Een erg actueel onderwerp: De vogelgriep. Na de uitbraak van vogelgriep in 2003, waarbij meer dan 30 miljoen vogels werden geruimd, werd de pluimveesector een week terug weer opgeschrikt door een nieuwe uitbraak. Alle alarmbellen gingen direct rinkelen, en er werden direct maatregelen genomen. Inmiddels zijn er meer besmette bedrijven geconstateerd, verdeeld over het hele land.
Wat is vogelgriep precies, en moeten wij, als mensen, bang zijn voor besmetting?
Inhoud van het artikel
1. Griepvirussen
2. De vogelgriep
3. Kunnen alle dieren vogelgriep krijgen?
4. Wat zijn de symptomen van vogelgriep?
5. Is de vogelgriep besmettelijk voor de mens?
6. Zijn er geneesmiddelen beschikbaar?
7. Kan de vogelgriep in het vlees en in de eieren zitten?
8. Tot slot…
Griepvirussen
In z’n algemeenheid is griep een aandoening aan de luchtwegen die besmettelijk is. De oorzaak van griep moeten we zoeken bij het influenzavirus, oftewel in normaal Nederlands: het griepvirus. In de wintermaanden hebben we in Nederland altijd te maken met veel gevallen van griep. Hoe meer gevallen van griep er zijn, hoe meer kans op besmetting. Want je bent eigenlijk nooit immuun voor dit zeer flexibele en steeds veranderende virus.
Er zijn drie soorten griepvirussen:
Influenza A
Van origine kwam influenza A niet voor bij mensen en andere zoogdieren, maar alleen bij vogels. Inmiddels is dit type gemuteerd, veranderd, naar een andere versie: Voor zowel vogels als voor zoogdieren. Dit type griepvirus kan dus inmiddels zowel bij mensen als bij dieren voorkomen. Onder andere de vogelgriep valt onder deze groep.
Maar niet alleen vogels kunnen hier last van krijgen, maar ook andere beesten zoals paarden, varkens en honden. Binnen de soort Influenza A, onderscheiden we verschillende subtypes die onderling ook nog relaties kunnen hebben. Laat ik dit even uitleggen: De subtypes worden afgeleid van het soort eiwit wat zich op het oppervlakte van het virus bevindt. Eén van die eiwitten is Hemagglutinine.
De hoeveelheid van dit eiwit wordt weergegeven in de nummers H1 tot en met H16. Aan de andere kant is er het eiwit Neuramiridase. Ook de aanwezigheid van dit eiwit wordt aangegeven in nummers, voorafgaand door een letter: N1 tot en met N9. De hoeveelheid aanwezige eiwitten is dus bepalend voor het subtype Influenza A virus, en de daarbij behorende specifieke eigenschappen.
Op dit moment (najaar 2014) hebben we te maken met het vogelgriepvirus (influenza A) van het subtype H5N8. Juist, deze laatste letters en cijfers refereren aan de aanwezigheid van de eerder genoemde eiwitten. In dit verband is het ook interessant om te weten dat het subtype vogelgriep wat de problemen in 2003 veroorzaakte, het type H7N7 was.
Influenza B
Deze soort is wat eenvoudiger van opzet is. Deze vorm komt alleen bij mensen voor. Er bestaan geen subtypes zoals bij de A-variant. Soms wordt er wel onderscheid gemaakt in twee varianten.
Influenza C
Deze soort komt vrij zelden voor, maar voor de volledigheid wil ik deze toch even vermelden.
De vogelgriep
Zoals eerder gezegd, is de vogelgriep van het type Influenza A. Het virus wat voor de vogelgriep zorgt is erg nauw verbonden met het griepvirus waar mensen mee besmet kunnen worden, en waar ieder jaar tussen de 5 en de 10 miljoen mensen ziek van worden. De vorige vogelgriepcrisis, die in 2003, heeft het leven gekost aan 30 miljoen kippen die toen preventief geruimd zijn. Er was toen sprake van het subtype H7N7.
De besmetting vindt, in basis, vaak plaats via trekvogels. Veel trekvogels hebben het virus in hun lichaam, zonder dat ze hier last van hebben. Via de ontlasting, die op het land of in de drinkwaterreservoirs van de kippenboer terecht komt, worden de vogels op de boerderij heel snel besmet.
Juist om de reden dat de intensieve veehouderij het toestaat dat er veel kippen op een vierkante meter mogen leven, grijpt de infectie heel erg snel om zich heen, met de bekende gevolgen…
Kunnen alle dieren vogelgriep krijgen?
De naam zegt het al: Alle vogels kunnen in ieder geval vogelgriep krijgen. Kippen, kalkoenen en eenden zijn hier het meest gevoelig voor. Daarnaast is er nog een lijstje met vogels die in mindere mate gevoelig zijn voor vogelgriep, maar toch een risicogroep vormen: Fazanten, kwartels, parelhoenders, zwanen, ganzen, pauwen, struisvogels en duiven voor consumptie. Ik moet er overigens wel bij zeggen dat bijvoorbeeld eenden zelf vaak niet ziek worden van de vogelgriep, maar wel kunnen verspreiden.
Wat zijn de symptomen van vogelgriep?
Op het moment dat een vogel besmet wordt met het virus, worden de dieren na 2 tot 7 dagen ziek. In uitzonderlijke gevallen kan dit zelfs tot 15 dagen duren voordat de eerste symptomen zichtbaar zijn. De kippen beginnen dan de volgende symptomen te krijgen:
- Algemene sloomheid
- Beduidend minder eten
- Heel veel dorst
- Diarree
- Er worden minder eieren gelegd
- Veel eieren zijn zonder schaal
- Ze hebben last van een ‘snotneus’
De vogelpest tast de longen en de luchtwegen aan, waardoor de kippen na 24 tot 48 uur zullen sterven door verstikking.
Is de vogelgriep besmettelijk voor de mens?
De vraag die veel mensen op dit moment bezighoudt: Hoe besmettelijk is de vogelgriep voor de mens? Het subtype wat nu voor problemen zorgt, dus de N5H8-variant, is wel degelijk besmettelijk voor mensen. Maar alleen als je dichtbij bent, en langdurig contact hebt. Dit geld bijvoorbeeld voor de mensen die op een besmette boerderij werken aan de ruiming. Deze mensen worden ook altijd ingeënt met een antiviraal middel.
In dit geval is een besmetting niet een echt groot probleem: Je zal een beetje ziek worden, maar dat is dan ook alles.
Influenza is in staat om zich heel erg snel aan te passen aan een nieuwe situatie. Door deze mutaties ontstaan er steeds weer nieuwe varianten. Dat is ook precies de reden dat de bekende griepprik jaarlijks herhaald moet worden.
En dat is juist de reden dat deskundigen zich meer zorgen maken: De mogelijkheid dat de vogelgriep-variant zich gaat mengen met de menselijke variant. Dit kan in dit griepseizoen natuurlijk heel gemakkelijk gebeuren. Als deze twee zich gaan mengen, kan er een nieuwe variant ontstaan die uiteindelijk ook dodelijk zal kan zijn voor de mens.
Zijn er geneesmiddelen beschikbaar?
Op het moment van schrijven (eind 2014) zijn er geen medicijnen beschikbaar die het virus direct onschadelijk kan maken. IOs voor dit moment geen groot probleem, want een besmetting met één van de bekende varianten zal niet gevaarlijk zijn.
Maar dit is natuurlijk anders als het virus zich weer gaat muteren door samen te smelten met het menselijke griepvirus, zoals ik al eerder beschreven heb. Op het moment dat dit zich voor gaat doen, zijn er dus geen geneesmiddelen beschikbaar.
Er zijn wel antivirale medicijnen beschikbaar. De meest gebruikte hierin is Tamiflu. Dit is een universeel medicijn wat je kan beschermen tegen alle soorten influenza. Tamiflu voorkomt de verspreiding van het virus binnen het lichaam en zal de symptomen voorkomen of in ieder geval verlichten. De infectie krijgt minder grip op je lichaam.
Op zich goed nieuws dat we een epidemie eventueel kunnen indammen of voorkomen. Maar ook hierover maken deskundigen zich hele grote zorgen. Zodra er sprake is van een epidemie of een pandemie (op wereldschaal), dan zal er veel te weinig antivirale medicijnen beschikbaar zijn om dit op een efficiënte wijze in te kunnen dammen. Hier wordt al jaren voor gewaarschuwd, maar de voorraadvorming is maar minimaal.
Kan de vogelgriep in het vlees en in de eieren zitten?
Hoewel de controle over het algemeen heel erg streng is, kan het natuurlijk gebeuren dat er een sluimerende vogelgriep in het kippenvlees of in de eieren zit. Aangezien het virus niet overgedragen kan worden van het vlees naar de mens, kan het vlees of de eieren zonder problemen gegeten. Het is natuurlijk wel noodzakelijk, zoals altijd, om het kippenvlees heel goed te koken of te bakken tot het moment dat het helemaal gaar is.
Door dit proces zullen alle eventueel aanwezige bacteriën onschadelijk gemaakt worden. Dit geldt natuurlijk ook voor de eieren: Bak of kook deze heel goed voor je ze gaat eten. Onnodig te zeggen dat rauwe eieren verwerken in mayonaise of in toetjes, bepaalde risico’s met zich meebrengt. Zeker in deze tijd is dat beslist af te raden.
Tot slot…
De recente uitbraak van de vogelgriep heeft veel opschudding veroorzaakt. Door alle maatregelen die vanuit de overheid genomen worden om de uitbraak in te dammen, ondervindt iedereen hier heel veel last van. Morren hierover helpt niet en heeft geen enkele meerwaarde: Er moet gewoon gedaan worden wat nodig is om erger te voorkomen.
Mijn gedachten gaan nu ook uit naar de getroffen boerderijen waar de beesten inmiddels geruimd zijn. Bedrijven die vaak al generaties lang opgebouwd zijn, in één keer van de kaart geveegd. Bedrijven waar complete families achter staan, inclusief kinderen. Een drama op zich wat nog heel lang een diepe, diepe indruk achter gaat laten.
Vanaf hier wens ik deze mensen heel veel sterkte in deze moeilijke tijd…
