Het maken van slechts een paar veranderingen in jouw dagelijkse levensstijl kan je helpen langer en gezonder te leven. Een recente studie toonde aan dat vier slechte gewoontes: roken, te veel alcohol drinken, niet genoeg lichaamsbeweging, en niet voldoende fruit en groenten eten ervoor zorgen dat iemand minder oud wordt – soms kan het maar liefst 12 jaar schelen!
Gelukkig kan je er iets aan doen om ongezond gedrag te corrigeren en een gezonder leven te hebben. Vandaar deze special, we bekijken alle aspecten van gezond leven en kijken hoe we eventuele problemen met ouder worden kunnen verslaan.
De impact van genen op het ouder worden
Wanneer iemand het gevoel heeft dat ze ‘oud’ aan het worden zijn, dan zijn het voor de meeste mensen vaak zichtbare veranderingen waar ze aan denken. Mensen denken aan grijs haar of dat de huid niet zo glad lijkt als deze vroeger was. Dit zijn echter slechts uiterlijke tekenen van een reeks biologische processen die binnen onze cellen en het lichamelijk systeem voor ‘veroudering’ zorgen. Hoewel ouder worden een van de weinige ervaringen is die alle mensen met elkaar gemeen hebben, weten we er eigenlijk bar weinig vanaf. Het is een van de minst begrepen processen. Er zijn echter genoeg theorieën waarom tijd onze persoonlijke biologie beïnvloed:
Theorie: Veroudering is voorgeprogrammeerd:
- Cellulaire klok theorie: Aangezien veel menselijke cellen zich niet onbeperkt blijven reproduceren, stelt deze theorie dat de vergrijzing het gevolg is van cellen die de geprogrammeerde reproductieve limiet hebben bereikt. Met andere woorden, de cellen raken na verloop van tijd gewoon ‘op’ net als een oplaadbare batterij.
- Neuro-endocrinetheorie: Veranderende hormoonspiegels bepalen de hoeveelheid van het ouder worden. Volgens deze hypothese is menopauze een voorbeeld van leeftijdsgebonden hormonale veranderingen, wat resulteert in verouderen (minder oestrogeen, verhoogde vatbaarheid voor aandoeningen als osteoporose).
- Immuunsysteem vermindering: Specifieke cellen die ons immuunsysteem versterken worden steeds minder in aantal en functioneren minder goed als we ouder worden. Dit maakt ons lichaam kwetsbaarder voor levensbedreigende ziekten zoals kanker.
Theorie: Veroudering is een gevolg van de beschadiging van cellen:
- Delen van cellen slijten: Een voorbeeld hiervan is de verkorting van telomeren, de beschermende doppen op cel chromosomen. Deze werden voor het eerst gevonden door de Russische theoreticus Alexei Olovnikov. Elke keer dat een cel zich reproduceert verliest het chromosoom of genetisch materiaal een beetje van de beschermkap. Dit gebeurt totdat de cel zich niet meer kan verdelen.
- Oxidatieve (vrije radicalen) stress: De theorie hierachter is dat vrije radicalen - de toxische bijproducten van cel metabolisme en/of oxidatie - verantwoordelijk zijn voor DNA schade en dus een oorzaak van celdood. Hoewel onze cellen zich redelijk aan kunnen passen is de schade na verloop van tijd cumulatief te groot. Mitochondriën zijn de motoren van de stofwisseling, hiervan wordt gedacht dat ze een centrale rol spelen vanwege de vrije radicalen die ze produceren. Deze theorie wordt eerst voorgesteld in de jaren 1950 en heeft tot de overtuiging geleid dat de consumptie van antioxidanten dit proces eventueel tegen zou kunnen gaan.
- Genoom fout: Veroorzaakt door milieu-toxines of spontane mutaties. Hierdoor wordt er schade aan ons DNA aangericht dat niet wordt gerepareerd op een cellulair niveau. Dit kan leiden tot celdood en orgaan storingen, dat kan het verouderingsproces versnellen.
Leeftijd-gerelateerde veranderingen in je lichaam
Terwijl sommige mensen sneller of langzaam ouder worden dan andere, afhankelijk van genetica, voeding, omgeving, lichaamsbeweging en blootstelling aan het milieu hebben we wel een idee welke veranderingen we kunnen verwachten:
- Cardiovasculair systeem – De hartspier verdikt en bloedvaten worden stijver, hierdoor komt er een kleinere hoeveelheid zuurstof naar de hersenen en het lichaam. Longinhoud neemt vergeleken met maar liefst 40 procent af wanneer iemand ouder wordt.
Wat je kunt doen: Genoeg lichaamsbeweging kan de hart- en longfunctie op elke leeftijd verbeteren.
- Hersenen en zenuwstelsel – Zenuwcel structuur gaat verloren, samen met enkele functies van afzonderlijke zenuwcellen. Volwassen zenuwcellen kunnen nog worden vermenigvuldigd, maar hoeveel dit precies zou kunnen zijn wordt nog niet volledig begrepen. De meest ernstige afname van onze geestelijke functie is als gevolg van ziektes als Alzheimer en dementie, niet de normale veroudering.
Wat je kunt doen: Wetenschappers zijn nog maar net begonnen te bestuderen hoe goed de hersenen zich aan kunnen passen. Je kunt het geheugen en andere hersenfuncties proberen te verbeteren door puzzels te doen en nieuwe vaardigheden te leren (zoals dansen of het spelen van een muziekinstrument).
- Botten en gewrichten – Botdichtheid vermindert voor de meeste mensen als ze rond de 35 zijn,bij post menopauzale vrouwen gaat dit nog sneller.
Wat je kunt doen:Van gewicht-dragende oefening, zoals krachttraining, naast lopen en rennen, is aangetoond dat het helpt de botdichtheid te behouden.
- Spieren – Tussen de 30 en 70 daalt onze spiermassa meer dan 20 procent bij mannen en vrouwen als ze niet genoeg (en regelmatig) lichaamsbeweging krijgen.
Wat je kunt doen – Dezelfde regelmatige lichaamsbeweging die botverlies vertraagd zal bijdragen tot het behoud van spiermassa.
Oxidatie proces van het lichaam
Oxidatie is een proces waarbij zuurstof, in combinatie met een andere stof, een oxide produceert. Elke seconde dat we zuurstof inademen gaat dit ons lichaam binnen en vindt het oxidatie proces plaats. Het menselijk lichaam zet een kleine hoeveelheid zuurstof die we binnenkrijgen om in vrije radicalen, deze zijn essentieel om ziekte af te kunnen weren. Echter, een overmaat van deze vrije radicalen en het verkeerde type van vrije radicalen kan een ravage aanrichten in het lichaam.
Dit risico neemt aanzienlijk toe wanneer we lucht inademen die verontreinigd is met uitstoot van voertuigen, fabrieken en al dat soort lekkere dingen. Tegenwoordig zijn mensen zich steeds bewuster over gezonde voeding. Bepaalde soorten voedsel worden als schadelijk gezien en sommige voedingsmiddelen worden als goed voor ons lichaam geaccepteerd. Echter, voedingsmiddelen die het effect van oxidatie in het lichaam tegen gaan zijn pas echt goed voor onze algemene gezondheid.
1. Oxidatie en vrije radicalen
Vrije radicalen worden in het menselijk lichaam geproduceerd als gevolg van natuurlijke functies en het milieu waarin we ons bevinden. Normale cellulaire functie in het menselijk lichaam veroorzaakt de vorming van vrije radicalen.
Een radicaal is een molecuul met een ongepaarde elektron. Dit geeft de radicaal een elektrische lading. Om deze lading te neutraliseren, probeert de molecule een elektron aan een naburig molecuul te geven of een elektron van de molecule te stelen. Als dit lukt dan is het molecuul waaraan een elektron is gegeven of waarvan een elektron gestolen is nu een vrije radicaal. Dit proces is nodig in het menselijk lichaam om op een zeer gecontroleerde manier binnendringers en schade af te slaan.
Een overmaat van dit proces resulteert er echter in dat gezonde moleculen worden aangevallen, dat kan schade toebrengen aan het lichaam. Deze kettingreactie gaat door totdat er iets is wat de reactie stop zet. Een overmaat van vrije radicalen kan schade veroorzaken door moleculen te stelen van eiwitten, lipiden en DNA, waardoor deze cellen vatbaar zijn voor ziekten. De inname van vrije radicalen wordt verhoogd bij blootstelling aan milieuverontreinigende stoffen, zoals rook, stof en teveel zonlicht.
Antioxidanten kunnen dit proces echter onder controle brengen. Sommige antioxidanten zijn zelf vrije radicalen en ze werken door de schade die wordt veroorzaakt door vrije radicalen te neutraliseren. Andere antioxidanten werken tegen de moleculen die schadelijke vrije radicalen vrijgeven en vernietigen ze voordat er een kettingreactie ontstaat.
2. Antioxidanten uit voedingsbronnen
Antioxidanten uit de voeding vullen de functie van natuurlijke enzymen in het lichaam aan, hierdoor werken ze beter tegen schadelijke vrije radicalen. Vitamine C bijvoorbeeld is een zeer populaire antioxidant. Sommige dieet bronnen van vitamine C zijn aardbeien, citrusvruchten, en spruiten. Betacaroteen is ook een populair antioxidant, dat krijg je binnen door een dieet rijk aan oranje gekleurde vruchten en groenten, en zit ook in donkere bladgroenten. Vitamine E is ook een antioxidant dat het immuunsysteem versterkt.
Hoe het immuunsysteem gebruik maakt van vrije radicalen
Wanneer een deel van het menselijk lichaam ziek of beschadigd is stuurt het immuunsysteem een leger van cellen om het beschadigde onderdeel aan te pakken. Het genezingsproces dat plaats vindt werkt door de vrijgave van vrije radicalen om de ziekte-veroorzakende cellen langzaam te overweldigen. Dit is de reden dat de meeste kleine snijwonden en blauwe plekken vaak het beste natuurlijk genezen.
Wat we over het algemeen doen met kleine snijwonden en blauwe plekken is het gebied grondig schoon maken met alcohol. Door dit te doen zorgen we ervoor dat meer schadelijke vrije radicalen niet kunnen binnendringen, dat maakt het bestrijden van de binnendringers veel gemakkelijker!
Klik hieronder om deel 2 te lezen:
Leef lang en gelukkig deel 2: Het gevaar van hoge bloeddruk en cholesterol
