Ontspannen deel 1: De noodzaak van ontspannen

Stress is een noodzakelijke en erg nuttige cyclus van het lichaam. Maar bij deze cyclus hoort ook het moment van ontspanning, even alles los kunnen laten. Alleen op deze manier kan je lichaam zich herstellen van de stress. Doe je dit niet, en blijf je continue in die stress hangen, heeft dat grote gevolgen voor je lichamelijke en mentale gezondheid. Ontspannen is dus ook een noodzakelijk onderdeel van deze cyclus! Lees in deze special over wat stress met je lijf doet en wat de gevolgen hiervan zijn. Dit is noodzakelijk om te weten.

Wat is stress eigenlijk?

Stress is een reactie van het lichaam, en is in het menselijk bestaan al zeer nuttig geweest voor het voortbestaan van de mensheid. Het verschijnsel zorgt er voor dat we ons kunnen verweren in noodsituaties op het moment dat we in gevaar zijn. Net zoals zo veel lichamelijke functies, stamt ook de stress reactie van het lichaam uit de tijden dat we halfnaakt in een hol woonden.

Achter iedere boom of struik kon gevaar schuilen. Als een willekeurig roofdier, of iemand van een rivaliserende stam, je bedreigde, was het lichaam in staat om zich in een dusdanige staat te brengen dat je jezelf kon beschermen tegen de levensbedreigende situatie. In zo’n soort situatie komt stress om de hoek kijken.

Wat gebeurt er op zo’n moment in je lichaam?

Op het moment dat je lichaam in de ‘stress-status’ verkeert, kun je plotseling veel meer aan dan je voor mogelijk had gehouden. Je bent plotseling sterker, kunt sneller rennen en je voelt voor dat moment even geen pijn. Tijdens de stress verandert je lichaam en geest in een fractie van een seconde: Alle normale functies in het lichaam worden stilgelegd, zodat de vitale functies om te kunnen overleven meer energie kunnen krijgen. Een fantastisch mechanisme!

Stel, je bent die eerder genoemde holbewoner, en halfnaakt ben je je dagelijkse portie eten aan het verzamelen in het veld. Plotseling sta je ook in ook met een panter die ook op zoek is naar zijn dagelijkse hap. Er gebeurt dan het volgende in je lichaam:

• Je hersenen ontvangen een noodsignaal van de ogen dat er een levensbedreigende situatie is. Intern gaan overal alarmbellen rinkelen!
• De hersenen geven op hun beurt razendsnel opdracht aan je bijnieren om twee soorten hormonen aan te maken: Cortisol en Adrenaline. Deze hormonen zetten weer een andere kettingreactie in werking.
• Je bloeddruk gaat fors omhoog doordat je hart krachtiger en vooral sneller gaat kloppen.
• De bloedvaten rond je maag, in je huid, rond je lever en rond je darmen worden nauwer, zodat er meer bloed stroomt naar de spieren, waar de bloedvaten juist wijder worden. Een mooi mechanisme, want op deze manier kun je sneller wegrennen, en verlies je minder bloed op het moment dat je toch gewond raakt.
• De bloedsuikerspiegel gaat in een rap tempo heel snel omhoog. Dit suiker heb je direct nodig, want dit zorgt voor hele snelle energie. De suiker is afkomstig van cellen die niet meedoen aan het overleveingsproces.
• Je begint te hijgen om op een snelle manier meer zuurstof binnen te krijgen.
• Je ogen gaan wijd open staan, om beter te kunnen zien waar je heen rent.
• Om te voorkomen dat je lichaamstemperatuur te veel op zal lopen tijdens het wegrennen of het vechten, ga je zweten.
• Je leegt je darmen en het spijsverteringssysteem wordt volledig stilgelegd. Hierdoor wordt je lichter en kun je sneller rennen. Ook heb je minder last van infecties op het moment dat je gewond raakt.
• Er wordt endorfine, een pijnstiller, in je lichaam aangemaakt. Je hebt dus geen last van de pijn. Dat komt later wel weer.
• Je immuunsysteem wordt volledig stilgelegd, om de energie ergens anders te gebruiken.

Op het moment dat je jezelf in veiligheid hebt gebracht, wordt het hele proces weer teruggedraaid en hervindt je lichaam zijn normale status weer. De status van ontspanning. Je lichaam gaat aan het werk om alle wonden te genezen, en de lichaamsvreemde stoffen te verwijderen. Een half uur later sta je weer ontspannen je kostje bij elkaar te zoeken.

Dit is de natuurlijke manier hoe je met stress om zou moeten gaan. Maar de tegenwoordige tijd ziet er heel anders uit.

Stress in de tegenwoordige tijd

De kans dat er een leeuw of een panter op de hoek van de straat op je staat te wachten is vrij klein. Toch gebruik je het voorgaand beschreven overlevingsmechanisme iedere dag. Tegenwoordig niet door leeuwen, maar door de invloeden van bijvoorbeeld werk, relatie, verkeer, sociale media, faalangst en noem maar op.

Wat is jouw reactie als je bijna door een auto wordt overreden? Je scheldt even en je loopt gewoon weer verder. Het gebeurt immers wel vaker. En als jouw baas onterecht tegen je tekeer gaat? Dan doe je net of je hem aardig vindt, en blijft hopen op die promotie.

Je lichaam blijft in deze tijd dus continue in staat van alarm, een continue status van stress, met alle lichamelijke reacties van dien. Lees het bovenstaande lijstje van lichamelijke reacties nog eens door, en bedenk dan eens dat dit ook chronisch kan zijn. Dat je lichaam niet de kans krijgt om zich te ontspannen, maat continue in staat van paraatheid is en continue opnieuw door stress geprikkeld wordt. Het directe gevolg is dat we zeer onrustig blijven en steeds weer in die stress-fase zitten. Chronisch gebeurt er dan het volgende met je lichaam:

• Een veel te hoog gehalte aan adrenaline en cortisol in je bloed.
• Je bloedsuikerspiegel is continue te hoog.
• Je ademhaling is snel en onrustig.
• Je spijsvertering is ernstig in de war.
• Je immuunsysteem werkt niet of nauwelijks.
• Je krijgt maagklachten.
• Je spieren staan continue onder spanning, met rug- en nekklachten als direct gevolg.

Juist, dat is precies het lijstje van de holbewoner met de hongerige panter.

Jouw interne stresssysteem staat op een bepaald moment zo vreselijk gevoelig afgesteld, dat je schrikachtig wordt en direct reageert als iemand achter je rug voor de lol in zijn handen klapt. De gevoeligheid wordt steeds hoger, tot het moment dat zo vreselijk moe bent, zoveel pijn in je lijf voelt, dat je helemaal nergens meer op reageert. Je stompt af. Je hebt geen zin meer om te eten, je conditie gaat zienderogen achteruit, je bent steeds wakker in de nacht, last van verkrampte spieren, je valt heel erg snel uit naar de mensen in je omgeving. Kortom, je lontje is enorm kort geworden. Geef het maar toe: Je bent gewoon ziek!

Ontspannen is dus noodzakelijk!

Tegenwoordig leven we met een chronische stress, waar we niet op gebouwd zijn. Het lichaam weet zich hier geen raad mee en blijft ‘hangen’ in die stress. Een anti-stress pil slikken zal voor een hele korte tijd misschien werken, maar daarna staat weer die baas op je te tieren, en dat verkeer houdt ook maar niet op. Het wordt dus tijd om het roer radicaal om te gooien en tijd in te ruimen voor ontspanning, voor het ontladen van je lichaam.

Niemand wil in de voorgaande situatie terecht komen. Daarom is het van heel groot belang om je lichaam regelmatig uit die stress-status te halen door te ontspannen. Alleen op deze manier komt je spijsvertering weer op gang, gaan je spieren zich weer ontspannen en kan je immuunsysteem weer normaal zijn werk doen. Hoe je dit kunt doen, lees je in het derde deel van deze special over ontspannen: Manieren van ontspannen.

De druk van buitenaf door onder andere sociale media

Stress ontstaat onder andere onder druk van je omgeving. Je MOET presteren, tenminste dat denk je. Ondanks dat dit een special is over ontspannen, is het belangrijk om alle stress factoren te kennen en bij jezelf te ontdekken. Pas dan ben je in staat om alles los te laten en maatregelen te nemen. Daarom gaan we in deel 2 van deze special over ontspannen verder met de invloed van je omgeving op jouw gevoel van stress.