Vakantie: Wat te doen tegen insectenbeten

Tijdens de vakantie ben je lekker actief, meestal buiten. Genieten van de zon en de natuur. Je gaat lekker wandelen in de bergen of door het bos. Door de aangename warmte ben je in de meeste gevallen erg luchtig gekleed. Om kort te gaan:

Dé ideale omstandigheden voor insecten om de blote huid op te zoeken en lekker te gaan prikken. Het schijnt onlosmakelijk verbonden te zijn met vakantie en een lekkere temperatuur, maar vervelend is het wel.

Er zijn vele soorten insecten die kunnen prikken of bijten. Je kunt in de meeste gevallen de insecten wel herkennen, maar als deze alweer verdwenen is, kun je aan het wondje meestal wel zien wat voor insect het geweest moet zijn.

In dit artikel zet ik de meest voorkomende insecten met hun beten en de bijbehorende behandelingen op een rijtje. Ook kun je hier informatie vinden over hoe je insectenbeten en prikken zo veel mogelijk kunt voorkomen.

Ze bijten of ze steken

Er is een duidelijk verschil tussen insecten die bijten en insecten die steken. Natuurlijk zijn het bijen en wespen die steken, maar weet jij of een spin steekt of bijt? Laten we de definities eens bekijken:

• Een insectenbeet wordt veroorzaakt door een insect die oppervlakkig bijt in de opperhuid. Ze doen dit om zich te voeden met menselijk bloed. Het speeksel van het insect komt in contact met de huid, die hierop gaat reageren. De reactie is meestal erg lokaal, met hele minieme en lokale symptomen. Omdat deze beet in de meeste gevallen erg oppervlakkig is, voel je er in de meeste gevallen weinig van. Pas als het een beetje begint te jeuken, en je de neiging hebt om te krabben, merk je pas als je gebeten bent. Dit soort beten worden in de meeste gevallen veroorzaakt door vlooien, dazen, muggen, luizen of bedwantsen. In de meeste gevallen is een insectenbeet niet giftig.
• Een insectensteek is even een klein graadje erger. Zoals de naam al zegt, is het een duidelijke steek, met een angel, wat doordringt tot in de onderhuid. Daardoor is een prikje meestal pijnlijk, zeker op het moment dat er gestoken wordt. In de meeste gevallen wordt je gestoken omdat het insect zich wil verdedigen. Het gebeurt maar heel zelden dat een insect steekt uit pure agressie. Hommels, mieren en natuurlijk bijen en wespen zijn hier meestal verantwoordelijk voor. Dit zijn de soorten die een angel hebben, samen met een gifklier die via de angel het gif in de onderhuid pompt. In de meeste gevallen is een insectensteek giftig.

Om het even wat complexer te maken: Er zijn insecten die zowel kunnen steken als bijten. Ze kunnen zich hierdoor voeden en ook nog verdedigen. Denk hierbij aan luizen, vlooien, dazen en muggen.

Ze zijn giftig of niet-giftig

Er is ook een onderverdeling in giftige- en niet giftige steken en beten.

• Giftige steken worden meestal veroorzaakt door wespen, bijen, horzels, hommels en heel soms door bepaalde soorten mieren of spinnen. Het is een beetje afhankelijk van het soort gif en natuurlijk de hoeveelheid, maar er kunnen 2 soorten reacties optreden:
  • Allergische reactie van het lichaam: Bij een allergische reactie is het complete immuunsysteem betrokken. Er ontstaat een ontsteking wat, bij een gebrek aan behandeling, tot anafylaxie kan leiden. Bij ongeveer 15% van de Nederlandse bevolking kan een allergische reactie ontstaan naar aanleiding van een giftige steek of beet.
  • Lokale reactie van de huid: Als je niet overgevoelig bent voor de giftige stof, ontstaat er ‘alleen’ maar een toxische reactie van de huid, die meestal erg lokaal blijft. In tegenstelling van de allergische reactie, is bij een lokale reactie het immuunsysteem niet betrokken, tenminste niet in eerste instantie. Er kan ook, met name bij kinderen, een soort ‘pseudo-allergische’ reactie optreden. Dit is een heftige reactie op het gif, maar is beslist niet een allergie.
  • Niet-giftige beten komen in de meeste gevallen van teken, luizen, muggen, schurftmijten en vlooien. Het doel van deze beestjes is om zich te voeden met het smakelijke menselijke bloed. Ook hierdoor zal een huidreactie ontstaan, maar dit is bij lange na niet zo erg als bij een giftige beet of steek. Maar dat wil niet zeggen dat een insectenbeet helemaal ongevaarlijk is, want er kunnen ook ziektes overgedragen worden, alleen maar door het contact met het insect. Dit is speciaal het geval bij luizen, vlooien, hooimijten, vogelmijten en huisstofmijten. Maar de meest bekende gevallen zijn natuurlijk de teek, waarbij de kans op de ziekte van Lyme aanwezig is, en de TseeTsee vlieg waarbij de kans op slaapziekte aanwezig is.

Soorten insecten en hun bijbehorende beten en steken

Het is, met name bij kinderen, van belang om te weten welk insect de beet of steek heeft aangebracht. Dit is van belang om een eventuele latere behandeling zo gericht mogelijk te laten verlopen, met de beste resultaten voor herstel.

• Hommels: Deze horen uiteindelijk tot de groep van de bijen. Over het algemeen zijn hommels minder agressief, en steken dus maar zelden. Het grote verschil met de bijen is het feit dat de hommel een gladde angel bezit, waardoor deze meerdere keren kan steken. Het kleine blaasje met gif is wel aanwezig. Een hommel kan dus meerdere keren steken en gif afgeven, zonder dat ze er aan dood gaan.
• Bijen: De bijen steken over het algemeen alleen als ze zich bedreigd voelen. Als je een bij tegenkomt, is het dus zinloos om te gaan slaan, want dan worden ze agressief en gaan ze juist steken. Als je ze met rust laat, hoe moeilijk dat ook is, zal er in de meeste gevallen niks gebeuren. De angel van een bij heeft weerhaakjes. Op het moment dat je gestoken wordt, trek de bij zich daarna terug waardoor de angel, samen met een gifblaasje, afscheurt. De bij vliegt verder, maar zal binnen enkele minuten sterven. Het gifblaasje, wat je kunt zien zitten aan het uiteinde van de angel, blijft tot maximaal 1 minuut doorpompen om het gif helemaal in je huid te pompen. Het is dus zaak om deze zo snel mogelijk te verwijderen. Ga deze angel niet verwijderen met twee vingers, want dan druk je het gifblaasje in één keer leeg, en dat is niet de bedoeling. Probeer de angel te verwijderen met je nagel, of met de botte zijde van een mes. Gebruik daarna een zuigpompje om zo veel mogelijk gif weer uit de huid te verwijderen. Een steek van een bij kan erg pijnlijk zijn, speciaal voor kinderen. De huid kan behoorlijk gaan zwellen en er kan nog dagenlang pijnlijk blijven.
• Wespen: In tegenstelling tot de bijen, hebben wespen een gladde angel en kunnen tot wel tien keer steken, zonder dat ze daar zelf last van hebben. Iedere keer als een wesp steekt, wordt er een klein beetje gif afgegeven. Het is bij wespen belangrijk om te weten dat de geur van het gif ook weer andere wespen aantrekt die weer de neiging hebben om te gaan steken. Het kan dus voorkomen dat je, na een eerste steek, door meerdere wespen gestoken wordt. In de beleving van veel mensen wordt je dan ‘aangevallen’. Ook hier geldt dat je de gevolgen kunt verminderen door het gif uit te zuigen met de mond of met een speciaal zuigpompje.
• Rode mieren: Deze mierensoort kan zowel bijten als steken. Dit is op het eerste oog moeilijk waarneembaar, omdat de symptomen erg op elkaar lijken. Na de prik wordt de huid rood, en ontstaat er rondom de plek van de prik een lichtrood gebied. Het prikplekje zelf kan in sommige gevallen wit worden. Op het moment dat je door een rode mier gestoken wordt, is dat erg vervelend. Het kan pijn doen, en jeuken, maar er zijn verder geen gevaren aan verbonden.
• Bedwantsen: Voor de meeste reizigers kunnen bedwantsen een ware plaag zijn. Als er eenmaal bedwantsen in je kleren en in je bed zitten, is het noodzaak om alles heel heet te wassen. In de meeste gevallen moet je dan ook nog eens het hotel verlaten. De beten van dit kleine beestje verdwijnt niet erg snel, en kan erg pijnlijk zijn. Om dan nog maar te zwijgen van de jeuk. Gelukkig zijn de beten niet gevaarlijk. Het enigste gevaar wat er kan ontstaan is een infectie als gevolg van het krabben.
• Vlooien: Vlooienbeten zijn te herkennen aan de typerende rode uitslag van de huid. De meest favoriete plekjes van de vlooien zijn de elleboog- en de knieholtes. Vlooienbeten jeuken enorm, en kunnen zelfs bloedingen veroorzaken. De beste remedie is om er een verzachtende zalf op te smeren en proberen om niet te krabben!
• Muggen: Iedereen heeft wel eens een muggenbeet gehad. Je weet wel, die beestjes die in de nacht lekker door je slaapkamer zoemen. Deze zoemer is nagenoeg overal ter wereld aanwezig, dus echt vermijden is geen optie. De steken van de muggen kunnen vreselijk jeuken en er komen allemaal kleine rode bultjes op je huid. Het grote probleem is het volgende: Hoe meer je krabt, hoe meer het gaat jeuken. Hoe moeilijk dit ook is, blijf er af!
• Oogstmijten: De beten van de oogstmijt zijn op zich pijnloos, maar veroorzaken wel ontzettend veel jeuk. De beten zijn niet gevaarlijk, maar kunnen wel veel jeuk veroorzaken. De oogstmijt, of red bugs, of Chiggers, zijn in feite de larven van een mijt, en komen voor in graslanden, bossen en rondom meren.
• Zwarte Weduw Spinnen: Dit is eigenlijk geen insect, en hoort daarom officieel niet in dit lijstje thuis. Maar toch vind ik het belangrijk om dit toch even te vermelden, want de beet van dit kleine spinnetje is erg pijnlijk en moet direct medisch behandeld worden. Je kunt een beet herkennen aan de twee rode puntjes die dicht bij elkaar staan. Dit zijn de afdrukken van de tanden. Na een beet van een Zwarte Weduw Spin kan je gaan overgeven, wordt je misselijk en gaat je bloeddruk omhoog.

Wat kun je doen om de meeste insectensteken en –beten te voorkomen?

Dit soort zaken kun je nooit voor de volle honderd procent voorkomen, maar je kunt het risico wel veel lager maken. Hierbij een aantal tip en trucs om de vervelende beten en steken op een afstand te houden. Deze tips hebben het meest betrekking op wespen, bijen en hommels, omdat deze toch het grootste gevaar vormen in de zomer.

• Op het terras, moet je heel voorzichtig zijn met zoete dranken, ijs en fruit. De zoete geur trekt insecten aan, die graag met je mee willen drinken. Let vooral op blikjes drinken, omdat je een eventueel aanwezig insect niet kunt zien. Als je een slok neemt, en daarmee het insect mee opdrinkt, kan dat gevaarlijke steken in de mond- en keelholte opleveren. Het mag duidelijk zijn dat je dan direct een arts op moet zoeken.
• Hoe verleidelijk het ook is, loop nooit met blote voeten of sandalen door het hoge gras. Dit is vragen om problemen!
• Wespen en bijen verdedigen hun nest met hun leven. Deze zijn dan ook extra agressief als je in de buurt van een nest of kast komt. Ga dus nooit ‘voor de grap’ een bijenkast benaderen.
• Pas op met zonnebrandcrème en parfum met een zoete geur. Dit trekt allerlei stekende beestjes aan.
• Voordat je de auto instapt, wees er dan zeker van dat er geen wespen of bijen in de auto zijn. Zo kun je verrassingen tijdens het rijden voorkomen.
• Als je een wespennest ziet rondom je huis, kun je bij direct gevaar de brandweer bellen om het nest te verwijderen. Anders kun het beste de insectenbestrijder bellen. Als het om een bijenzwerm gaat, is er meestal een imker in de buurt. Neem contact op met een imker, zodat deze de zwerm weg kan halen.
• Op het moment dat een wesp of bij vlakbij je is, ga dan niet slaan en maak geen drukke bewegingen. Dit kan opgevat worden als een vijandige beweging, waardoor het insect zich gaat verdedigen door te steken.

Conclusie

Om de kans op steken of beten zo klein mogelijk te maken, is het belangrijk om voorzichtig te zijn met zoete dranken, parfums en crèmes. Zodra je gestoken bent, ga dan niet krabben, maar doe er een verzachtende zalf op. Als je het gevoel hebt dat het uit de hand gaat lopen door een allergische reactie, neem dan direct contact op met een arts.