat dit precies inhoudt en wat bijvoorbeeld de verschillen zijn met ‘FairTrade’ en de term ‘Scharrel’.
De term Biologisch
De veelgebruikte term ‘biologisch’ heeft in principe niets te maken met smaak en kwaliteit van het product. Het heeft duidelijk alléén betrekking op de landbouwmethode. Hiervoor zijn regels gemaakt waaraan iedere boer zich moet houden voordat deze zijn bedrijf en zijn producten ‘biologisch’ mag noemen. De regels hebben betrekking op de omgang met de natuur, het milieu en het dierenwelzijn.
Ondanks dat de smaak en kwaliteit van het product zelf niet gecontroleerd worden, mag het duidelijk zijn dat, met name door het niet gebruiken van pesticiden en groeihormonen, de smaak beter zal zijn. Daarnaast is het nuttigen van biologisch voedsel ook beter voor je lichaam. Want gebruikte pesticiden en groeihormonen bij een niet-biologische productie zal je uiteindelijk in het eindproduct terugvinden.
Algemene kenmerken van biologische landbouw
Biologische landbouw kent een hele strenge regelgeving, voordat het etiket ‘bio’ aan het product toegevoegd mag worden. De belangrijkste kenmerken van biologische landbouw zijn:
- Het gebruik van biologisch voer.
- Vrije uitloop van vee.
- De veehouderij moet haar manier van werken afstemmen op de natuurlijke behoefte van de dieren.
- Het gebruik van genetisch gemanipuleerde organismen is ten strengste verboden.
- Bij voorkeur gebruiken van ter plaatse aanwezige hulpbronnen, zoals organische mest of veevoer dat op dezelfde boerderij is geproduceerd.
- De keuze van diersoorten en gewassen zal afgestemd zijn op de lokale omstandigheden, en op een natuurlijke manier bestand zijn tegen ziektes.
- Het gebruik van chemisch-synthetische pesticiden en meststoffen, antibiotica voor vee, voedingsadditieven, technische hulpstoffen en andere toevoegingen zijn ten strengste verboden. Voor de stoffen die wel toegestaan zijn, gelden zeer strenge beperkingen
De 4 beginselen van biologische landbouw
De biologische landbouw gaat uit van 4 belangrijke beginselen, die allemaal gericht zijn op het welzijn van natuur, mens en dier. Tevens is de interactie en de invloed op elkaar van groot belang. Laten we deze beginselen eens stuk voor stuk onder de loep nemen:
- Het beginsel van ecologie
De biologische landbouw is gebaseerd op levende ecologische systemen en kringlopen, en het proces moet met deze systemen meewerken, instandhouden of versterken. Met andere woorden: Alle bedrijven die iets met biologische productie te maken heeft, moet het gezamenlijke milieu centraal stellen. Hieronder wordt verstaan: landschap, klimaat, groeiplaats, biodiversiteit, lucht en water.
- Het beginsel van gezondheid
De gezondheid van individuen en gemeenschappen moeten altijd als onderdeel van de ecosystemen beschouwd worden. Deze gezondheid is niet alleen die van de mens, maar ook die van de bodem, dieren, planten en natuurlijk de planeet aarde zelf. Het is natuurlijk onbetwistbaar dat gezonde gewassen alleen kunnen groeien op een gezonde bodem. En gezonde producten ondersteunen de gezondheid van mens en dier.
- Het beginsel van zorg
Om de gezondheid en welzijn van de huidige generatie en de toekomstige generaties te kunnen waarborgen, moet de biologische landbouw de nodige voorzorgsmaatregelen verantwoordelijkheden nemen. Dit is de kern van het beheer, de ontwikkeling en de technische keuzes voor de biologische landbouw.
- Het beginsel van billijkheid
Dit beginsel moet de billijkheid waarborgen dat bijvoorbeeld dieren in staat moeten zijn om hun natuurlijke gedrag te kunnen vertonen, en dat het beheer van natuurlijke hulpbronnen op een sociaal en rechtvaardige manier plaats moet vinden.
Het verschil tussen ‘Biologisch’ en ‘FairTrade’
Een veel gehoorde vraag is over het verschil tussen deze twee termen. Het verschil zit in de basis, en is eigenlijk heel eenvoudig: FairTrade staat voornamelijk voor het welzijn van de boeren die een eerlijke prijs moeten hebben om het product te kunnen maken en te leveren. Biologisch staat meer voor het welzijn van de dieren, het milieu en de natuur. Er is dus een duidelijk verschil tussen deze twee. Dat neemt overigens niet weg dat het theoretisch voor kan komen dat een product zowel FairTrade als Biologisch kan zijn. Je vindt dan beide logo’s op de verpakking.
Het verschil tussen ‘Biologisch’ en ‘Scharrel’
Voor wat betreft wetgeving is er een groot verschil tussen deze twee: Biologisch is op Europees niveau wettelijk vastgesteld, terwijl de regels voor scharrelproducten gebaseerd zijn op Nederlandse publiek private afspraken. Beide kom je dus tegen in de Nederlandse schappen. In het algemeen komt de regelgeving voor beide producten redelijk overeen. Maar als het om diervriendelijkheid gaat, wint het biologische product het van een scharrelproduct.
We zetten even de belangrijkste verschillen op een rijtje:
Scharrel- en biologische kippen
- Het binnen verblijf van kippen is bij scharrelkippen gesteld op 13 per vierkante meter, terwijl biologische kippen met z’n tienen op een vierkante meter leven.
- Bij scharrelkippen is een buitenloop soms mogelijk op een ruimte van 1 vierkante meter per kip. Bij biologische kippen is buitenloop^altijd mogelijk, op een ruimte van maximaal 4 vierkante meter per kip.
- Preventieve antibiotica is bij scharrelkippen toegestaan, terwijl dit bij biologische kippen ten strengste verboden is.
- Een scharrelkip wordt geslacht op een leeftijd van 56 tot 63 dagen. Bij een biologische kip is dit 81 tot 87 dagen.
Scharrel- en biologische eieren
- Het aantal legkippen van scharreleieren per vierkante meter is 9, terwijl biologische legkippen met z’n zessen op een vierkante meter leven.
- Bij een scharrelei is buitenloop niet altijd mogelijk, terwijl bij een biologische legkip een buitenloop altijd mogelijk is.
- De scharreleieren kun je herkennen aan de code ‘2’, terwijl je een biologisch ei kunt herkennen aan de code ‘0’. Deze code staat op ieder ei afgedrukt.
Scharrel- en biologisch varkensvlees
- Een scharrelvarken heeft een leefruimte van 1,’ vierkante meter, terwijl een biologisch varken 2,4 vierkante tot haar beschikking heeft.
- Het knippen van de staart is bij een scharrelvarken toegestaan, terwijl dit bij een biologisch varken verboden is.
- De speentijd van een biologisch varken is langer dan die van een scharrelvarken.
Opvallend in deze lijst is de buitenloop van legkippen van scharreleieren. De naam impliceert een ‘scharrelende’ kip, en wekt de indruk bij de consument dat deze kip dus voor een groot deel van de tijd lekker buiten kan lopen (scharrelen). Dit is dus een zeer bedenkelijke vorm van marketing die beslist niet beantwoord aan de verwachting die de naam geschapen heeft bij de consument.
De voordelen van biologisch eten
Het eten van biologisch voedsel heeft allerlei voordelen. Niet alleen voor het milieu en voor het dierwelzijn, maar ook voor jezelf. Denk bijvoorbeeld eens aan de geweldige start die je aan je baby geeft, als je zelf biologisch eet. Dit gezondheidsvoordeel geef je door aan je nieuwe wereldburger. Hoe dit allemaal in elkaar steekt, lees je in het tweede deel van deze special over biologisch eten.
Klik hieronder om deel 1 te lezen:
Bio special deel 2: De voordelen van écht biologisch eten
Mooi informatief artikel!