Heb je wel eens van Coeliakie gehoord? Nee? Misschien laat de term Gluten-intolerantie wél een belletje laat rinkelen. Deze twee zijn namelijk precies hetzelfde. Het is een aandoening als gevolg van een overgevoeligheid voor gluten, wat grote gevolgen heeft voor de dunne darm en de mogelijkheid om voedingsstoffen op te kunnen nemen. Hoe dit allemaal in elkaar steekt, lees je in dit artikel.
Wat is Coeliakie precies?
Op het moment dat iemand Coeliakie heeft, is er sprake van een overgevoeligheid voor gluten. Vandaar dat deze zelfde aandoening beter bekend staat onder de naam Gluten-intolerantie.
Gluten zijn de eiwitten die van nature voorkomen in bijvoorbeeld spelt, gerst, rogge en tarwe. Hieruit volgt dat het directe gebruik van deze producten, zoals in brood, voor mensen die Coeliakie hebben, een taboe is. Maar daarnaast zijn er ook nog veel afgeleide producten, producten waar meel van de eerder genoemde granen in verwerkt zitten, vaak wel in mindere mate. Denk hierbij aan taart, cake, bier, koekjes, paneermeel, pasta, pizza en crackers. Maar dat is niet het enige. Ook kun je gluten vinden in producten waar je het niet in eerste instantie van zou verwachten. Denk hierbij aan sommige soorten ijs, bepaalde snoepproducten, sauzen en soepen.
Deze gluten zijn in staat om het slijmvlies van de dunne darmen te beschadigen. Deze beschadigingen zijn het gevolg van een reactie tussen het immuunsysteem en Gliadine, een aminozuur wat één van de bouwstenen is van gluten. Door deze reactie kan uiteindelijk het slijmvlies van de darmen onherstelbare schade oplopen.
Door het beschadigen van het slijmvlies in de darmen, worden de voedingsstoffen die je lichaam nodig heeft, veel slechter opgenomen. Hierdoor kunnen heel veel klachten ontstaan. Hierover verderop in dit artikel meer.
Het ontstaan van Coeliakie
Ondanks heel veel wetenschappelijk onderzoek, is er nog niet heel veel bekend over het ontstaan van Coeliakie. In de medische wereld wordt over het algemeen aangenomen dat het immuunsysteem de gluten beschouwen als een kwaadaardige stof wat direct uit het lichaam verwijdert dient te worden. Door het immuunsysteem worden direct afweerstoffen aangemaakt die in staat zijn om de gluten te vernietigen. Deze interactie is de oorzaak van het beschadigen van het slijmvlies in de darmen.
Een andere theorie is dat er sprake zou kunnen zijn van een onvolledige vertering van de gluten doordat er een gebrek zou zijn aan enzymen, de stoffen die de eiwitten moeten splitsen in bruikbare deeltjes. Door dit onvolledige proces zouden er, volgens de theorie, fragmenten overblijven die uiteindelijk de schade aanbrengen aan de slijmvliezen van de darmen.
Het ontstaan van Coeliakie is overigens niet het enige waar de medische wetenschap nog over in het duister tast. Ook de vragen waarom Coeliakie zich in veel gevallen pas op oudere leeftijd manifesteert, en waarom Coeliakie zoveel vormen kent, kunnen nog niet afdoende, en zeker niet wetenschappelijk onderbouwd, beantwoord worden.
De symptomen van Coeliakie
Coeliakie, of gluten-intolerantie, kan zich op heel veel manieren uitten. De meeste symptomen zijn het directe gevolg van een gebrek aan voedingsstoffen, zoals eerder in dit artikel beschreven. Hoewel er nog relatief weinig bekend is over Coeliakie, kunnen we wel een aantal symptomen benoemen. Voor de overzichtelijkheid splits ik deze even in symptomen voor baby’s, kinderen en symptomen voor volwassenen.
Coeliakie-symptomen bij baby’s en kinderen
Bij baby’s kan Coeliakie ontstaan vanaf een leeftijd van ongeveer 8 maanden. Het eerste, en meest belangrijke, symptoom wat dan opvalt is de vettige, irritant stinkende en vaak schuimende ontlasting. Dit kan meerdere keren per dag voorkomen. Daarnaast kunnen er, zowel bij baby’s als bij kinderen, verschillende symptomen op gaan treden. Laat ik deze even voor je op een rijtje zetten:
Huilerig en humeurig, ongeacht wat je doet om je kind tevreden te stellen.
- Vaak is er sprake van diarree
- In sommige gevallen zal er obstipatie optreden, hoewel dit zeldzamer is.
- Sterk afvallen, wat zich uit in dunne ledematen. Je kind ziet er fragiel uit.
- Storingen in het groeiproces
- Regelmatig overgeven, zonder aanwijsbare reden
- Geen normale, gezonde eetlust
- Opgezette buik
In extreme gevallen kan er ook nog sprake zijn van aanvullende symptomen:
- Slechte ontwikkeling van het tandglazuur
- Vertraging in de puberteit
- Een forse groeiachterstand
Coeliakie-symptomen bij volwassenen
Bij volwassenen zijn de symptomen minder specifiek, en worden vaak niet direct in verband gebracht met Coeliakie. Ook deze zet ik even overzichtelijk op een rijtje:
- Een algeheel gevoel van zwakheid en ziekte.
- Regelmatig last van het slijmvlies in de mond
- Een verstoorde menstruatie, onregelmatige menstruatie of zelfs overslaan van de menstruatie.
- Een vervelende pijn in de botten
- Regelmatig een slecht humeur, zonder aanwijsbare reden
- Een gevoel van algemene moeheid, geen energie
- Bloedarmoede
- Verlies van gewicht, zonder aanwijsbare reden
- Vaak last van diarree
De bovengenoemde klachten worden, door de algemeenheid, in de meeste gevallen niet direct in verband gebracht met een gluten-intolerantie. Maar het is inmiddels wel duidelijk geworden dat een aanpassing in het dieet, dus glutenvrij eten, wel direct verbeteringen geeft in de gehele lijn van klachten. Ook de mensen die hele vage klachten hebben, kunnen hier baat bij hebben.
De diagnose vaststellen
Allereerst is het belangrijk om de juiste weg te bewandelen. Als je zelf het vermoeden hebt van een gluten-intolerantie, is het noodzaak om dit te laten bevestigen door een arts, voordat je het dieet aan gaat passen. Als je zelf al met een glutenvrij dieet begonnen bent, is het voor de arts heel erg lastig om alsnog de juiste diagnose te stellen.
Een ander belangrijk punt: Nadat Coeliakie is vastgesteld, zal er snel verbetering komen door een glutenvrij dieet, waarmee je een normaal leven kunt leiden. Maar het is wel zaak om de diagnose zo snel mogelijk te stellen, om eventuele groeiachterstanden te voorkomen. Als Coeliakie wordt vastgesteld op een leeftijd van 18 jaar, dan is er al heel veel schade aangericht wat vaak heel moeilijk weer in te halen is, of te herstellen is.
Bij een vermoeden van gluten-intolerantie maak je een afspraak met je huisarts, die je vaak direct door zal verwijzen naar een specialist. Dit kan een kinderarts zijn, of iemand die alles weet over inwendige ziekten (een internist), of zal je direct door verwijzen naar een gastro-enteroloog. Deze laatste is een internist die maag-darm ziekten als specialisatie heeft.
De behandelend arts zal eerst bloedonderzoek doen, om te kijken of in het bloed de afweerstoffen tegen de gluten zitten. Hiermee kan een voorlopige diagnose gesteld worden. Maar volledige zekerheid kan verkregen worden door middel van het wegnemen van een stukje van het slijmvlies uit de dunne darm. Deze heeft in normale gevallen een structuur die een beetje aan vlokken doet denken. Als er sprake is van Coeliakie, is deze structuur niet aanwezig. Ook wordt gekeken naar de reeds aangebrachte schade aan de slijmvliezen.
Dit stukje slijmvlies wordt afgenomen met behulp van een zogenaamde enteroscoop, een flexibel kijkbuisje met een klein tangetje. Onder narcose wordt dit instrument anaal ingebracht om een klein stukje van het slijmvlies uit de dunnen darm te halen. Deze ingreep is vrijwel zonder enig risico, en duurt ongeveer 10 minuten.
De behandeling van Coeliakie
Uit al het voorgaande, mag duidelijk zijn dat er maar één oplossing is voor dit probleem: Een glutenvrij dieet. Na de aanvang van het dieet zal er vrij snel een verbetering optreden, maar het kan wel 1 tot 2 jaar duren voordat het slijmvlies in de dunne darm volledig herstelt is.
Maar voor alle duidelijkheid: Er bestaat géén genezing voor Coeliakie. Het aangepaste dieet is dus een levenslang dieet wat zeer nauwkeurig opgevolgd moet worden. Dit is geen gemakkelijke opgave, maar beslist wel te doen. In feite heb je weinig keus!
Alle producten die, direct of indirect, gemaakt worden van bijvoorbeeld gerst, tarwe, rogge of haver, kun je in het vervolg niet meer eten. Maar er zijn alternatieven beschikbaar in de vorm van soja, boekweit, maïs en rijst. Hierin zitten geen gluten, en kunnen voor een glutenvrij dieet prima verwerkt worden voor het maken van koekjes, crackers, pizza en zelfs brood.
Vroeger had je geen andere keus dan zelf de keuken in te stappen, om nagenoeg alles zelf te maken. Tegenwoordig is dat gelukkig wel wat anders. Er zijn, met name in de natuurwinkels, maar ook in de gewone supermarkten, steeds meer glutenvrije producten te verkrijgen.
En dan?
Op het moment dat Coeliakie vastgesteld wordt, staat je leven even op zijn kop door het lastige dieet wat je dan te wachten staat. Laat je hier niet door ontmoedigen, want ook een glutenvrij dieet kan erg smakelijk zijn. Glutenvrije producten zijn vrij ruim beschikbaar, en anders kun je zelf ook de keuken induiken om iets te koken of te bakken. Recepten hiervoor kun je op internet vinden.
Daarnaast is het belangrijk om op de hoogte te blijven en goed advies in te winnen. Dit laatste kun je krijgen bij een goede diëtist, bij de Maag-Lever-Darm Stichting in Nieuwegein en/of bij de Nederlandse Coeliakie Vereniging in Nijkerk.
Heb jij ervaring met Coeliakie? Hoe heb jij dit aangepakt?
