Het Atkins Dieet: Effectief of Ongezond?

Als je mijn blog al enige tijd volgt, heb je vast en zeker opgemerkt dat ik nogal een fan ben van koolhydraatarme dieetprogramma's. En dat is natuurlijk niet voor niets, want de wetenschap is er toch eigenlijk wel heel duidelijk in dat koolhydraatarm eten gewoonweg werkt - met name voor mensen met overgewicht - maar ook voor eenieder die zijn algehele gezondheid wil verbeteren. Echter, omdat low-carb zo populair is geworden, wat met name te danken is aan de heer Atkins, waar ik het in dit artikel over ga hebben, zijn er ook allerlei programma's uit de grond geschoten.

Tussen deze programma's kunnen veel verschillen zitten, zo is het Mediterraanse dieet bijvoorbeeld best low-carb te noemen, maar toch heel anders dan het Atkins dieet. In dit artikel wil ik de vader van de koolhydraatarme programma's even beter onder de loep nemen: het Atkins dieet. Is het echt zo effectief als men zegt of is het toch eerder ongezond? Lees snel verder om hierachter te komen!

Wat is het Atkins dieet?

Het Atkins dieet is vernoemd naar de maker ervan, de cardioloog Robert C. Atkins. Atkins schiep zijn plan in 1972, in de jaren waarin het vetarme dieet nog een hele achterban had. Hoewel zijn boek 'Dr. Atkins’ Diet Revolution' in in '72 uitkwam, duurde het toch wel tot de jaren negentig voordat de cardioloog ook echt succes bereikte met zijn nieuwe dieet. Nu worden zijn aanbevelingen echter steeds meer opgenomen in de officiële aanbevelingen van regeringen wat betreft gezonde voeding. Of dit een goede ontwikkeling is valt nog af te wachten. Want ondanks dat het Atkins dieet toch al bijna 20 jaar meer en meer gebruikt wordt, blijft het percentage van mensen met overgewicht ook steeds groeien.

Maar wat is het Atkins dieet precies? Waar bestaat het uit?

In zijn originele boek heeft Atkins een dieet beschreven dat bestaat uit verschillende fases om je gewicht te bereiken. De eerste fase duurt twee weken en gedurende deze tijd mag je alleen maar 20 gram koolhydraten per dag eten. Dit bereik je door alle fruit, granen, aardappelen, enz. uit je dieet te bannen. Je mag wel niet-zetmeelhoudende groenten eten totdat je de 20 gram bereikt hebt. Verder mag je zoveel onbewerkt vlees, vis en eieren eten als je wilt. Ook kaas mag je, tot een maximum van 100 gram per dag. Noten en zaden zijn tijdens de eerste twee weken niet toegestaan. Zoals je ziet is dit behoorlijk streng!

De bedoeling van fase 1 is natuurlijk dat je zo snel mogelijk gewicht verliest en dat gebeurt ook. Wanneer je namelijk zo weinig koolhydraten eet, verbruikt je lichaam als eerste de koolhydratenreserves in je lijf. Wanneer deze op zijn - ongeveer 500 gram - laat je lijf heel snel overtollig vocht los. Dus op de weegschaal ben je al gauw enkele kilo's kwijt, maar of en hoeveel vet je kwijt bent weet je dan natuurlijk nog niet. Dit heeft namelijk uiteindelijk toch te maken met het aantal calorieën dat je consumeert op een dag.

Na de eerste twee weken ga je verder met de tweede fase, waarin je elke week je aantal koolhydraten met 5 gram verhoogt, totdat je niet meer afvalt. Je blijft dan op een comfortabel niveau zitten totdat je je streefgewicht hebt bereikt. Vervolgens ga je verder naar het onderhoudsniveau, waarbij je dus elke dag precies zoveel koolhydraten eet dat je niet meer bijkomt. Volgens Atkins ligt dit over het algemeen tussen 50 en 80 gram per dag. Besef je dat dit uiterst weinig is en wanneer je een aantal porties fruit en groenten een je dieet toevoegt, heb je deze hoeveelheid al bereikt. Veel speelruimte heb je dus niet en om op gewicht te blijven zul je de rest van je leven de meeste voedingsmiddelen moeten mijden, waaronder volkoren granen, zetmeelrijke groenten, zoete aardappelen, bananen, enz.

Let op: Elk dieet waar je aan begint moet je eigenlijk zien als een nieuwe levensstijl. Vraag ja daarom dus van te voren af of je dit dieet ook echt langdurig kunt volhouden. Als je antwoord nu al nee is, zoek dan iets wat je wel langdurig kunt doen, zodat je niet eerst afvalt en vervolgens weer bijkomt. Het jojo-effect zorgt er namelijk voor dat je steeds meer moeite hebt de pondjes eraf te krijgen en te houden.

De voor- en nadelen van het Atkins dieet

Hoewel de voordelen van het Atkins dieet overduidelijk lijken, zijn er ook behoorlijk wat nadelen, zeker op de lange termijn. Hieronder zet ik een aantal voor- en nadelen voor je op een rij.

Voordelen

Gewichtsverlies - Het eerste waar je natuurlijk aan denkt bij het Atkins dieet is gewichtsverlies, dat is immers het uiteindelijke doel. En het moet gezegd worden dat het dieet daar ook erg effectief in is. Wanneer je namelijk zo weinig koolhydraten eet, gaat je lichaam als plaatsvervangende brandstof ketonenlichaampjes aanmaken, en dan raak je dus in een staat van ketose. Dit zorgt voor een sterk hongeronderdrukkend effect, waardoor je uiteindelijk dus minder calorieën nuttigt dan je nodig hebt en zodoende vet verbrandt.

Gaat insulineresistentie tegen - Koolhydraten zorgen voor meer glucose in het bloed en dus een hogere productie van insuline. Wanneer je je consumptie van koolhydraten drastisch verlaagt, dan is het natuurlijk logisch dat er ook minder insuline geproduceerd hoeft te worden. Insulineresistentie kan zo langzaam tegen worden gegaan.

Betere controle van diabetes - Insulineresistentie is vaak de eerste stap naar diabetes. Door de consumptie van koolhydraten te verlagen, hebben diabetici ook minder eenheden insuline nodig, omdat er immers minder glucose in het bloed is. Voor diabetici is een koolhydraatarm dieet de beste optie.

Gaat eetbuien tegen - Mensen die over het algemeen last hebben van eetbuien, doen het vaak bijzonder goed op het Atkins dieet. Dit komt waarschijnlijk ook door de bloedsuikerspiegel die gewoon mooi stabiel blijft gedurende de dag, maar ook door het hongeronderdrukkende effect van de ketonen.

Smakelijke gerechten - Hoewel het Atkins dieet niet iedereen zal bekoren, is het wel een feit dat de meesten zich ertoe aangetrokken voelen omdat je ruime hoeveelheden vet kunt eten, en toch nog kunt afvallen. Vet is voor de meesten erg smakelijk en er zijn maar weinigen die zich tekort gedaan voelen met een ontbijt van spek en eieren.

Nadelen

Het grootste nadeel van het Atkins-dieet is dat recente studies hebben aangetoond dat het minder effectief en minder gezond is dan aanvankelijk beweerd. Vaak komt het gewicht terug, en daarmee ook gerelateerde gezondheidsproblemen. Daarnaast is het langdurig gewoon erg moeilijk vol te houden, want de brandstof van voorkeur is nou eenmaal glucose voor het lichaam en daarom zal het er ook alles aandoen om dit te krijgen.

De low-carb 'griep' - Zoals eerder al vermeld begint het Atkins dieet met een zeer strenge fase, de inductiefase, die bijna elke bron van koolhydraten elimineert. Je consumeert dan maximaal 20 gram koolhydraten per dag. Dat is minder dan 100 calorieën aan koolhydraten per dag. Op een dieet van 1200 calorieën is dat slechts ongeveer 8 procent van je dagelijkse calorieën. Andere deskundigen zijn echter van mening dat dit tussen de 45 en 65 procent moet liggen.

Wanneer je koolhydratenconsumptie beneden de 100 gram zakt, reageert het lichaam gewoonlijk door verbranding van glycogeen (opgeslagen glucose) in het spierweefsel. Wanneer die glycogeenreserves op zijn, neemt het lichaam zijn toevlucht tot het verbranden van lichaamsvet. Maar dat is een erg inefficiënt en ingewikkeld proces om glucose te produceren. Het lichaam doet dit dan ook alleen als het echt niet anders kan. Door middel van dit proces worden ketonen geproduceerd. Hoewel ze een sterk hongeronderdrukkend effect hebben, maken ze je ook moe en uitgeput. Je kunt er ook hoofdpijn en misselijkheid aan over houden. Deze bijwerkingen duren doorgaans weken en soms zelfs maanden.

Met vrijwel geen koolhydraten in je systeem, kun je ook moeite krijgen je te concentreren. Om optimaal te kunnen functioneren heeft je brein namelijk minimaal 130 glucose per dag nodig.

Slecht voor je algehele gezondheid - Het is waar dat het Atkins dieet insulineresistentie kan verbeteren en kan zorgen voor een betere controle over diabetes - tenminste tijdelijk.

Het Atkins dieet zal namelijk meer schade aanrichten aan je gezondheid dan het je goed doet. Wanneer je lichaam bijvoorbeeld spiermassa af gaat breken, wat vaker gebeurt wanneer je bijna geen koolhydraten consumeert, dan zul je ook dagelijks minder calorieën verbranden. Je metabolisme wordt hierdoor dus vertraagd, dit is ook een van de redenen waarom het gewicht er na een tijd weer aanzit.

De effecten op je hart zijn ook twijfelachtig. Vooral als je overschakelt naar een dieet met zoveel verzadigde vetten, want mensen eten graag hun buik vol aan biefstuk, boter en spek. Hierdoor zullen de niveaus van het slechte LDL-cholesterol op den duur waarschijnlijk stijgen. Niveaus van homocysteïne, een aminozuur dat het risico op hart-en vaatziekten verhoogt, kan ook stijgen als je veel vlees en te weinig groenten eet. Daarnaast probeert je lijf zich ook te ontdoen van de grote hoeveelheid ketonen die geproduceerd worden wanneer je lijf vet verbrandt als energiebron. Je nieren draaien hierdoor overuren en de kans op nierstenen wordt beduidend groter.

Mijn resultaten op het Atkins dieet

Het is duidelijk dat veel mensen goede resultaten behalen met het Atkins dieet, en zelf heb ik het dieet enkele maanden gevolgd. De inductiefase werkte inderdaad goed. Ik ben ongeveer 5 kilo kwijtgeraakt in de eerste twee weken. Echter, dit gewicht bestond voornamelijk uit vocht. Ondanks dat ik namelijk hetzelfde bleef eten, ging er verder geen bijna gewicht meer vanaf. Ik ben in de daaropvolgende twee maanden nog maar 1 kilo extra afgevallen. En zodra ik een kleine portie gezonde koolhydraten at, zaten de eerste kilo's er ook alweer gauw aan.

Ik voelde ook beduidend minder energie. Ik was vaak moe en had elke middag een dutje nodig. Wat dan wel weer positief was, was het feit dat ik geen enkele trek in junkfood meer had - tenminste niet in het begin. Ik had ook eigenlijk bijna nooit honger en at maar twee maaltijden per dag. Omdat ik echter wel gewoon veel vet at op een dag, kreeg ik nog steeds te veel calorieën binnen om een substantiële hoeveelheid te kunnen afvallen.

Tot slot...

Het Atkins dieet was een tijdlang populair. Nu beginnen steeds meer deskundigen echter in te zien dat niet alle koolhydraten gelijk zijn en dat het Atkins dieet op de lange duur niet effectief is. Bovendien laten ook steeds meer studies zien dat dergelijke hoeveelheden verzadigd vet wel dergelijk leiden tot hoog cholesterol en een hogere kans op hart- en vaatziekten en zelfs kanker!

Mijn advies: vermijd alle bewerkte bronnen van koolhydraten, zoals witte suiker en witte bloem, witte rijst, enz. Eet gerust complexe koolhydraten zoals volkorenrijst, speltbrood en zoete aardappelen en natuurlijk fruit! Des te meer je de bewerkte producten uit je dieet haalt, des te meer succes je zult hebben.

Het Atkins dieet is echter niet het antwoord, zoveel verzadigde vetten zijn namelijk niet verantwoord - en zo weinig groenten en fruit ook niet. Een gezond dieet kan ook lekker zijn, maar moet vooral eenvoudig zijn vol te houden. Afgezien van de gezondheidsrisico's voldoet het Atkins dieet niet aan deze vereiste.

Bronnen:

hsph.harvard.edu/nutritionsource/carbohydrates/low-carbohydrate-diets/

http://www.livescience.com/1397-atkins-paradox-diet-studies-reveal.html

nutritionstudies.org/low-carb-hot-air/

http://www.nealhendrickson.com/mcdougall/2004nl/040500puatkinsresearch.htm

http://www.ars.usda.gov/Research/docs.htm?docid=9234