De bewezen gevolgen van overgewicht

Overgewicht is een steeds groter probleem in onze samenleving. Denk je aan overgewicht, dan denk je vaak aan cosmetische imperfecties. Echter, is dit lang niet alles. Overgewicht is een echte aandoening en een overkoepelende ziekte die de oorzaak vormt van vele andere medische aandoeningen, of erger nog een combinatie van aandoeningen. Dit noemt met het metaboolsyndroom.

Maar hoe ontstaat overgewicht nu eigenlijk, wat zijn de gevolgen en wat kun je er zelf aan doen? Dat en meer lees je hieronder!

Obesitas ontstaat door een combinatie van oorzaken en factoren, waaronder individuele factoren zoals gedrag en genetica. Gedrag omvat in dit geval voedingspatronen, lichamelijke activiteit of juist inactiviteit, medicijngebruik en andere risico's.

Bijkomende factoren in onze samenleving omvatten onze directe omgeving, onderwijs, en natuurlijk de media.

Zwaarlijvigheid is een ernstig probleem, omdat het wordt geassocieerd met slechtere geestelijke gezondheid, een verminderde kwaliteit van leven en overgewicht heeft een direct verband met de belangrijkste doodsoorzaken , waaronder diabetes, hart-en vaatziekten, beroerte en sommige vormen van kanker.

Gevolgen van overgewicht

Mensen die lijden aan obesitas hebben in vergelijking met mensen met een normaal of gezond gewicht een verhoogd risico op tal van ernstige ziekten en aandoeningen (1, 2), waaronder de volgende:

• Hoge bloeddruk (hypertensie)
• Hoog LDL-cholesterol
• Laag HDL-cholesterol of hoge niveaus van triglyceriden
• Type 2 diabetes
• Coronaire hartziekten
• Beroerte
• Ziekte van de galblaas
• Artrose (een afbraak van kraakbeen en bot in een gewricht)
• Slaapapneu en ademhalingsproblemen
• Sommige soorten kanker (waaronder borst, darm, nier, galblaas en lever)
• Lage kwaliteit van leven
• Geestesziekten zoals klinische depressie en angst
• Pijn en moeite bij bewegen

Ook heeft het hebben van overgewicht tot gevolg dat je eerder kunt komen te overlijden aan alle andere aandoeningen vergeleken met iemand die dit overgewicht niet heeft.

De gevolgen van overgewicht bij kinderen zijn  nog zorgwekkender en kunnen ook tot ergere aandoeningen leiden op latere leeftijd.Naast de bovenstaande aandoeningen kan het overgewicht bij kinderen naast de bovenstaande gezondheidsklachten ook nog leiden tot:

• Verhoogd risico op verminderde glucosetolerantie, insulineresistentie en Diabetes Type 2
• Ademhalingsproblemen, zoals slaapapneu en asthma
• Gewrichtsproblemen en problemen bij fysieke beweging
• Leververvetting, galstenen en brandend maagzuur
• Psychologische stress zoals depressie, gedragsproblemen en problemen op school
• Laag zelfbeeld en een lage zelf-gerapporteerde kwaliteit van leven
• Verminderde sociale, fysieke en emotionele vaardigheden

Gevolgen van overgewicht op latere leeftijd:

• Kinderen die lijden onder overgewicht hebben als volwassenen ook meer kans op overgewicht.
• Kinderen die ook als volwassenen onder deze aandoening lijden, zullen waarschijnlijk te maken hebben met ernstigere risicofactoren dan mensen die pas als volwassenen overgewicht ontwikkelen.

De oorzaken van overgewicht

Gezien de omvang van de epidemie worden er tegenwoordig talloze onderzoeken uitgevoerd die de oorzaken van obesitas onder de loep nemen. Hieronder ga ik dieper in op de oorzaken en eventuele behandeling van overgewicht bij volwassenen en kinderen.

Gedrag

Gezond gedrag houdt in dat je  een gezond voedingspatroon en regelmatige beweging combineert. De energiebalans tussen het aantal verbruikte calorieën van voedingsmiddelen en dranken en het aantal calorieën dat het lichaam gebruikt voor activiteiten speelt een belangrijke rol in het voorkomen van overgewicht.

Een gezond dieet volgt de voedingsrichtlijnen waarbij je voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt en goed bij je past, denk dan aan volle granen (als je daar goed tegen kunt), vruchten, groenten, eiwitten, onverzadigde vetten en vetvrije zuivelproducten (als je daar tegen kunt) benadrukt evenals het drinken van zuiver water.

Nu is het wel zo dat mager of vetvrij zeker niet zaligmakend is. Dit komt omdat de voedingsindustrie meestal extra snelle suikers in producten stoppen om zo het vetgehalte naar beneden te brengen.

Wat belangrijk is, is dat je vooral de transvetten en de glucosesiropen buiten je voedingspatroon houdt.

Daarnaast wordt het ook aanbevolen voor volwassenen om wekelijks ten minste 150 minuten actief te zijn op een matige intensiteit of 75 minuten op een krachtige intensiteit, of een combinatie van beide. Ook krachttraining is bewezen effectief tegen overgewicht indien dit minimaal 2 dagen per week uitgevoerd wordt.

Een gezond voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging is ook belangrijk voor gezondheidsvoordelen op de lange termijn en preventie van chronische ziekten zoals diabetes type 2 en hartziekten.

Leefmilieu

Een van de oorzaken van overgewicht is de invloed van het leefmilieu. Mensen maken vaak beslissingen op basis van hun omgeving. Zo kan iemand bijvoorbeeld ervoor kiezen om niet te voet of met de fiets naar de winkel of het werk te gaan als gevolg van een gebrek aan trottoirs en veilige fietsroutes.

De gemeenschap waarin iemand leeft, het huis, kinderopvang, school, gezondheidszorg en de werkplek kunnen allemaal onze dagelijkse keuzes beïnvloeden. Daarom is het belangrijk om een omgeving te scheppen op deze locaties die het gemakkelijker maakt om aan lichaamsbeweging te doen en een gezond dieet te volgen.

Iedereen die lijdt onder overgewicht dient dan ook zoveel mogelijk te leren over strategieën om een gezonde voeding zowel als fysieke activiteit mogelijk te maken.

Onze genen

Spelen genen een rol bij obesitas?

Genetische veranderingen treden te langzaam op om verantwoordelijk te zijn voor de zwaarlijvigheidsepidemie. Aan de andere kant, de grote variatie in hoe mensen reageren op een omgeving die fysieke inactiviteit en inname van calorierijke voedingsmiddelen bevordert, suggereert toch dat genen iets te maken hebben met de ontwikkeling van overgewicht.

Hoe kunnen genen overgewicht beïnvloeden?

Genen geven ons lichaam de instructies die het nodig heeft om te reageren op veranderingen in de omgeving. Studies hebben varianten van verschillende genen geïdentificeerd, die kunnen bijdragen aan overgewicht door honger en voedselinname te verhogen.

Het komt echter niet vaak voor dat een duidelijk patroon van erfelijke obesitas binnen een familie wordt veroorzaakt door een specifieke variant van een enkel gen. De meeste vormen van overgewicht zijn waarschijnlijk het gevolg van complexe interacties tussen meerdere genen en omgevingsfactoren, waarover desalniettemin nog niet al te veel bekend is.

Hoe zit het met de familiegeschiedenis?

Zorgverleners verzamelen regelmatig informatie over de gezondheid (en de geschiedenis hiervan) van een familie om mensen te helpen een hoog risico op obesitas-gerelateerde ziekten zoals diabetes, hart- en vaatziekten en sommige vormen van kanker vroegtijdig te identificeren.

Deze informatie weerspiegelt de effecten van gedeelde genetica en de leefomgeving van de naaste familieleden. Families kunnen hun genen niet veranderen, maar wat wel kan is de omgeving veranderen om gezonde eetgewoonten en fysieke activiteit te stimuleren.

Die veranderingen kunnen de gezondheid van familieleden verbeteren evenals de gezondheid van toekomstige generaties.

Andere factoren: Ziekten en geneesmiddelen

Sommige ziekten kunnen ook leiden tot overgewicht of gewichtstoename. Deze omvatten bijvoorbeeld de Ziekte van Cushing en ovariumsyndroom. Geneesmiddelen zoals steroïden en sommige antidepressiva kunnen ook leiden tot gewichtstoename. De wetenschap blijft de rol van andere factoren in de energiebalans en gewichtstoename onderzoeken.

Denk hier bijvoorbeeld aan factoren zoals chemische blootstelling en de rol van de bacteriën in onze darmen.

Heb je zelf het vermoeden dat je genetische achtergrond iets te maken heeft met je huidige overgewicht? Raadpleeg dan een zorgverlener die je kan helpen meer over je gewoonten en geschiedenis te leren en je kan vertellen of gedrag, ziektes, medicijnen of psychologische factoren bijdragen tot gewichtstoename of afvallen moeilijker maken.

De invloed van onze gemeenschap op de ontwikkeling van overgewicht op jonge leeftijd

Zoals al eerder kort vermeld heeft onze gemeenschap en het leefmilieu een grote invloed op de ontwikkeling en de gevolgen van overgewicht. Deze invloed is echter groter dan de meeste mensen denken. Daarnaast wordt het steeds duidelijker dat overgewicht zich vaak al op jonge leeftijd ontwikkeld.

Enkele van de oorzaken hiervan hieronder op een rij.

Reclame voor minder gezonde voedingsmiddelen.

We zien het overal. Reclame voor snoep, chocola en andere 'trendy' voedingsmiddelen die vol zitten met vet, suiker en smaakmakers. Wat echter nog erger is, is het feit dat ook veel scholen reclame toelaten voor minder gezonde voedingsmiddelen, wat weer een nadelig effect heeft op de mogelijkheid van scholieren om gezonde keuzes te maken.

Terwijl voedingsmiddelen met een hoog aantal calorieën, suikers, zout en vet, en laag in voedingsstoffen sterk geadverteerd en op de markt gebracht worden en via de media gericht zijn op kinderen en adolescenten, wordt er bijna geen reclame gemaakt voor gezondere voeding.

Geen gelijke kwaliteitsvoorschriften voor de kinderopvang.

Meer dan 12 miljoen kinderen brengen regelmatig tijd brengen op de kinderopvang buitenshuis. Echter, niet alle opvangcentra moedigen meer gezonde voeding en lichamelijke activiteit aan. Door deze verschillen kan het voorkomen dat sommige kinderen al op jonge leeftijd blootgesteld worden aan ongezonde voeding.

Geen veilige plekken om actief te zijn of te spelen in veel gemeenschappen.

Lang niet alle gemeenschappen in ons land hebben voldoende plekken om te spelen of anderszijds actief te zijn voor kinderen. Voor sommige gezinnen is het moeilijk om naar parken en recreatiegebieden te gaan, omdat bijvoorbeeld het openbaar vervoer niet beschikbaar is.

Voor veel kinderen zijn er maar weinig veilige routes om  naar school te lopen of te fietsen. Door deze beperkingen kan het voor de een moeizamer zijn om voldoende beweging te krijgen dan voor de ander.

Beperkte toegang tot gezond en betaalbaar voedsel.

Sommige mensen hebben beperkte toegang tot winkels en supermarkten die gezond, betaalbaar voedsel verkopen, zoals groenten en fruit. Dit is vooral het geval op het platteland of in wijken met een algemeen lager inkomen. Toegang tot een hoogwaardige supermarkt wordt geassocieerd met een verlaagd risico op overgewicht. Kiezen van gezonde voeding is aan de andere kant ook weer moeilijk voor ouders die in gebieden wonen met een overvloed aan aanbieders die minder gezonde voedingverkopen, zoals bepaalde supermarkten en fastfoodrestaurants.

Grotere beschikbaarheid van hoogcalorische voedingsmiddelen en met suiker gezoete dranken.

Hoogcalorische voedingsmiddelen zijn voedingsmiddelen met veel calorieën in elke hap. Uit een recente studie onder kinderen is gebleken dat een hoog energierijk dieet is geassocieerd met een hoger risico op overtollig lichaamsvet tijdens de kindertijd (3).

Met suiker gezoete dranken zijn de grootste bron van toegevoegde suiker en een belangrijke bijdrage van de calorieën in de voeding van kinderen. Hoge consumptie van met suiker gezoete dranken, die weinig of geen voedingsstoffen bevatten, wordt geassocieerd met zwaarlijvigheid (4).

Op een typische dag, omvat dit 80% van de dranken die worden gedronken door de jeugd.

Toenemende grootte van de porties.

Portiegroottes van minder gezonde voedingsmiddelen en dranken zijn toegenomen in de tijd in restaurants, supermarkten, en automaten. Uit onderzoek blijkt dat kinderen en volwassenen meer eten - zonder het te beseffen - als ze grotere porties voorgeschoteld krijgen.

Dit kan resulteren in de consumptie van veel extra calorieën, vooral wanneer het om calorierijk voedsel gaat.

Gebrek aan ondersteuning van borstvoeding.

Borstvoeding beschermt kinderen tegen overgewicht en obesitas. Hoewel de meerderheid van de moeders in ons land beginnen met borstvoeding, krijgt slechts een klein deel van de kinderen uitsluitend borstvoeding aan het eind van 6 maanden.

Het slagingspercentage bij moeders die borstvoeding willen geven kan worden verbeterd door middel van actieve steun van familie, vrienden, gemeenschappen, artsen, het consultatiebureau, werkgevers en beleidsmakers.

8 tips om de gevolgen van overgewicht te voorkomen

De makkelijkste manier om de gevolgen van overgewicht te voorkomen, is natuurlijk door de pondjes eraf te houden. Vaak makkelijker gezegd dan gedaan, vandaar dat ik je hieronder 8 tips geef om de kilo's eraf te krijgen en te houden.

1. Minder is meer

Het leven is al druk genoeg om je ook nog druk te moeten maken om beweging. Toch is beweging een essentieel onderdeel van een gezonde levensstijl. Natuurlijk kun je afvallen door een tijd lang op dieet te gaan of gezonder te eten, maar uiteindelijk moet je stofwisseling het ook bijhouden.

Sporten is dan de beste manier om je stofwisseling te versnellen en je gewicht te behouden (of te verlagen!). Hiervoor is het helemaal niet nodig om urenlang te zweten. Het is namelijk nog effectiever gebleken om intensief te sporten voor twintig of dertig minuten, drie tot vier keer per week.

2. De ene calorie is niet gelijk aan de andere calorie

Het eeuwenoude debat is nog steeds gaande. Toch heeft de wetenschap in de laatste jaren bevestigd dat een calorie niet gelijk staat aan een calorie. Dat wil zeggen dat een calorie uit bijvoorbeeld eiwit niet hetzelfde is als een calorie uit suiker. Dat is ook de reden waarom er zoveel vetarme en koolhydraatarme leefwijzen aan populariteit hebben gewonnen.Ze hebben echter allebei iets gemeen: de eiwitten.

Eiwitten stimuleren spieropbouw en vetverbranding. Wil je dus op gewicht blijven, kies dan liever voor een stukje magere kip dan voor een plak witbrood.

3. Vitamine D

Voor kinderen wordt het al aanbevolen de eerste jaren van hun leven extra vitamine D in te nemen. Dit is echter ook erg belangrijk voor volwassenen. Vitamine D speelt een belangrijke rol bij de effectiviteit van leptine. Leptine is een hormoon dat bepaalt wanneer jij je vol voelt.

Het werd vastgesteld dat dit hormoon vaak niet naar behoren werkt bij mensen met overgewicht. Omdat vitamine D de effectiviteit van dit hormoon versterkt, zou je je dus ook sneller vol voelen, wat wederom resulteert in een lagere energie-inname.

4. Slaap, slaap, slaap

In ons drukke leven wordt slaap al vaak ondergewaardeerd. Dit is echter een grote fout met ernstige consequenties. Voldoende slaap is nodig voor een algemeen welbevinden. Slaap zorgt ervoor dat we stressbestendig zijn, ons uitgerust voelen en dat onze hormonen in balans zijn. Zijn deze namelijk uit balans, dan kan dit al gauw leiden tot overeten, moeheid, acne en meer. Zorg er dan ook voor dat je tenminste 8 uur per nacht slaapt.

5. Nieuw servies

Wil je enkele pondjes afvallen of op zijn minst op gewicht blijven, dan is er een eenvoudig trucje om dit te bereiken. Door een groot bord te gebruiken wanneer je eet, lijkt het al snel alsof je een kleine portie eet. Psychologisch gezien is dit een sterk effect en kan je ertoe aanzetten om meer te eten.

Door dit om te draaien en juist een kleiner bord te gebruiken, zul je al gauw genoeg hebben met kleinere porties.

6. Voorgerecht?

Je hersenen zijn zo geprogrammeerd dat ze pas na 20 minuten een signaal verzenden met het bericht dat je vol zit. De meeste mensen zijn na 10 minuten al klaar met hun bord. Vaak komt er dan nog een tweede portie bij – of een suiker- en vetrijk nagerecht – omdat dit signaal nog niet werd uitgezonden.

Door echter een klein voorgerecht van bijvoorbeeld een lichte soep of salade te eten, gaan die twintig minuten al eerder in. Zodoende zul je dus ook eerder stoppen met eten, omdat je simpelweg sneller volzit.

7. Meer vocht

Je hebt inmiddels al talloze keren gelezen dat je voldoende water moet drinken, omdat je lichaam anders uitdroogt. Er is echter ook nog een andere reden waarom voldoende vocht een must is. In dit geval is dit ook voordelig voor je lijn. Het blijkt namelijk dat mensen dorst vaak verwarren met honger.

Dus nemen ze nog een extra schep of gaan op zoek naar dat tussendoortje, omdat ze denken dat ze hun honger moeten stillen, terwijl het eigenlijk dorst is die dit gevoel veroorzaakt. Door regelmatig een groot glas water te drinken, ga je dit gevoel tegen en eet op den duur een stuk minder.

8. Even ontspannen

Stress is een echte dikmaker. Stress zorgt er niet alleen voor dat je hormonen op hol slaan, hij is ook verantwoordelijk voor veel vreetbuien. Mediteer, ga sporten, doe aan yoga of ga even wandelen. Wat je ook doet, zoek een manier die bij je past om te leren met stress om te gaan. Uiteindelijk is dit namelijk een onderdeel van ons leven en kun je stress niet geheel vermijden. Twee of drie keer per week mediteren voor tien minuten kan echter wonderen doen!

Bronnen:

1              http://www.nhlbi.nih.gov/sites/www.nhlbi.nih.gov/files/obesity-evidence-review.pdf

2              http://www.nhlbi.nih.gov/files/docs/guidelines/ob_gdlns.pdf

3               Johnson L, Mander AP, Jones LR, Emmett 28. PM, Jebb SA. A prospective analysis of dietary energy density at age 5 and 7 years and fatness at 9 years among UK children.

4          Vartanian LR, Schwartz MB, Brownell KD. Effects of soft drink consumption on nutrition and health: a systematic