Lactose-intolerantie deel 1: Wat is lactose en wat doet het?

Met name bij kleine kinderen en peuters zien we het regelmatig: Lactose-intolerantie, waardoor het drinken van dierlijke melkproducten een hachelijke zaak wordt. Om darm en maagklachten te vermijden, moet met name melk vermeden worden, maar dat is niet altijd gemakkelijk. In deze special alle informatie over lactose-intolerantie, wat je er aan kunt doen en welke alternatieven er zijn voor de lactose-houdende producten.

Wat is lactose?

Het suikerproduct Lactose is een zogenaamde disacharide, opgebouwd uit de twee monosachariden Galactose en Glucose. Lactose is duidelijk minder zoet dan andere suikers zoals glucose (druivensuiker) en sacharose (ritesuiker, bietsuiker of gewone kristalsuiker).

Lactose is een suikerproduct wat met name voorkomt in de melk van zoogdieren, dus ook in het veel gedronken koemelk. Deze melk kan wel 4 tot 5 procent lactose bevatten. Ook komt lactose voor in een klein aantal tropische planten. Als je zuivere lactose onder de loep neemt, zijn het grote en harde suikerkristallen die heel erg lastig afbreekbaar zijn. Een andere naam voor lactose is dan ook het zogenaamde ‘zandsuiker’.

Wat is lactose-intolerantie?

Heel erg kort gezegd is lactose-intolerantie het onvermogen om de lactose te kunnen verteren in het lichaam. Als gevolg hiervan blijft de lactose achter in de darmen, en gaat dit gisten. Darmklachten zijn het directe gevolg!

Met name jongeren hebben de mogelijkheid om lactose om te zetten in glucose en galactose, dankzij het enzym Lactase. Dit enzym wordt door het lichaam zelf aangemaakt. Aangezien de aanmaak van het enzym Lactase op oudere leeftijd afneemt, zullen de meeste mensen vroeg of laat lactose-intolerant worden. Dit is een algemene aanname, maar dit verschilt heel erg sterk per bevolkingsgroep. Groepen die al sinds vele eeuwen melkproducten gebruiken, zijn beter bestand tegen de lactose-intolerantie.

In Noord-Europa is bijvoorbeeld 5% van de bevolking lactose-intolerant, terwijl in Afrika en Azië dit getal maar liefst 90% is. Een heel mooi voorbeeld van de mogelijkheid van het lichaam om zich in de loop van de vele eeuwen aan te kunnen passen!

Het moet even heel duidelijk gezegd worden dat lactose-intolerantie niet hetzelfde is als koemelk-allergie. Deze vergissing wordt heel vaak gemaakt, maar het heeft helemaal niets met elkaar te maken. Koemelk-allergie is één van de meest voorkomende allergieën waarbij sprake is van een ongewenste reactie tussen de eiwitten uit de koemelk met het immuunsysteem van het lichaam. Met name baby’s kunnen hier regelmatig last van hebben.

Lactose-Intolerantie geeft over het algemeen maag-darm problemen en kan, in extreme vorm, leiden tot een groeiachterstand van een kind. Bij zuigelingen en peuters komt lactose-intolerantie vrij weinig voor. Pas na het derde levensjaar komt deze vorm van intolerantie veel vaker voor.

Het ontstaan van de lactose-intolerantie

Van nature komt lactose niet alleen voor in producten waaraan kunstmatig lactose is toegevoegd, in dierlijke melkproducten van bijvoorbeeld de koe, geit, schaap of paard, maar ook in moedermelk. De darmen zijn verantwoordelijk voor het noodzakelijke afbreken van de lactose. Hierbij is het enzym Lactase noodzakelijk. Dit enzym wordt aangemaakt in de darmwand en zal de lactose afbreken in twee stoffen: Glucose en galactose.

Beide stoffen kunnen prima door het lichaam worden opgenomen en omgezet in energie. Als er geen lactase aanwezig is in de darmen, zal de lactose dus niet afgebroken worden met alle gevolgen van dien. Bij iedere baby is voldoende aanmaak van het enzym Lactase aanwezig, maar na het derde levensjaar neemt dit heel geleidelijk af. Het gevolg is een lactose-intolerantie, wat overigens niet bij iedereen tot problemen hoeft te leiden.

De samenstelling van de soorten bacteriën en het voedsel speelt ook een grote rol hierin. Hoewel dit niet vaak voorkomt, zijn er ook bepaalde soorten bacteriën die de lactose af kunnen breken naar de twee stoffen die door het lichaam omgezet kunnen worden in energie.

De symptomen van lactose-intolerantie

Als de lactose in de darmen achterblijft, en dus niet afgebroken wordt door een gebrek aan het enzym Lactase, zal er diarree ontstaan omdat de achtergebleven lactose (=suiker) veel vocht aan gaat trekken. Ook kunnen er bacteriën zijn die de lactose gaan afbreken, maar dit veroorzaakt weer veel darmprikkelende stoffen en gassen. Een opgeblazen gevoel is onder andere het gevolg.

Uiteindelijk heeft de ontlasting een hele hoge zuurgraad. Op het moment dat deze klachten ontstaan bij het drinken van 2 tot 3 glazen melk per dag, spreken we officieel van een lactose-intolerantie.

Diagnose en behandeling van lactose-intolerantie

Maak direct een afspraak met de huisarts of het consultatiebureau als je één van de volgende symptomen opmerkt:

• Als je kind ongeveer 20 a 30 minuten na de voeding last heeft van winderigheid, buikkrampjes en/of diarree.
• Als je kind, ondanks de goede voeding, slecht groeit.
• Als je kind na de melkvoeding regelmatig huilt.

Zodra je een vermoeden hebt van lactose-intolerantie, maak je een afspraak met je huisarts of met de arts van het consultatiebureau. Deze zal direct al vermoedens hebben naar aanleiding van je verhalen en bevindingen, maar zal toch enige onderzoeken doen.

Een van de manieren is om de zuurgraad van de ontlasting te meten. Bij een hele hoge zuurgraad is er vrijwel zeker sprake van lactose-intolerantie. Ook kan er een een zogenaamde darmbiopsie worden uitgevoerd. Hierbij wordt een stukje van de darm verwijderd voor onderzoek op de aanwezigheid van lactase en andere activiteiten van enzymen.

Wat je zelf kunt doen

Lactose-intolerantie is niet iets wat je had kunnen voorkomen. Je hebt het, of je hebt het niet. Wel heb ik een aantal tips voor je om het één en ander wat gemakkelijker te maken:

Zoek een goede diëtist

Je huisarts, internist of het consultatiebureau kan je verwijzen naar een goede diëtist.  Dit is onontbeerlijk, want hier kun je altijd terecht met je vragen, en je krijgt direct een professioneel, en goed onderbouwd, antwoord en eventueel oplossing.

Lees over de materie

Bij alle mogelijke instanties kun je foldermateriaal krijgen over lactose. Hierin staat precies omschreven waar je op moet letten, en wat je zelf kunt doen om de last zo veel mogelijk te beperken. Ook het voedingscentrum geeft goede informatie over lactose-vrije producten.

Let op de voeding

Zodra er een diagnose van lactose-intolerantie is gesteld, is het belangrijk om het voorgestelde dieet goed te volgen, ondanks het feit dat dit heel erg lastig kan zijn. Het is even een omschakeling, maar ook lactose-vrij eten kan zeer smakelijk zijn. Zelfs het lekkers zoals vla, pudding, gebak, ijs en pannenkoeken zijn prima te realiseren met lactose-vrije melk. Je proeft het verschil niet eens, en naderhand heb je geen last van je maag en darmen!

Tijdens de vakantie

Informeer altijd vooraf of de vliegmaatschappij en/of het hotel lactose-vrije producten kan serveren voor jou. In sommige gevallen is dit helemaal geen probleem, mits vooraf aangegeven. Om helemaal zeker te zijn, kun je zelf ook een aantal lactose-vrije producten meenemen, maar met name in de West-Europese landen kun je lactose-vrije producten gewoon in de grotere supermarkt kopen. Eventueel kun je speciale producten in de meeste landen ook gewoon bij de apotheek kopen.

Verboden producten en hun alternatieven

Niet alleen komt lactose voor in dierlijke melk en de afgeleide producten, maar wordt er ook regelmatig lactose aan kant-en-klare producten toegevoegd. Ondanks dat het op de verpakking hoort te staan, is dit een behoorlijke zoektocht naar de juiste producten. Wat de verboden producten zijn, en welke alternatieven hiervoor zijn, kun je lezen in het tweede deel van deze special.

Klik hieronder om deel 2 te lezen
Lactose-intolerantie deel 2: Producten die je wél en niet mag eten